خرس بلورین برلیناله برای فیلمی درباره هنر رقص در ایران
۱۴۰۱ اسفند ۶, شنبه
فیلمی درباره هنر ممنوعه رقص در ایران با عنوان «من خود، من هم میرقصم» جایزه خرس بلورین هفتاد و سومین دوره فستیوال فیلم برلین را در بخش ۱۴ پلاس بدست آورد.
تبلیغات
این اثر را محمد ولیزادگان بازیگر و کارگردان ایرانی دریافت کرد که به دلیل مشکلات دریافت ویزا، در مراسم اهدای جایزهاش در برلین حضور نداشت.او در گفتگو با دویچه وله فارسی درباره جایزهاش گفت: «از دریافت جایزه حس خوبی دارم. راستش را بخواهید، میدانستم که بالاخره برنده میشوم.»
این را وقتی فهمیدم که چند سال پیش که برای دریافت جایزه خرس طلای محمد رسولافروی صحنه برلین رفتیم، من خرس را اصلا لمس نکردم. به این خاطر که فکر کردم من باید جایزه خودم را بگیرم. ولیزادگان سه سال پیش به عنوان بازیگر با فیلم "شیطان وجود ندارد" در برلیناله شرکت داشت.
این کارگردان جوان همچنین با اشاره به اینکه علاقمند به قصهگویی است گفت که فیلم "من خود، من هم میرقصم" یک اتوبیوگرافی است که برگرفته از زندگی دوستان و رفقایش است.
برنده خرس بلورین برلیناله ۲۰۲۳ به دویچه وله فارسی همچنین درباره دلیل تقدیم جایزهاش به خدانور لجهای افزود: «رقص برای من اهمیت دارد. در تئاترهایم هم رقص با رویکردها و شکلهای مختلف وجود دارد. آقای خدانور واقعا زیبا میرقصید. ویدئوهایش را که میبینم نمیتوانم از او چشم بردارم. زیبا، از نظر زیباشناسی هنری منظورم نیست، انگار جای دیگر و حال دیگری بود. پس از دریافت جایزه، یاد او کردم و دلم خواست که صاحب این لحظات حرف بزنم.»
روز جهانی رقص؛ ایران و رقصهایش
روز ۲۹ آوریل (۹ اردیبهشت) روز جهانی رقص است. تنوع رقص در ایران خیرهکننده است. در این گالری تنها به گوشه کوچکی از این هنر مسحورکننده پرداختهایم.
عکس: Fars
روز جهانی رقص
کمیته تئاتر و رقص یونسکو روز ۲۹ آوریل را روز جهانی رقص اعلام کرده است. پس از انقلاب اسلامی، حکومت ایران رقص را جزء هنرهای ممنوعه اعلام کرد. با این همه، رقص با عنوان "حرکات موزن" به حیات خود ادامه داد و رقصهای محلی اقوام مختلف ایرانی هر از گاه توانستند به مناسبتهای مختلف فرصت تنفس بیابند؛ هنری که در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد.
عکس: Mehr
ورشرنک، رقص محلی سبزوار
گفته میشود که ورشرنگ رقصی است که در زمان حمله مغولها ، که هرگونه تحرک نظامی ایرانیان ممنوع بودند مورد توجه قرار گرفت. سبزواریها در پوشش این رقص در واقع مهارتهای نظامی را تمرین میکردند. رقص ورشرنگ فلسفه دیگری نیز دارد و از آن به عنوان آیین شکرگذاری پس از برداشت محصول کشاورزان یاد میشود.
عکس: MEHR
رقص هتن یا هتم
هتن به معنی کرانههای کوه یا شیربیشه و نوعی سماع عارفانه است که در آن افراد دایرهای درست میکنند و در حال گردش پاهای خود را به زمین میکوبند. بعد به تدریج به رقص خود سرعت میدهند و در حال چرخیدن دستهای خود را به هم میکوبند و دایره را کوچکتر میکنند.
عکس: MEHR
چوب بازی
این رقص شاید نمونهای از شمشیربازیهای ایران باستان باشد که در آن دونفر به صورت دایرهای میچرخند. آنها دو چوب در دست دارند و نفر اول چوبهای خود را به چوبهای نفر دوم میزند و هر که چوبش شکسته شود، از دایره بیرون میرود. این رقص در خراسان و سیستان و بلوچستان به شکلی تقریبا مشابه اجرا میشود.
عکس: MEHR
کرمانجی، رقص کردهای خراسان
کرمانجی چون رقصهای شرق و مرکز خراسان در دایره و دور انجام میگیرد و بصورت زنجیرهای و سلسلهای است. نخست با ریتمی آرام و سنگین آغاز و به مرور تند و تندتر میشود. ادوار رقص بعد از آرام شدن و تند شدن دوباره از سر گرفته میشود و همواره پس از همهمه و حرکتهای تند، ریتم آهسته میشود.
عکس: FARS
رقص چاپی
از انواع رقص زنانه سیستانی میتوان به رقص چاپی اشاره کرد که صورت ویژه آن کوبیدن متناوب پا بر زمین به دنبال ضربهای مشخص ساز دایره میباشد.
عکس: MEHR
رقص شمشیر
در میان رقصهای مردانه سیستان و بلوچستان میتوان به رقص شمشیر و یا صورت سادهتر آن یعنی رقص چوب اشاره کرد که به همراه دهل و ساز اجرا میشوند.
عکس: MEHR
رقص کردی
رقص کردی بخشی از آیینهای نمایشی کردها است که بصورت گروهی و به شکل حلقهای ناکامل مرکب از رقصندگان زن و مرد در حالی اجرا میشود که پنجه دستهایشان به هم گره خورده است و از چپ به راست در حرکت هستند.
عکس: gonzo.ir
انواع رقص کردی
رقص دو دستماله، لبلان، چپی، پشتپا، گریان (گهریان به معنی گشتن)، زنگی یا زندی، سهجار، خانامیری، فتاح پاشایی و سهپایی از جمله انواع رقصهای کردی هستند که در ریتم و نحوه اجرا با هم تفاوت دارند.
عکس: FARS
رقص قشقاییها
زنان مردان با لباسهای محلی در یک دایره بزرگ این رقص را اجرا میکنند. رقصندهها معمولا دستمالهای رنگی در دست دارد و همراه با حرکت پاها و نوای نی و نقاره دستان خود را بالا و پایین میبرند.
عکس: FARS
همراهی تشمال با رقص
رقص با موسقی سنتی که تشمال گفته میشود همراه است. تشمال از کرنا (سرنا) و دهل (طبل) تشکیل شده است. نوع کوچک این ساز که به آن ساز چپ میگویند را در مراسم عزاداری مینوازند.
عکس: mamasani.com
رقص محلی در شمال ایران
ساکنان استانهای شمالی ایران نیز رقصهای محلی مختلفی را اجرا میکنند. رقص قاسمآبادی و رقص برنج از جمله آنها هستند.
عکس: mashreghnews.ir
یزله
یَزله یا هوسه یکی از گونههای رایج موسیقی محلی جنوب ایران است. یزله به وسیله گروهی از خوانندگان غیرحرفهای اجرا میشود و با دست زدن و پا کوبیدن همراه است. یزله به جز در خوزستان در استانهای جنوب ایران نیز رواج دارد گرچه شکل اجرای آنها اندکی متفاوت است. یزله در اعیاد و مراسمهای اجتماعی اجرا میشود. گاهی نیز شکل اعتراضی به خود میگیرد.
عکس: funpatogh.com
رقص بندری
نوعی دیگر از رقص که در جنوب ایران رواج دارد، رقص بندری است. این رقص با حرکات سریع سینه و دستها همراه است و ریتمی تند دارد که گاهی با دست زدنهای ریتمیک نیز همراه میشود. در شهرهای مختلف جنوب ایران نحوه اجرای آن اندکی متفاوت است.
عکس: tidhineh.com
رقص بابا کرم
در میان رقص های فولکلور ایرانی، رقص "باباکرم" بازمانده از دهه ۲۰ شمسی و از رقصهای به اصطلاح کوچه بازاری و تخته حوضی است. در بابا کرم از حرکت شانه و کمر استفاده میشود و رقاص لباس سیاه و سفید جاهلی بر تن میکند و معمولاً لنگی را بر گردن آویزان کرده و از آن در طول اجرای رقص استفاده میکند.
عکس: parnianuk.com
رقص سماع
سماع به نوعی از رقص صوفیه شامل چرخش بدن همراه با حالت خلسه برای اهداف معنوی گفته میشود. در سماع مولانا دستی که به سوی آسمان است، نماد دریافت فیض مبدأ هستی، و دستی که به سوی زمین است نماد بخشش به کل موجودات است و انسان در این میان به عنوان واسطه مطرح است. لباس نیز در سماع حائز اهمیت است؛ لباسی سفید با دامن بلند که نمادی از روح یا جهان روحانی است که فرشتگان را به ذهن میآورد. عکس: رقص سماع در ترکیه
عکس: tazeh.net
رقص دراویش
فرقههای مختلف دراویش مراسم خود را به اشکال مختلف برگزار میکنند. در برخی اجراها، مراسم نیایش به صورت رقص انجام میگیرد. به عنوان نمونه دراویش قادری در ذکر "هره" بهطور ایستاه حلقهایتشکیلمیدهند و خلیفه در وسط ایستاده و رهبریذکر را بهعهدهمیگیرد. اینذکر با آهنگ طبل، دف و شمشال همراهاست.
عکس: Mehr
رقص آذری
رقصهای آذربایجانی از سری رقصهای فولکلوریک هستند که از نسلی به نسل بعدی منتقل و در این پروسه توسعه و شکل گرفتهاند. در حال حاضر از این رقصها در مجالس عروسی در ایران و جمهوری آذربایجان استفاده میشود. دهها نوع رقص آذری وجود دارد که از ان جمله میتوان به جنگی، انزلی، آسما کسمه، ساری گلین، مارال، آغ چیچک، دیلیجان، عاشقآبادی، ناز ایلمه، چوپان رقصی و آغ چیچک اشاره کرد.
عکس: varoone.ir
رقص ترکمنها
ترکمنها آیینهای سنتی رازآلودی دارند؛ از ذکر خنجر که همراه با حرکات موزون و آواهای عجیب است تا پرخوانی یا پریخوانیهایشان که ریشه در هزاران سال پیش دارد. میگویند ریشههای این آیین به دوران پیش از میلاد و زندگی شمنها بازمیگردد. شمنها به نقاطی میرفتند که پای هیچ انسانی به آن نمیرسید و ساعتها در کنار آتش میچرخیدند و با خواندن ذکرهایی به عالم ماوراء وصل میشدند.