حمید نوری: از حکومت ایران بپرسید چرا زندانیان اعدام شدند
۱۴۰۰ آذر ۸, دوشنبه
حمید نوری، متهم مشارکت در قتلعام تابستان ۶۷ در چهارمین جلسه دفاعیات خود مدعی شد که زندانیان سیاسی به دلیل "عملیات مسلحانه" اعدام شدند. او در سخنانی متناقض، کشتار زندانیان چپ در زندان گوهردشت را "ساختگی" خواند.
تبلیغات
چهارمین جلسه دفاعیات حمید نوری در دادگاه استکهلم روز دوشنبه در حالی برگزار شد که او ضمن تایید اعدام زندانیان مجاهد و چپ در سال ۱۳۶۷، مدعیات تازهای در باره دلایل امر مطرح کرد. او گفت مجاهدین در درگیریهای نظامی با نیروهای جمهوری اسلامی "قتل عام" شدند و زندانیان چپ به دلیل "جنایات علیه مردم ایران".
او در توجیه کشتارها، قصد زندانیان برای "شورش" را مطرح کرد و گفت که آنچه در این زمینه شنیده بود، به اطلاع روسای مافوق خود رساند: «تعدادی برای شورش در زندان برنامهریزی کرده بودند و میخواستند در صورت موفقیت حمله سازمان مجاهدین، پاسدارها را بکشند.»
مشابه این مدعا را برخی از مقامات امنیتی – اطلاعاتی جمهوری اسلامی در سالهای گذشته در توجیه اعدامهای تابستان ۶۷ بیان کردهاند.
او در پاسخ دادستان که نظرش را در باره اعدام گروههای چپ در زندان گوهردشت کرج جویا شد، ادعای "ساختگی بودن کل داستان" را مطرح کرد و گفت: «نه موج اولی وجود داشت و نه موج دوم...»
طبق شواهد موجود و شهادت جان به در بردگان، موج اول اعدامهای تابستان ۶۷ از هشتم مرداد و با حلق آویز کردن زندانیان مجاهد شروع شد. در موج دوم و از پنجم شهریور، زندانیان چپ را به دادگاه مرگ بردند و اعدام کردند.
نوری از دادگاه خواست از دولت ایران استعلام کند که علت و تاریخ اعدام افراد چه بوده و تعداد آنها چقدر است.
لادن بازرگان، خواهر بیژن بازرگان که از قربانیان اعدامهاست در توییتی نوشت: رژیم اسلامی ایران و حمید نوری اعصابشون خرد شده که با اینکه نه به ما خانوادهها مدرک کتبی در باره دستگیری و اعدام عزیزانمان دادند، نه قبر و وصیتنامه و در گواهی فوت آنها هم نوشتند: «مرگ طبیعی». حالا ما توانستهایم ثابت کنیم که کشتار ۶۷ اتفاق افتاده. حالا نوری هی ناله میکنه از ایران استعلام کنید.»
نوری در جواب این سوال که پس چه بر سر زندانیان کمونیست آمد گفت: « یک سری از افراد کمونیست که اعدام شدهبودند در زندانها، یک سری از افرادی که آزاد شده بودند از زندانها و به هر دلیلی فوت کرده بودند و یا سر به نیست شده بودند، یا هنگام خروج از ایران در درگیری کشته شدند بودند، و یک سری از این افراد وجود خارجی ندارند. درباره مرگ این افراد از ایران باید استعلام شود تا معلوم شود این افراد مردهاند یا نه، پدر و مادر داشتهاند یا نه و اگر اعدام شدند برای چه اعدام شدند.»
او ضمن اذعان به اعدام چپها، علت حلق آویز کردن اعضای حزب توده را "رخنه در ارتش" و "قصد کودتا" عنوان کرد و گفت: «گروههایی مثل سازمان فدائیان اقلیت، اتحادیه کمونیستها و حزب توده فعالیت نظامی یا عملیات مسلحانه داشتند... خلاصه کنم، اعضا و افراد گروهکهای کمونیستی هم اعدام شدهاند، نه به خاطر تفکرات سیاسی یا گروهگی، به خاطر عملیات مسلحانه.»
نوری در جلسات دفاعیات خود، در پاسخ به سوالات دادستان و رئیس دادگاه، گاه فرار به جلو و فرافکنی میکند و گاه جوابهایی ریشخندآمیز میدهد. او در چهارمین جلسه دفاعیات بار دیگر تکرار کرد که هنگام اعدامها به دلیل تولد دخترش در محل نبوده و در جواب دادستان که پرسید یادش هست چه زمانی به اوین برگشت گفت: «دقیقا نه ولی فکر کنم پاییز بود. به دلیل بارش باران یادم است. خانم مارتینا زندان اوین جای خیلی قشنگی است. پر از درخت است و برگهای درختها روی زمین ریخته بود. آخرهای شهریور و مهر بود...»
حمید نوری ۶۰ سال دارد و دادگاه استکهلم او را به "نقض فاحش قوانین بینالمللی" و "قتل عمد" متهم کرده است. زندانیان سیاسی سابق هویت او به عنوان دادیار زندان گوهردشت کرج و یکی از دست اندرکاران اعدام زندانیان در تابستان ۶۷ را تایید کردهاند. او در صورت محکومیت، حکم اشد مجازات خواهد گرفت که طبق قوانین سوئد حبس ابد است.
دادگاه رسیدگی به پرونده نوری از اهمیتی تاریخی برخوردار است، چرا که کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ سالهاست در گزارشهای نهادهای حقوق بشری مطرح شده، اما هیچ متهمی تا کنون در این ارتباط محاکمه نشده است.
نوری در جریان سفری به سوئد دستگیر شد. او اتهام مشارکت در کشتارهای سال ۶۷ را رد کرده و ادعا میکند که در مرداد و شهریور این سال به دلیل تولد فرزندش مرخصی بوده است.
مقامات قضائی سوئد گفتهاند دادگاه استکهلم تا ۱۴ آوریل ۲۰۲۲ ادامه خواهد یافت.
ابراهیم رئیسی و اعدامهای سال ۶۷ به روایت تصویر
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران شده است. وظیفه او اما در ۲۷ سالگی بعنوان معاون دادستان عضویت در هیئتی بود که حکم اعدام هزاران زندانی سیاسی را بدون محاکمه صادر کرد. گزارش تصویری زیر مروری است بر آن جنایت و دستاندرکارانش.
عکس: IHR
دادستان در ۲۰ سالگی؟
ابراهیم رئیسی که رئیس جمهور ایران شده، مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیت قضایی خود را در ۲۰ سالگی به عنوان دادستان کرج و سپس همدان آغاز کرد. او در سال ۱۳۶۴ به تهران منتقل شد و جانشین دادستان این شهر شد. رئیسی در این سمت عضو "هیئت مرگ" شد و احکام اعدام هزاران نفر را امضا کرد. (عکس در کنار اسدالله لاجوردی، رئیس پیشین زندان اوین و دادستان انقلاب تهران و اسدالله جولایی)
عکس: Keyhan
جنایتی بزرگ در تاریخ نوین ایران
طی دوماه مرداد و شهریور سال ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی که حتی بعضی از آنها مدت محکومیت خود را به اتمام رسانده بودند ولی همچنان زندانی بودند و به اصطلاح "ملی کشی" میکردند، اعدام شدند. تعداد دقیق اعدامها هرگز فاش نشد. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع مختلف متفاوت و تا ۴۴۸۴ نفر تخمین زده میشود. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل تعداد زندانیان سیاسی اعدامشده را دستکم ۱۸۷۹نفر اعلام کردهاست.
عکس: IHR
پیشزمینه تاریخی
در مورد علل اعدامهای دستهجمعی در تابستان سال ۶۷ نظرات مختلفی وجود دارد: برخی معتقدند این اعدامها نتیجه جدال جمهوری اسلامی با سازمان مجاهدین ومشخصا واکنش به عملیات "فروغ جاویدان" بوده است. روایت قویتر اما این است که کشتار زندانیان سیاسی از قبل برنامهریزی شده بود، به خصوص که زندانیان اعدام شده فقط اعضای مجاهدین نبودند، بلکه از اعضای گروههای چپ همچون راهکارگر، فدائیان و حزب توده نیز بودهاند.
عکس: Akhbar-rooz
حکم آیتالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی
پس از قبول قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل و متعاقب آن حمله سازمان مجاهدین و عملیات "مرصاد" ، روح الله خمینی در حکمی افرادی را مامور بررسی مجدد وضعیت زندانیان کرد و نوشت:« کسانی که در زندانهای سراسر کشور بر سر موضع نفاق خود پافشاری کرده و میکنند، محارب و محکوم به اعدام میباشند و تشخیص موضوع نیز در تهران با رای اکثریت آقایان حجتالاسلام نیری و جناب آقای اشراقی و نمایندهای از وزارت اطلاعات میباشد».
عکس: Eghtesadnews.ir
نقش سید احمد خمینی در صدور حکم قتلعام
آیتالله منتظری که در آن زمان جانشین آیتالله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی بود در خاطرات خود که سالها بعد منتشر کرد مینویسد که "در آن زمان گفته میشد که نامه اول به خط سید احمد خمینی نوشته شدهاست و در مورد نامه دوم هم آشکارا دستخطِ سؤالکننده و پاسخ دهنده نامه یکسان است". آیتالله منتظری به علت انتقادهایش از سمت خود غزل شد و در حصر خانگی درگذشت.
عکس: jamaran.ir
اعضای هیئت مرگ
گرچه در حکم خمینی از اسامی مرتضی اشراقی (سمت راست- دادستان تهران)، حسینعلی نیری (رئیس هیئت – نفر وسط) و مصطفی پور محمدی (نماینده سازمان اطلاعات- سمت چپ) یاد شده، اما ابراهیم رئیسی (معاون دادستان- پائین سمت راست) و اسماعیل شوشتری (رئیس سازمان زندانها – پائین سمت چپ) نیز در جلسات و صدور احکام حضور داشتند. ابراهیم رئیسی در آن زمان ۲۷ ساله بود.
عکس: Iranhr
آغاز اعدامها
یرواند آبراهامیان تاریخنگار ایرانی مینویسد: «روز جمعه ۲۸ تیرماه ۱۳۶۷ درهای زندانها بسته و تلفنها قطع شد. تلویزیونها را از برق کشیدند و از توزیع نامهها، روزنامهها و بستههای دارویی خودداری ورزیدند. ساعات ملاقات حذف شد و بستگان زندانیان را از حول و حوش زندانها پراکنده ساختند. رفتوآمد زندانیان به مکانهای عمومی مانند درمانگاهها، کارگاهها، قرائت خانهها، تالارهای تدریس و حیاطها ممنوع شد.»
عکس: Private
سئوالات مرگ و زندگی
به گفته آبراهامیان، هیئت اعدام در تهران به زندانیان اطمینان میدادند که چند سؤال برای "اعطای عفو عمومی" میپرسند. در مورد مجاهدین میپرسیدند "آیا حاضر به معرفی یاران سابق خود در برابر دوربین هستید؟"، "آیا حاضر هستید به خط مقدم رفته و از روی مینهای دشمن عبور کنید؟" و در مورد چپ گرایان، "آیا حاضرید علنی ماتریالیسم تاریخی را نفی کنید؟"، "آیا حاضر به نفی اعتقاد گذشتهتان در مقابل دوربین هستید؟"
عکس: Iran-emrooz.net
اعدام با طناب دار
به گزارش شاهدان عینی "هیئت اعدام" در صورت عدم رضایت از پاسخها، فوراً دستور انتقال به اتاقی برای نوشتن وصیتنامه را میداد و سپس زندانیان در دستههای شش نفری و با چشمان بسته به دار آویخته میشدند.
عکس: picture-alliance/NurPhoto/S. Hosseini
دفن در گورهای دستهجمعی
اعدام شدگان بدون اطلاع به خانوادهها، در گورهای دستهجمعی به خاک سپرده میشدند. بیشتر خانوادهها نیز پس از چند ماه خبردار شدند که فرزندانشان اعدام شدهاند.
عکس: DW/S. Montazari
اعتراض آیتالله منتظری
آیتالله احمد عابدینی در خاطراتش میگوید: «بنا شد نزد آیتالله منتظری برویم و بخواهیم موقتاً سکوت کند. او جواب داد: افرادی که محاکمه شدهاند و در زندانند و دوران محکومیت خود را به سر میبرند و جرم جدیدی مرتکب نشدند، به چه دلیل باید دوباره سوال و جواب کرد و سپس اعدام؟ گروهی از منافقان به ایران حمله کردهاند، این چه ربطی به زندانیان دارد؟ میگویید در این امور من سکوت کنم؟».
عکس: DW/A. Amini
"شما را در آینده جزء جنایتکاران درتاریخ مینویسند"
براساس فایل صوتی منتشر شده، آیتالله حسینعلی منتظری در یک جلسه حضوری در مرداد ۱۳۶۷ با حضور اعضای هیئت اعدامها، یعنی حسینعلی نیری (حاکم شرع وقت)، مرتضی اشراقی (دادستان وقت)، ابراهیم رئیسی (معاون وقت دادستان) و مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان اوین) به آنها میگوید که "شما را در آینده جزء جنایتکاران در تاریخ مینویسند".
عکس: Getty Images
حمید نوری، در زندان سوئد
از جمله کسانی که در زمان اعدامهای مخالفین سیاسی دهه شصت نقش موثری داشت، میتوان به حمید نوری اشاره کرد که دادیار وقت زندان گوهردشت کرج بود. او که در آن زمان با نام مستعار "عباسی" احکام ناعادلانهای را علیه بسیاری صادر کرده، مدتی پیش در سوئد شناسایی، بازداشت و در یک روند قضایی تفهیم اتهام شده است.
عکس: Iraj Mesdaghi
سایه جنایت بر ریاست جمهوری
سازمان عفو بینالملل پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست جمهوری اسلامی با اشاره به اعدام هزاران زندانی سیاسی در تابستان ۶۷ خواستار آن شد که رئيسی، "به خاطر جرائم بینالمللی" تحت تعقیب کیفری قرار گیرد.
رئیسی؛ مدافع حقوق بشر؟
خبرنگار شبکه تلویزیونی الجزیره در اولین نشست خبری پس از انتخابات از ابراهیم رئیسی در مورد نقش او در اعدامهای ۶۷، قرار گرفتن در لیست تحریمهای حقوق بشری و درخواست محاکمه او از سوی نهادهای فعال حقوق بشر پرسید. مترجم این نشست از ترجمه کامل این سوال خودداری کرد. رئیسی بدون اشاره به نقشاش در اعدامها گفت: « تمام اقداماتی که من در مدت مسئولیتم انجام دادم همواره در جهت دفاع از حقوق بشر بوده است.»