دویچه‏وله: آقای خامنه‏ای مستقیماً به وزیر اطلاعات نامه نوشته و از او خواسته که قرص و محکم سرجای خودش بماند. معنای چنین نامه‏ای به شکل مستقیم به یک وزیر، برای رییس جمهور، چیست؟

مهدی مهدوی‏آزاد: چنین نامه‏ای، حداقل در دوران صدارت آیت‏الله خامنه‏ای، یعنی در ۲۰ سال اخیر، بی‏سابقه بوده است. هیچ‏گاه آقای خامنه‏ای مستقیماً و به‏صورت رسمی، به یکی از وزرای دولت که رسماً و طبق قانون اساسی، تحت انعقیاد رییس جمهور هستند، چنین نامه‏ای ننوشته بود.

البته آقای خامنه‏ای در دولت آقای هاشمی رفسنجانی و در اواخر دوره‏ی آقای خاتمی، سعی کرد با ارتباط مستقیم با برخی از وزرا، قدرت خود را افزایش بدهد و خواسته‏های خود را بر آن‏ها تحمیل کند. اما چنین نامه‏ای نتیجه و معنایی ندارد جز این‏که آقای خامنه‏ای دارد تلاش می‏کند آقای احمدی‏نژاد را در آستانه‏ی انتخابات مجلس کمی تضعیف کند و وزنه‏ی قدرت را به سمت هواداران خودش، چرب‏تر و سنگین‏تر کند.

هدف تضعیف آقای احمدی‏نژاد است یا کنار گذاشتن او؟

جریان آقای احمدی‏نژاد و اسفندیار رحیم‏مشایی، یک جریان بی‏بن و مایه و یک جریان بی‏پشتوانه و یک جریان من‏درآوردی در عرصه‏ی سیاست ایران است. از نظر تئوریک، حذف آن‏ها کاملاً ممکن است، اما از نظر عملی، چون این جریان به کانون‏های قدرت و مشخصاً تاکید می‏کنم، به کانون‏های ثروت دسترسی کاملی پیدا کرده و برخی از محافل امنیتی را هم با خود همراه کرده است، می‏تواند کارشکنی‏های جد‏ی‏ای در مقابل روندی که آقای خامنه‏ای در پیش رو خواهد داشت، انجام بدهد.

این جدال میان اصول‌گرایان به کجا خواهد کشید؟ آیا نظر برخی تحلیل‏گران که معتقدند آقای خامنه‏ای اگر لازم بداند، آقای احمدی‏نژاد را به‏سادگی می‏تواند کنار بگذارد درست است یا نظر کسانی که معتقدند این هزینه‏ی سنگینی برای آقای خامنه‏ای دارد؟

با شرایط فعلی، آقای خامنه‏ای هنوز این قدرت را دارد که به راحتی آقای احمدی‏نژاد را از عرصه‏ی سیاست حذف کند. اشاره‏ای از آقای خامنه‏ای کافی است تا قوه‏ی قضاییه پرونده‏ی آقای رحیمی، معاون اول ایشان را بازگشایی کند و ایشان را بازداشت کند. اشاره‏ای کافی است تا اسفندیار رحیم‏مشایی بازداشت شود. اشاره‏ای کافی است تا حامیان ولایت فقیه و سپاه و بسیج از آقای احمدی‏نژاد فاصله بگیرند.

همان‏طور که ما می‏بینیم سایت "رجانیوز" که زمانی یکی از جدی‏ترین حامیان آقای احمدی‏نژاد بود و توسط خانم فاطمه‏ رجبی تأسیس شد، الان مطالب انتقادی شدیدی نسبت به رییس جمهور دارد و می‏گوید که چرا ایشان از حرف‏های ولایت تبعیت نمی‏کند.

در این میان، نقش مخالفانی که به عنوان جنبش سبز شناخته شده‏اند، چه خواهد بود؟ بسیاری به نقش کمرنگ هاشمی رفسنجانی و مخالفان سرکوب‌شده اشاره می‌کنند و بر این نظر هستند که آقای احمدی‏نژاد تا زمانی اهمیت داشت که بتواند این نیرو را سرکوب کند و الان دیگر اهمیت‏اش را از دست داده است. ارزیابی شما چیست؟

بعد از حذف آقای هاشمی رفسنجانی از ریاست مجلس خبرگان رهبری، بسیاری از نزدیکان آقای هاشمی، در محافل خصوصی، تاکید می‏کردند که این یک تاکتیک سیاسی از طرف آقای هاشمی بوده، برای این‏که در مرحله‏ی اول فشارها را از روی خودش کم کند و در مرحله‏ی دوم، دشمن مشترکی که هم جناح آقای خامنه‏ای و هم جناح احمدی‏نژاد و رحیم‏مشایی داشتند، یعنی آقای هاشمی را از عرصه کمی دورتر کند تا این دو جناح به خودشان مشغول بشوند.

من تصور می‏کنم، در شرایط فعلی، بازداشت آقایان موسوی و کروبی و انزوای بیشتر آقای هاشمی رفسنجانی، صرف‏نظر از درستی یا نادرستی تحلیل‏هایی که نزدیکان آقای هاشمی ارائه می‏دادند، باعث خواهد شد که جناح اقتدارگرا در داخل خودش دچار اختلافات و تناقضات بسیار شدیدی بشود و این اختلافات و تناقضات در آستانه‏ی انتخابات، به قول آقایان، به فتنه‏ی دیگری منجر بشود. یادتان باشد که آقای مصباح یزدی، هفته‏ی گذشته گفت: «آن چیزی که من به عنوان جریان نفوذی در دولت آقای احمدی‏نژاد می‏بینیم، بزرگ‏ترین خطری است که تاکنون، یعنی در ۱۴۰۰ سال گذشته، اسلام را تهدید کرده است».

اما این نکته را هم نباید فراموش کنیم که آقای احمدی‏نژاد هم در این میان یک بازی دارد و آن هم این است که می‏خواهد خاستگاه اجتماعی خود را تغییر بدهد. یعنی اگر زمانی کسانی به آقای احمدی‏نژاد رأی می‏دادند که وابسته به سپاه، بسیج و حامیان ولایت فقیه بودند، الان با تئوری‏های آقای رحیم‏مشایی، به عنوان مغز متفکر این جریان، آقای احمدی‏نژاد سعی می‏کند خاستگاه اجتماعی خود را به سمت طبقه‏ی متوسط، طبقه‏ی تحصیل‏کرده و طبقه‏ی معترض جامعه، یعنی کسانی که از ایستادن در مقابل آقای خامنه‏ای لذت می‏برند، انتقال بدهد که البته به گمان من، حتماً در این بازی مرموز و موذیانه شکست خواهد خورد.

اگر آقای احمدی‏نژاد شکست بخورد، به نظر شما، ترکیب بعدی بهتر از آن چیزی خواهد بود که الان هست؟

تا زمانی که حاکمیت بلامنازع و اقتدارگرایانه‏ی آقای خامنه‏ای و حامیان‏شان وجود دارد، ما تغییر اساسی‏ای در کاست قدرت و در ساختار حاکمیت مشاهده نخواهیم کرد؛ حتی اگر به قیمت اختلافات خیلی جدی تمام بشود. حتی اگر این اختلافات در ترکیب با نارضایتی‏های اقتصادی مردم، به دور جدیدی از شورش‏ها منتهی بشود، در نهایت، من تصور نمی‏کنم که در شرایط فعلی، ما امید چندانی به تغییرات به نفع جنبش دمکراسی‏خواهی و جنبش سکولار ایران داشته باشیم.

مریم انصاری
تحریریه: مصطفی ملکان