"طبیعت" و برخورد با آن، رشته سرخی است که کارهای ۴۰ زن هنرمند آلمانی را در نمایشگاه "خانه‌ی سبز" موزه‌ی زنان شهر بن به هم پیوند می‌دهد. برداشت زیبایی‌شناسانه‌ی هر یک از این هنرمندان از "طبیعت"، گاه با نگاه نقاشان امپرسیونیست مثل مانه و پیسارو برخورد می‌کند، گاه دیدگاهی پست‌ مدرنی را به نمایش می‌گذارد و گاهی نیز نماد مجسم "جنبش فلاکسوس"( Fluxus-Bewegung) دهه‌ی ۶۰ قرن پیش را ارائه می‌دهد. آثار "سنگی" یکی از برجسته‌ترین نمایندگان این حرکت جنجال‌برانگیز هنری که به "جنبش سیال" نیز معروف است، در این نمایشگاه عرضه شده‌ است: ماری باوئرمایستر.

انسان و طبیعت

این هنرمند ۷۸ ساله همراه همفکران نوگرای خود، از جمله جان کیج، یو کو اونو، یوزف بویز و دیگران پایه‌های اصلی این جنبش را که مفهوم سنتی و قراردادی هنر و اثر هنری را زیر سوال می‌برد، بنا گذاشت. موضوع اصلی کارهای ماری باوئرمایستر، پیوند ناگسستنی انسان و طبیعت است که با استفاده از ماتریال‌ها و مصالح مختلف در اشکال و چیدمان‌های گوناگون به آن تجسم می‌بخشد. این دستمایه، در سال‌های شکل‌گیری "جنبش سیال" که ارزش و جایگاه طبیعت هنوز به آگاهی همگانی راه نیافته‌بود، از حساسیت هنری ویژه‌ی این هنرمند نسبت به محیط زیست و درک زیبایی‌شناسانه‌ی او خبر می‌دهد.

در "موزه‌ی زنان" شهر بن، آن دسته از کارهای ماری باوئرمایستر که به دوره‌ی سنگی موسوم است، به نمایش گذاشته شده است. در این دوره باوئرمایستر، تنها در سنگ و با سنگ می‌توانست دنیای تجریدی خود را مجسم کند. سنگ برای این هنرمند نوگرا، شیئ بی‌جانی نیست. این که باوئرمایستر برای تجسم "رابطه‌ی زنده‌‌ی انسان و طبیعت" از این مصالح به‌ظاهر بی‌جان استفاده می‌کند، نمایانگر شیوه‌ی تفکر و بیان زیبایی‌شناسانه‌ی او نیز هست: باوئرمایستر می‌گوید که مفهوم (رابطه‌ی زنده‌‌ی انسان و طبیعت) و ماتریال (سنگ) همیشه نباید در یک راستا و در هماهنگی با هم قرار بگیرند؛ گاهی در تضاد بودن این عوامل با یکدیگر، گویاتر است.

۱۵۰۰ متر مربع مساحت "خانه‌ی سبز"

دومین بخش نمایشگاه "خانه‌ی سبز" موزه‌ی زنان، با عنوان "خویشاوندان ما، گیا‌هان و حیوانات" در سالنی به مساحت ۱۵۰۰ متر مربع دایر شده است. در این نمایشگاه، کلبه‌ی چوبی‌ای که در باغ‌ها به عنوان انبار از آن استفاده می‌شود، به ابعاد واقعی با تمام لوازم و وسایل متعلق به آن (از بیل و سطل و زنبه گرفته تا لباس کار و دستکش و کلاه)، همان‌اندازه جا گرفته است که چند تنه‌ی بریده‌‌ی درخت‌های خشکی که در آینه تکرار می‌شوند. کار اولی با عنوان "خانه‌ی سبز"، از آنگلیکا ویتک است و اثر دوم "واحه‌ی سکوت"، کار اریکا فن هایده.

در میان این الگوبرداری از واقعیت و بازسازی آن دنیای تخیلی، غرفه‌ای قرار دارد که در میان آن زنی حامله بر تنه‌ی درختی روییده است؛ درختی که در میانه‌ی مزرعه‌ای بی‌نهایت سبز و افسانه‌ای کاشته شده: زایش، رویش، یگانگی انسان و طبیعت در هماهنگی‌ای بی‌پایان، پیام این کار عظیم است که "حامله" عنوان دارد.

نگاه‌های بدبینانه

البته که اغلب هنرمندان شرکت‌کننده در این نمایشگاه با چنین نگاه خوشبینانه و امیدبخشی به طبیعت و رابطه‌ی انسان با آن نمی‌نگرند. بر عکس. بر اکثر کارها، سایه‌ای از اندوه و تاسف، شک و ناامیدی سنگینی می‌کند. از جمله از دیدگاه اینگه بروسکا، از درختان سوخته‌ی امروزی، به‌جای شاخ و برگ سبز، سطل زباله می‌روید و ستون‌ها و دیوارهای بلند از جعبه‌های پلاستیک‌ آبی‌ رنگ، "چشم‌انداز باز" داگمار پشتنر را مسدود می‌کنند.

در چارچوب این مجموعه‌ی شک و پرسش و عدم ثبات، کارهای دو هنرمند ایرانی نیز گنجانده می‌شود: "شدن و گذر"، کاری از فیروزه گورتن اصولی و "باغچه"، چیدمانی از هما امامی.
تابلوی "شدن و گذر" از نادر کارهای نقاشی این نمایشگاه است. اصولی در این اثر، پیش از نمایش طبیعت و سرسبزی آن، تزلزل و بی‌ثباتی آن را در مرکز تابلو قرار داده است. سایه ـ روشن‌های رنگ، تنها  ُبعد نمی‌آفریند، اجزای تابلو (سبزه‌ها، ساقه‌های نازک و شاخه‌های درختان) را نیز به حرکت در می‌آورند.

هما امامی، درخت‌های "باغچه"‌ی خود را در شیشه‌های پلاستیکی کاشته است: چوب نی‌هایی نازک و شکننده که درانتهای آن تصاویر برگ‌هایی سبز به شکل دایره "روئیده" است. بر روی برخی از این برگ‌ها، نام باغ‌ها و باغچه‌‌های آشنای دوران کودکی و جوانی هنرمند به خط فارسی نقش گرفته است. امامی این برگ‌ها را از گوشه و کنار باغ‌های متفاوت در سفرهایی که به ایران و به سایر کشورهای دیگر داشته، گردآورده است.

"مهاجرت" نامی برازنده برای این "باغچه"‌ است: چوب نی‌های درخت‌گونه‌ی امامی، بی‌ریشه‌اند، بر کاکل آن‌ها، برگ سبز واقعی نروئیده. همه چیز مصنوعی است. با آن که شرایط برای رویش فراهم است (آب، نور... ) برخی از شاخه‌ها به‌کلی عقیم مانده‌اند. چیدمان "باغچه" امامی پیش از هر چیز این پرسش را مطرح می‌کند: آیا مهاجرت ثمری به‌بار می‌آورد؟

نمایشگاه "خانه‌ی سبز" موزه‌ی زنان شهر بن تا دوم سپتامبر دایر است.