کنسرسیوم نابوکو، قصد دارد با انتقال گاز حوزه خزر، وابستگی مطلق کشورهای اروپائی به گاز روسیه را پایان بخشد. برپایه گزارش پایگاه اینترنتی "اشتیمه روسلند" (صدای روسیه) اعضای کمیسیون مدیریت خط لوله نابوکو این هفته برای تصحیح و تکمیل متن قرارداد این پروژه در آنکارا گرد آمدند. در پایان این نشست، تاکید شد که گاز مورد نیاز نابوکو از آذربایجان، ترکمنستان و عراق تامین خواهد شد.

دلیل حذف ایران

اعضای کمیسیون مدیریت نابوکو همچنین تاکید کرده‌اند که خط لوله نابوکو از خاک ایران عبور نخواهد کرد و ایران ضمنا جزو تامین‌کنندگان گاز آن نخواهد بود. کمیسیون معتقد است که با توجه به "شرایط سیاسی فعلی"، همکاری با ایران ممکن نیست. منظور کمیسیون محدودیت‌هائی است که تحریم‌های بین‌المللی ایجاد کرده است. اما برخی از کارشناسان معتقدند که حذف ایران از پروژه نابوکو، تحقق این طرح را در بنیاد دشوار می‌کند.

به‌رغم بدبینی کارشناسان، قطعنامه نشست آنکارا، بسیار خوش‌بینانه تدوین شده است. در این متن آمده است:«نابوکو، پروژه‌ای است با منابع تامین‌کننده گاز بسیار متعدد و نیازی ندارد که روی یک تامین‌کننده واحد حساب کند. حوزه خزر و خاورمیانه، که با بزرگترین ذخائر گاز جهان توان بالقوه صدور گاز به اروپا را دارند، نقش مهمی در موفقیت و قطعیت طرح نابوکو خواهد داشت.»

خط لوله نابوکو قرار است بدون عبور از خاک روسیه، از طریق مرزهای گرجستان یا عراق وارد خاک ترکیه شود و گاز را به بندر سیحان برساند. گازپروم، کنسرن دولتی روسیه که در حال حاضر صدور گاز به اروپا را در انحصار دارد، نابوکو را رقیبی می‌داند که می‌تواند به این انحصار پایان دهد. به همین دلیل می‌کوشد مانع همکاری خریداران اروپائی با نابوکو شود.

کارشکنی روس‌ها

روس‌ها می‌کوشند نقش سیاسی نابوکو را نسبت به نقش اقتصادی آن برجسته‌تر نشان بدهند. والری نستروف تحلیلگر سرشناس رشته نفت و گاز شرکت روسی "ترویکا دیالوگ" از جمله کسانی است که این نظریه را رواج می‌دهد. او درباره نشست آنکارا گفته است:«خیلی چیزها درباره نابوکو هنوز روشن نیست. اما کاملا روشن است که این پروژه سهامدارانی کاملا جدی دارد و از پشتیبانی سیاسی جدی‌تری برخوردار است.»

به‌نظر این تحلیلگر روسی، احتمال دارد طراحان نابوکو در سال‌جاری به یک تصمیم بنیادی برای آغاز مرحله اجرائی طرح برسند، اما ممکن هم هست که این تصمیم به تاخیر بیافتد. وی معتقد است که در مجموع چشم‌انداز خط لوله "زود استریم" روسیه بهتر است.»

خط لوله زوداستریم، به عنوان رقیب نابوکو قرار است گاز روسیه و بخشی از گاز حوزه خزر را از طریق بلغارستان و رومانی به ایتالیا و اتریش برساند. شرکت‌های گازپروم روسیه و انی ایتالیا شرکای اصلی این طرح هستند. هزینه آن بین ۱۸ تا ۲۴ میلیارد یورو پیش‌بینی شده است.

ایران، جانشین بالقوه آذربایجان

حذف ایران از پروژه نابوکو را، پایگاه اینترنتی "ویرتشافت بلات" در آلمان نیز تایید کرده است. به گزارش این نشریه اینترنتی، با احداث خط لوله ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلاری نابوکو، باید ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز از حوزه خزر به غرب پمپاژ شود. آذربایجان به عنوان بزرگترین تامین‌کننده گاز نابوکو قرار است در سال ۲۰۱۷ منابعی را که برای نابوکو در نظر گرفته شده مورد بهره‌برداری قرار دهد.

ویرتشافتس‌بلات می‌نویسد:«ایران، جانشین بالقوه آذربایجان است. رهبری ایران همواره برای مذاکره با طراحان نابوکو تمایل نشان داده است. ذخائر گاز ایران ۲۸ بیلیون متر مکعب برآورد شده است. با این‌حال، اعضای کنسرسیوم نابوکو در نشست دیروز (۲۵ اوت) آنکارا به توافق رسیدند که با ایران همکاری نکنند.

جواد طالعی

تحریریه: بهمن مهرداد