جشن بتهوون هر سال با شکوه بیشتری در شهر بن آلمان برگزار می شود. امسال نیز خانه بتهوون جشنی یکماهه را تدارک دیده است. جشنی که ایرانی ها نیز شاید برای نخستین بار سهمی در آن دارند.
تبلیغات
لودویگ فون بتهوون را شاید بتوان یکی از استثنائیترین موسیقیدانان جهان دانست. ۲۴۴ سال از تولد و ۱۹۰ سال از ساختن قصیده شادی او می گذرد. در درازای این سالیان نه تنها از اهمیت موسیقی او در آلمان کاسته نشده، بلکه برای جهانیان نیز همچنان به عنوان یکی از برجسته ترین موسیقیدانان، جایگاه خود را حفظ کرده است.
جشن بتهوون امسال از ششم سپتامبر تا سوم اکتبر در نقاط مختلف شهر بن آلمان، زادگاه او با برنامههای گوناگون برگزار می شود. منوچهر رادین، کارگردان و هنرپیشه تئاتر ایرانی در دومین روز این جشنواره همراه با سه خواننده و نوازنده آلمانی در خانه بتهوون با شعرهائی از گوته و حافظ به صحنه آمد.
گشایش برنامه بر عهده کریستیانه کارگ با صدای سوپران است که همراه با پیانیست آلمانیِ هندی تبار، بورکهارد کهرینگ، به صحنه می آید. تنظیم و سرپرستی آهنگ ها همه بر عهده همین نوازنده هندی آلمانی است.
کهرینگ در جستجوی زبانی است که نشانه هایی از شرق و غرب داشته باشد. او که در ایالتی در شمال آلمان متولد شده، به همان اندازه که خود را اروپایی می داند، ریشه های آسیایی خود را نیز ارج می نهد. به باور او در این کنسرت دو عنصر دائما با هم در ستیزند. موزیک و زبان، صدا و ساز، نظم و احساس که در مجموع برنامه حضور دارد، فضای فامیلیِ آسیایی، اروپایی او را تفسیر می کند.
نکته جالب اما در این جشنواره انتخاب آهنگ ها از دیگر موسیقیدانان است. نام فستیوال از بتهوون برگرفته شده، اما هیچ یک از آهنگها از ساختههای این هنرمند نیست. راول، کوشلین، یوهانس برامس، رابرت شومان و...آهنگ هایشان همراه با ترانههایی از حافظ و گوته و دیگر شاعران نواخته و خوانده میشود.
یک ماه شور و شعف موسیقی در جشنواره بتهوون در بن
شهر بن آلمان امسال نیز سنت سالانه خود را گرامی میدارد و چهارهفته تمام به یاد فرزند این شهر لودویگ فان بتهوون، کنسرتهای فراوانی در شهر بن برگزار میشوند. آندریس نلسونز، رهبر جوان کنسرت هم در این فستیوال حضور خواهد داشت.
عکس: DW/B. Frommann
یاد بتهوون در شهر بن
از ششم سپتامبر تا سوم اکتبر سال ۲۰۱۴ جشنواره بتهوون در شهر بن ادامه خواهد داشت. موضوع امسال این جشنواره "جرقههای الوهیت" است. قرار است در این جشنواره در مجموع ۶۰ برنامه برگزار شود. حاضران میتوانند هر ۹ سنفونی بتهوون را تجربه کنند.
عکس: DW/B. Frommann
اولین کنسرتها
جشنواره بتهوون امسال روز شنبه (۱۵ شهریور / ۶ سپتامبر) تحت مدیریت جدیدی آغاز شد. ارکستر بتهوون شهر بن با اجرای "Bagatellen für B" اثر راینر بردمایر، موسیقیدان آلمانی جشنواره را آغاز کرد. عصر همان روز نیز ارکستر سنفونیک لندن به رهبری سر الیوت گاردینر آثاری از فلیکس مندلسون برتولدی و رابرت شومان را اجرا کرد.
عکس: DW/B. Frommann
جهانی با صدای بتهوون جمع میشود
بتهوون متفکری خودرای و موسیقیدانی انقلابی بود که طبیعتی مبارز داشت. چه کسی است که سنفونی شماره ۹ او یا قطعه "برای الیزه" را نشنیده باشد. گردشگران بسیاری همواره به شهر بن، زادگاه او میروند و از خانهای که در آن به دنیا آمده دیدن میکنند. همهساله بزرگترین هنرمندان جهان به یاد او در جشنواره بینالمللی بتهوون شرکت میکنند.
عکس: picture-alliance/dpa
ریاست جشنواره
از آغاز سال ۲۰۱۴ خانم نیکه واگنر، نتیجهی ریچارد واگنر، ریاست جشنوارهی موسیقی بتهوون را به عهده دارد. او به جای خانم ایلونا اشمیل، مدیر پیشین جشنوارهی موسیقی بتهوون این وظیفه را به عهده گرفته است. نیکه واگنر به آثار مدرنتر علاقمندی بیشتری دارد و خواستار کسب تجربه است.
عکس: Stephen Lehmann
برنامههای وسیع
۶۰ برنامه در جشنواره بینالمللی بتهوون در ۲۱ مکان مختلف برگزار میشوند. بینندگان میتوانند با خرید ۳۹ هزار کارت ورودی به جمع بینندگان جشنواره بینالمللی بتهوون بپیوندند. در این جشنواره چهرههای بلندآوازهای چون سر جان الیوت گاردینر یا پاوو جروی نیز حضور دارند.
عکس: beethovenfest.de
هر ۹ سنفونی
آندریس نلسونز، یکی از رهبران بزرگ ارکستر است که به رغم ۳۵ سال سن بیشترین ارکسترهای بزرگ جهان را رهبری کرده است. او با ارکستر بیرمنگام هر ۹ سنفونی بتهوون را آماده اجرا دارد. هنردوستان اجراهای پراز انرژی و الهامبخش نلسونز را ارج فراوانی مینهند.
عکس: beethovenfest.de/Marco Borggreve
تلفیق بتهوون و استراوینسکی
لایف اوو آندسنس، پیانیست بزرگ نروژی، سالهاست که به نواختن آثار بتهوون مشغول است. او امسال با ارکستر مجلسی مالر "سفر بتهوون" را برای شنوندگان آماده کرده و در آن کنسرتهای پیانوی بتهوون را با آثار ایگور استراوینسکی تلفیق کرده است؛ اقدامی غیرعادی که گفته میشود اگر بتهوونِ یکدنده زنده بود از آن خوشاش میآمد.
عکس: Oezguer Albayra k2014
عرفان، جادو، تقدس
سفری معنوی با شعار منجر شدن عشق و شور به درد و رنج. ارکستر مجلسی "سربند" یک کوارتت زهی است با موسیقی جاز و رقص دراویش. این گروه پلی میان موسیقی معنوی یوهان سباستین باخ و عرفان اسلامی زده و نشان میدهد که هنر و دین بدون تنش نیز میتوانند در گفتوگو با هم باشند.
عکس: Michael Kneffel 2014
ترومپتنواز ۷۵ ساله
تنها موسیقی کلاسیک در جشنواره بینالمللی بتهوون شنیده نمیشود. موسیقی جاز و آوازهای "آکاپلا" نیز در این جشنواره حضور دارند. هیو ماسهکلا، ترومپتنواز بزرگ آفریقای جنوبی که روزی با ترومپت خود به مبارزه با نژادپرستی رفته بود، اکنون سیاستمداران دروغگو را با موسیقیاش محکوم میکند. شور و شوق این مرد ۷۵ ساله در عرصه موسیقی و سیاست ناگسستنی است.
عکس: beethovenfest.de/Brett Rubin 2014
نوای دوستی
یکی از سنتهای جشنوارهی بتهوون از سال ۲۰۰۱ همکاری با ارکسترهای خارجی جوان است. در سالهای گذشته ارکسترهایی از جمله از ویتنام، ونزوئلا، برزیل، عراق و اروپای شرقی در جشنواره بینالمللی بتهوون شرکت داشتند. امسال "ارکستر کلاسیک جوانان بیلکنت" از شهر آنکارای ترکیه مهمان جشنواره بینالمللی بتهوون است. آمدن این گروه به بن با همکاری دویچه وله امکان پذیر شده است.
عکس: yelizaticiphotography
در جستوجوی جوانان مستعد
جشنواره بینالمللی بتهوون میخواهد این شعار که "موسیقی کلاسیک مخصوص افراد مسن است" را به کناری نهد و امکان شرکت جوانان را در بخشهای مختلف مهیا سازد. بیسبب نیست که از سال ۲۰۰۹ همهساله با سرپرستی مسئولان موسیقی این امکان به دانشآموزان آلمانی داده میشود که طی هشت ماه یک کنسرت برای اجرا آماده کنند.
عکس: Norbert Ittermann
کمی تاریخ
فیدلیو، تنها اپرای بتهوون است. این اپرا در ۲۳ آوریل سال ۱۸۱۴ برای نخستین بار در وین اجرا شد؛ سالی که کنگره وین پس از شکست ناپلئون آغاز به تنظیم مجدد نقشه اروپا کرد. فیدلیو روز یکشنبه ۲۸ سپتامبر به رهبری هندریک وستمن در اپرای شهر بن اجرا میشود. یاکوب پترز- مسر برای نخستین بار است که فیدلیو را کارگردانی میکند. او سعی کرده با متون قدیمی و جدید به پیام سیاسی فیدلیو بپردازد.
برنامههای مستقیم
علاقمندانی که نتوانستهاند برای شرکت در برنامههای جشنواره بینالمللی بتهوون بلیطی تهیه کنند نیز میتوانند از برنامههای این جشنواره لذت ببرند. از جمله روز هفتم سپتامبر سه سنفونی بتهوون با اجرای ارکستر سنفونی بیرمنگام در یکی از میدانهای بزرگ شهر بن (Marktplatz) بر روی یک پرده بزرگ به نمایش درآمد.
عکس: DW/B. Frommann
عکس 131 | 13
رادین با کولهباری از تجربه
منوچهر رادین اکنون هفتاد ساله است. هفتاد سالی که بیشتر در زمینههای تئاتر، کارگردانی، بازیگری، شعر خوانی و همکاری با رادیوهای خارجی گذشته است. شانزده ساله بود که به عنوان دوبلور به جای بازیگران خارجی صحبت می کرد و یا نقش هنرپیشگان ایرانی را ادا می کرد. در نمایشنامههای شکسپیر و برشت نقش بازی کرده و در ایران ابراهیم توپچی و آقا بیک را نوشته و کارگردانی کرده است.
رادین بیست و پنج سال است که به آلمان کوچ کرده. در آلمان نیز بیکار ننشسته و علاوه بر نمایشهائی که خود کارگردانی کرده، با کارگردانانی مانند ایرج جنتیعطایی و نیلوفر بیضایی همکاری داشته است. تئاتر همگان را در سال 1994 تاسیس کرد و نمایشنامههای ایرانی را در دیگر کشورهای اروپایی به صحنه برد. با چنین پشتوانه فرهنگی، هنری است که او میتواند در صحنه ای با وجود هنرمندان برجسته آلمانی حضور یابد.
رادین بدون همراهی پیانو با شعری از حافظ کار خود را آغاز میکند. بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم/ فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم.
رادین با نوآوری خود واقعا طرحی نو در انداخته است. صدای آوازی او را تا آن شب نشنیده بودیم. اما آنچه که میخواند نه آواز است و نه دکلمه و نقالی. چیزی میان این سه که هر از گاهی به هر سه شبیه است.
منوچهر رادین برگردان برخی از کارهای گوته و چند شعر دیگر از حافظ را نیز به فارسی خواند. حرکات نمایشی دست و صورت او کمکی بود برای درک جملاتی که زبانش برای جماعت آلمانی ناآشنا بود. سالن دایرهای شکل خانه بتهوون مالامال بود از آلمانیهایی اغلب در میانسالی و پیر سالی. تعداد ایرانیان حاضر در جمع مدعوین به زحمت به انگشتان دو دست میرسید.
روبرت هول نیز با صدای باس به صحنه آمد و همانگونه که "کهرینگ" میخواست، گاه با احساس تمام و گاه با نظم و دیسیپلین برنامه خود را به اجرا درآورد.
در بخش دوم برنامه هر سه خواننده به صحنه آمدند. کریستیانه کارگ بار دیگر با صدای شیرین سوپران گوشنوازش، روبرت هول با صدای باس برانگیزاننده و منوچهر رادین با لبخندی که در هیچ لحظهای از چهره اش محو نمیشد با صدای تنور گفتوگوی میان تمدنها را آغاز کردند. رادین همچنان بدون همراهی پیانو و هول و کارگ همراه با موسیقی دلنواز پیانوی "کهرینگ"، با رنگین کمانی از صدا و ساز و حرف و گفتوگو، شبی از شب های بتهوون را به پایان بردند.