پس از حملات آمریکا به تأسیسات اتمی ایران، نگرانی‌ها درباره تشدید جنگ در خاورمیانه در سطح بین‌المللی افزایش یافته است. کشورهای غربی و سازمان ملل خواستار کاهش تنش و یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای پایان جنگ اسرائیل و جمهوری اسلامی شدند. آمریکا اعلام کرده آماده گفتگو است، اما در عین حال به جمهوری اسلامی هشدار داده که در صورت تلافی، پاسخ محکمی دریافت خواهد کرد.

به نوشته سایت خبری شبکه اول تلویزیون آلمان، "تاگس‌شاو"، اکنون بسیاری منتظرند ببینند تصمیمات ایران در این شرایط چه خواهد بود. یان بووسه، کارشناس خاورمیانه در دانشگاه دفاعی مونیخ به تاگس شاو گفته است: «ما اکنون به نقطه‌ای رسیده‌ایم که اوضاع برای آمریکا تقریباً از کنترل خارج شده است، زیرا روند تحولات به واکنش ایران بستگی دارد.»

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، پس از حمله آمریکا به سایت هسته‌ای فردو، با رد ادامه مذاکرات با واشنگتن بلافاصله تهدید کرد که تهران به این حمله واکنش نشان خواهد داد. او در جمع خبرنگاران در استانبول گفت که "باب دیپلماسی باز است اما ما اکنون در شرایطی نیستیم بتوانیم تصمیم بگیریم چگونه باب مذاکرات را باز کنیم." عراقچی همچنین با انتشار پستی در شبکه اجتماعی اکس اعلام کرد که ایران همه گزینه‌ها را برای دفاع از خود محفوظ می‌دارد.

در این میان سپاه پاسداران نیز پس از حملات آمریکا در پیامی هشدارآمیز تهدید کرد ایالات متحده "با حمله به تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای، عملاً خود را در خطر قرار داده است."

سپاه افزود که پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه "نه نقطه قوت، که ضریب آسیب‌پذیری آنها را دو چندان کرده است."

پاسخ احتمالی تهران چه خواهد بود؟

به نوشته تاگس شاو یکی از سناریوهای ممکن این است که جمهوری اسلامی به طور مستقیم با موشک‌های بالستیک یا پهپاد به نیروهای آمریکا در منطقه حمله کند. آمریکا حدود ۴۰ هزار سرباز در خاورمیانه مستقر کرده است و پایگاه‌های نظامی این کشور در بحرین و قطر فاصله چندانی با ایران ندارند.

اما مشخص نیست ایران پس از حملات شدید موشکی اسرائیل و تخریب بسیاری از سکوهای پرتاب و انبارهای موشکی خود، توان انجام حملات بزرگ‌تر را داشته باشد یا خیر. سؤال مطرح دیگر در این میان، اینست که آیا تشدید جنگ به نفع تهران خواهد بود، زیرا انتظار می‌رود در صورت حمله جمهوری اسلامی به پایگاه‌های آمریکا، این کشور با تمام توان به این حملات پاسخ دهد.

بیشتر بخوانید: پیامدهای جنگ ایران و اسرائیل برای پاکستان

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بلافاصله پس از حمله بمب‌افکن‌های آمریکایی به سایت اتمی فردو در شبکه اجتماعی "تروث سوشال" نوشت: «هرگونه تلافی ایران علیه ایالات متحده آمریکا با واکنشی بسیار شدیدتر از آنچه امشب دیده شد، مواجه خواهد شد.»

بستن تنگه هرمز یا تحریک گروه‌های نیابتی

به نوشته تاگس شاو، سناریوی دیگر این است که جمهوری اسلامی خودش مستقیما حمله نکند، بلکه با تحریک گروه‌های شبه‌نظامی متحد در کشورهای دیگر، آنها حملاتی را علیه اهداف آمریکایی صورت دهند.

مسدود کردن تنگه هرمز یکی دیگر از تهدیدات جمهوری اسلامی برای تلافی‌حمله آمریکا به فردو بوده است. این گذرگاه آبی به عرض حدود ۵۵ کیلومتر بین ایران و عمان قرار گرفته و یکی از مهم‌ترین مسیرهای کشتیرانی صادرات نفت جهان از جمله نفت عربستان سعودی است.

پس از حمله آمریکا نگرانی‌ها نسبت به نوسانات شدید بازار نفت افزایش یافته و در این میان شماری از کشورها نیز نسبت به بسته ‌شدن تنگه هرمز به تهران هشدار داده‌اند. بستن این مسیر حیاتی برای جمهوری اسلامی کار دشواری نیست. ایران می‌تواند این منطقه را مین‌گذاری کند، تأسیسات استخراج و خطوط لوله را تخریب کند یا نفتکش‌ها را با پهپاد و موشک هدف قرار دهد. در این صورت، اکثر تولیدکنندگان نفت و گاز منطقه از بازار جهانی جدا خواهند شد.

بیشتر بخوانید: حمایت گسترده در اسرائیل از حمله به جمهوری اسلامی

با این حال نیکول دیتلفوف، پژوهشگر مسائل بحران، این سناریو را کمتر محتمل می‌داند و به تاگس شاو گفته است: «این گزینه برای ایران بسیار مخاطره‌آمیز خواهد بود، به ویژه با در نظر گرفتن چین که یکی از آخرین کشورهایی است که در شورای امنیت سازمان ملل از ایران حمایت خواهد کرد.» مسدود شدن مسیر تنگه هرمز همچنین برای خود ایران نیز پیامدهای منفی خواهد داشت.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، پیش‌تر به تهران هشدار داده بود که اگر این تنگه را ببندد، "اشتباه بزرگی" مرتکب شده است. او در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس نیوز گفت این اقدام برای ایران به منزله "خودکشی اقتصادی" خواهد بود. شرکت‌های کشتیرانی مرسک و هاپاگ لوید اعلام کردند که کشتی‌هایشان پس از حملات آمریکا همچنان از تنگه هرمز عبور می‌کنند، هرچند به گفته یکی از سخنگویان هاپاگ لوید، این وضعیت می‌تواند سریعاً تغییر کند.

خبرگزاری رویترز روز دوشنبه با استناد به داده‌های ردیابی کشتی‌ها گزارش داد، پس از حمله آمریکا به ایران، دستکم دو نفتکش عظیم در نزدیکی تنگه هرمز تغییر مسیر داده‌اند. به نوشته این خبرگزاری جنگ ایران و اسرائیل موجب شده تا کشتی‌ها سرعت خود را افزایش داده، مکث کنند یا مسیر خود را تغییر دهند.

هر دو نفت خام برنت و وست تگزاس اینترمدیت روز دوشنبه در معاملات پرنوسان به بالاترین حد خود در پنج ماه گذشته رسیدند. طبق این گزارش نرخ حمل و نقل برای ابرنفتکش‌ها که می‌توانند دو میلیون بشکه نفت حمل کنند، نیز افزایش یافته و در عرض یک هفته بیش از دو برابر شده و به بیش از ۶۰ هزار دلار در روز رسیده است.

نگرانی از وقوع حملات تروریستی در غرب

یکی از نگرانی‌های مطرح در این میان احتمال وقوع حملات تروریستی در اروپا، در چارچوب اقدامات جمهوری اسلامی برای انتقام‌گیری است. پیتر نیومن، استاد علوم سیاسی کالج کینگ لندن، در یک برنامه تلویزیونی شبکه اول آلمان با اشاره به ایجاد شبکه‌های تروریستی از سوی جمهوری اسلامی به ویژه سپاه پاسداران در دهه‌های گذشته در غرب از جمله در آمریکا و اروپا، گفت: «فکر می‌کنم این شبکه‌ها فقط زمانی فعال خواهند شد که موجودیت رژیم تهران به خطر بیفتد.»

با این حال او تأکید کرد که اتخاذ تدابیر امنیتی بیشتر مانند آنچه در آلمان انجام می‌شود، ضروری است.

از زمان شروع جنگ میان ایران و اسرائیل، روسیه که یکی از متحدان اصلی جمهوری اسلامی به شمار می‌رود، تنها به اقدامات دیپلماتیک بسنده کرده و حمایت نظامی از ایران به عمل نیاورده است. این در حالی است که جمهوری اسلامی پس از شروع جنگ اوکراین با ارسال صدها پهپاد و ارائه کمک‌های نظامی، از مسکو حمایت کرده و ایران را عملا به ورطه جنگ میان روسیه و اوکراین کشاند.

روسیه اخیراً تلاش کرده بود آمریکا را از حمله به ایران منصرف کند و وزارت خارجه این کشور نیز درباره خطر واقعی اتمی ناشی از حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای هشدار داده و گفته است جهان به یک "فاجعه هسته‌ای" نزدیک می‌شود.

تهران و مسکو امسال رسما همکاری استراتژیک خود را آغاز کردند اما به گفته هر دو طرف، این توافق بر خلاف توافق مسکو با کره شمالی، شامل تعهدات نظامی بین دو کشور نمی‌شود.

به نوشته تاگس شاو، به نظر نمی‌رسد روسیه قصد اعزام نیروی نظامی به ایران را داشته باشد. این کشور از یک سو درگیر جنگ با اوکراین است و به همین دلیل منابع محدودی در اختیار دارد و از سوی دیگر، به اعتقاد کارشناسان، مسکو با نگاهی به تجربه دخالت طولانی مدت در جنگ داخلی سوریه و پیامدهای منفی آن، قصد تکرار این تجربه در مورد ایران را ندارد.

رسانه‌ها گزارش داده‌اند ولادیمیر پوتین روز دوشنبه دوم تیرماه در دیدار با عباس عراقچی در مسکو، با ابلاغ "بهترین آرزوها" به علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران گفت روسیه "برای کمک به مردم ایران تلاش می‌کند."