غروب پنجشنبه (۲۱ بهمن) تلویزیون دولتی مصر خبر داد حسنی مبارک امشب خطاب به مردم این کشور سخن خواهد گفت. حسان بدراوی دبیرکل جدید حزب ملی دموکرات به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت مبارک امشب به مردم خواهد گفت که به درخواست معترضان احترام می‌گذارد. او اظهار داشت "بهترین کار برای او این است که همین امشب کناره‌گیری‌کند."

سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا CIA احتمال کناره‌گیری مبارک را "خیلی زیاد" ارزیابی کرد. شبکه تلویزیونی سی ان ان عصر پنجشنبه از قول منابع آگاه گزارش داد مبارک سمت خود به عنوان فرمانده کل نیروهای نظامی را واگذار کرده است. همچنین ارتش مصر با انتشار بیانیه‌ای از نشست شورای عالی ارتش بدون حضور مبارک خبر داده است. در این بیانیه تاکید شده "ارتش تدابیر لازم برای حفاظت از امنیت عمومی را اتخاذ کرده است."

لحظه شماری مخالفان

برخی از رسانه‌های غربی عصر امروز از قول نخست وزیر مصر احمد شفیق نوشتند وضعیت مبارک تا ساعاتی دیگر روشن خواهد شد. بنابر این گوارش شفیق احتمال کناره‌گیری رئیس جمهور مصر را تایید کرده است. به رغم این انتشار خبرهای ضد و نقیض همچنان ادامه پیدا کرد. حدود یک ساعت پس از انتشار سخنان شفیق یکی از سخنگویان وزارت اطلاعات مدعی شد حسنی مبارک همچنان بر سر قدرت است و "استعفا نخواهد داد."

با افزایش اظهارات مقام‌های ارشد مصری و گمانه‌زنی‌ها در مورد کناره‌گیری قریب‌الوقوع مبارک، از حدود ساعت شش عصر به وقت محلی هجوم مردم به میدان تحریر شدت گرفت. این میدان که در مرکز قاهره قرار دارد در روزهای گذشته مهمترین محل تجمع مخالفان دولت بوده است. از شهرهای دیگر مصر نیز گزارش‌های مشابهی از تحرک و هیجان در میان شهروندان معترض منتشر شده است.

حرف‌های مبارک، نارضایتی مخالفان

ساعت نه و نیم شب به وقت محلی سرانجام سخنرانی مبارک خطاب به مردم مصر ‌اغاز شد و حدود ۲۰ دقیقه طول کشید. او از گفتگوهایی با افراد مختلف سخن گفت و این مذاکرات را سازنده خواند. مبارک از تغییر اصل‌هایی از قانون اساسی خبر داد که به ادعای او زمینه‌ی برگزاری یک انتخابات دموکراتیک را فراهم می‌کند. او گفت اکنون مسئله فرد و سرنوشت "حسنی مبارک" مطرح نیست. با این همه ظاهرا او وظایف اصلی خود را به قائم مقام خود عمر سلیمان واگذار کرده است.

حسنی مبارک در سخنان خود نشان داد که برخلاف تمام خبرهایی که طی امروز منتشر شد خود را فردی معرفی می‌داند که قصد دارد همچنان در قدرت بماند و شرایطی را که او دشوار خوانده تغییر دهد. در طول سخنان مبارک که مستقیما برای تظاهرکنندگان در میدان تحریر پخش می‌شد معترضان با صدای بلند علیه او شعار می‌دادند.

نامشخص بودن واکنش مردم

تاکیدهای مبارک در مورد "شنیدن صدای مردم" و تلاش‌هایی که برای ثبات و آرامش مصر خواهد کرد با فریادهای اعتراضی مردمی توام شد که خواستار کناره‌گیری فوری او هستند. مبارک گرچه به بسیاری از اشتباه‌هایی که در دوران حکومت او صورت گرفته اعتراف کرد گفت اجازه نمی‌دهم هیچ قدرتی از بیرون کناره‌گیری را به من تحمیل کند.

هنوز آینده‌ی قدرت سیاسی و نقش ارتش در تحولات آتی مصر نامشخص است. آنچه مشخص است نارضایتی مردم از سخنان حسنی مبارک است که برخلاف انتظاراتی که طی روز به وجود آمده استعفا نداد. تا کنون از مذاکرات پشت پرده و توافق‌ها یا اختلاف‌های موجود میان مبارک با فرماندهان ارتش خبر دقیقی منتشر نشده است. مخالفان پیشتر اعلام کرده بودند در هر صورت تظاهراتی که برای فردا (جمعه ۲۲ بهمن) پیش بینی شده است بسیار گسترده‌تر برگزار خواهد شد.

رایزنی با عمر سلیمان

اندکی پس از سخنان مبارک، عمر سلیمان معاون اول وی در تلویزیون ظاهر شد و از مردم خواست که به اعتراض‌های خود پایان دهند و به سر کار و زندگی برگردند.

از حدود یک هفته پیش شایعاتی در مورد خروج احتمالی مبارک از قاهره به گوش می‌رسید. برخی از رسانه‌ها از قول شاهدان عینی از نشستن و برخاستن چند هلی‌کوپتر در کاخ ریاست جمهوری خبر داده بودند. در روزهای گذشته یکی از مقصدهای احتمالی مبارک یکی از کاخ‌های او در منطقه‌ی توریستی شرم‌الشیخ عنوان شده. روزنامه دیلی تلگراف یازدهم بهمن در خبری مدعی شد مبارک همراه با محافظان خود به این منطقه رفته است. مطابق گزارش‌هایی که در تلویزیون مصر منتشر شده حسنی مبارک هنوز در قاهره اقامت دارد.

تلویزیون دولتی مصر حدود ساعت هفت عصر به وقت محلی با نشان دادن تصاویری گزارش داد در حال حاضر مبارک مشغول رایزنی با قائم مقام خود عمر سلیمان است. این پست پس از شدت گرفتن اعتراض‌های مخالفان در روزهای گذشته، برای نخستین بار در دوران زمامداری مبارک درست شده است. با کناره‌گیری مبارک سلیمان وظایف رئیس جمهور را بر عهده خواهد گرفت. معرفی سلیمان به این سمت یکی از دلایل افزایش گمانه‌زنی‌ها در مورد استعفای رئیس جمهور مصر بود.

پشتیبانی اوباما از انتقال قدرت در مصر

در مصر بدبینی‌های عمیقی نسبت به جانشینی قائم مقام رئیس جمهور به جای حسنی مبارک وجود دارد. در چهل سال گذشته دو نفری که اینگونه به قدرت رسیده‌اند به خواست خود از قدرت کناره نگرفته‌اند. سال ۱۹۷۰ انورسادات به عنوان قائم مقام جمال عبدالناصر جانشین او شد. پس از ترور انورسادات در سال ۱۹۸۱ نیز حسنی مبارک به جای او قدرت را در دست گرفت.

از سوی دیگر و در شرایط کنونی، اگر نظامیان کودتا نکنند تشکیل یک دولت انتقالی توسط عمر سلیمان عملی‌ترین و قانونی‌ترین راه حل موجود به نظر می‌رسد. فرماندهان ارشد ارتش مصر اغلب تحصیلکرده ایالات متحده هستند و ارتش سالانه کمک‌های هنگفتی از واشنگتن دریافت می‌کند. وزیر دفاع آمریکا گفته است از ابتدای ناآرامی‌های مصر مرتبا با فرماندهان ارتش در تماس بوده است.

باراک اوباما شامگاه پنجشنبه در یک سخنرانی در میشیگان با اشاره به رویدادهای اخیر تاکید کرد این کشور از هیچ کوششی برای حمایت از تحولات مصر فروگذار نمی‌کند. اوباما گفت «مایلیم به آگاهی تمام شهروندان مصر برسانیم که آمریکا همچنان تمام توان خود را به کار خواهد گرفت تا از گذار به دموکراسی [در این کشور] حمایت کند.»

BK/FW