شمار ارمنیهایی که قرهباغ را ترک میکنند همواره افزایش مییابد. اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با علیاف همتای آذربایجانی خود در نخجوان دیدار کرد. علیاف گفت، ساکنان قرهباغ شهروندان آذربایجان هستند.
تبلیغات
پس از فتح کامل قرهباغ توسط آذربایجان تعداد ارمنیهایی که این منطقه را ترک میکنند در حال افزایش است. دولت ارمنستان بامداد دوشنبه سوم مهر (۲۵ سپتامبر) اعلام کرد که دستکم ۴۸۵۰ تن از آنها از طریق مرز آذربایجان وارد این کشور شدهاند.
دیوید بابایان، مشاور ساموئل شهرامانیان، رئیسجمهوری خودخوانده قرهباغ کوهستانی ("جمهوری آرتساخ") گفته است که ۹۹ درصد ارمنیها ترجیح میدهند قرهباغ را ترک کنند.
مقامات "آرتساخ" روز دوشنبه سوم مهر (۲۵ سپتامبر) به شهروندان ارمنی وعده دادند که به همه مردم اجازه خروج داده خواهد شد و افرادی که قصد مهاجرت دارند سوخت رایگان دریافت میکنند.
از روز یکشنبه دوم مهر ارامنه به طور دستهجمعی از منطقه قرهباغ با اتوبوس و کامیون خارج میشوند.
تاکنون حدود ۱۲۰ هزار ارمنی در جمهوری خودخوانده آرتساخ که جامعه بینالملل آن را بهرسمیت نشناخته است، زندگی میکردند. منطقه قرهباغ طبق قوانین بینالمللی به آذربایجان تعلق دارد اما اکثریت ساکنان آن ارمنی هستند. نیروهای آذربایجان هفته گذشته یک عملیات نظامی آغاز کردند و بعد از درگیری یک روزه با نیروهای ارمنی توافقنامه آتشبس امصا کردند.
آذربایجان متعهد شد که به حقوق ارمنیها در قرهباغ احترام بگذارد. الهام علیاف، رئیس جمهور آذربایجان پس از امضای این توافقنامه گفت: «ارمنیها در قرهباغ اکنون میتوانند نفس راحتی بکشند. آنها شهروندان ما هستند. ما با ارمنیها دشمنی نداریم.»
اما پس از دههها تنش و وقوع دو جنگ، ساکنان ارمنی منطقه از "اخراج اجباری یا انتقامگیری توسط آذربایجان" هراس دارند.
سفر اردوغان به نخجوان و دیدارش با علیاف
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز دوشنبه سوم مهر برای دیدار با الهام علیاف همتای آذربایجانی خود به نخجوان سفر کرد. او در فرودگاه بینالمللی نخجوان مورد استقبال علیاف قرار گرفت.
نخجوان بخشی از جمهوری آذربایجان بهشمار میٰرود اما جدا از خاک اصلی این کشور در همسایگی ترکیه قرار دارد.
در جنگ ۴۴ روزه قره باغ در نوامبر سال ۲۰۲۰ بین ارمنستان و آذربایجان بر سر گشایش یک کریدور از آذربایجان به نخجوان از طریق ارمنستان توافق شد.
جمهوری خودمختار نخجوان اکنون کانون توجه سیاست منطقهای قرار گرفته است. اردوغان در دیدار با همتای آذربایجانی خود در ارتباط با وضعیت ارمنیها در قرهباغ سخنی نگفت ولی ابراز امیدواری کرد که ارمنستان "دست صلحی که به سویش دراز شده" را بفشارد.
علیاف در این دیدار تاکید کرد که جمهوری آذربایجان خواهان جنگ نیست و همه ساکنان قرهباغ شهروندان این کشور هستند.
دیدار پاشینیان و علیاف در اسپانیا
شورای امنیت ارمنستان هم روز یکشنبه دوم مهر (۲۴ سپتامبر) اعلام کرد که نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان و الهام علیاف، رئیس جمهور آذربایجان در ۵ اکتبر در گرانادای اسپانیا مذاکره خواهند کرد.
رئیس جمهوری آذربایجان قبلا از ارمنستان و مواضع پاشینیان تقدیر کرده بود. او گفته بود، ارمنستان "شایستگی سیاسی غیرمنتظرهای" از خود نشان داده است.
فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا مدتهاست برای میانجیگری در مناقشه بر سر قرهباغ کوهستانی تلاش میکنند. اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه و شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا نیز در نشست سران آذربایجان و ارمنستان در اسپانیا شرکت خواهند کرد.
روسیه به طور سنتی قدرت پشتیبان ارمنستان محسوب میشود و ۳۰۰۰ سرباز خود را برای حفاظت از صلح در منطقه قرهباغ مستقر کرده است. سربازان روس اکنون به ارمنیهای قرهباغ برای خروج ار منطقه کمک میکند.
دیدار وزرای خارجه ایران و آذربایجان
جمهوری اسلامی ایران برخلاف مواضعی که پیش از این از ارمنستان حمایت میکرد اکنون موضعی "غیرفعال" در پیش گرفته است.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در دیدار با همتای ارمنی خود میرزویان در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گفت: «جمهوریاسلامیایران قرهباغ را بخشی از جمهوری آذربایجان میداند ولی اختلافات باید از طریق سیاسی و گفتوگو حل و فصل شوند.»
وزیر خارجه ایران پس از این دیدار، با جیحون بایراموف، وزیرخارجه آذربایجان هم ملاقات و تاکید کرد که "برقراری کامل آرامش در قفقاز جنوبی از طریق گفتوگوی سیاسی میسر است".
قفقاز؛ سرزمین زخمهای قدیمی
در حالیکه جامعه جهانی نگران تشدید درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قرهباغ است، هر دو کشور در پی یارگیریهای بینالمللی هستند. به گفته ناظران این مناقشه تنها راهحلی سیاسی دارد.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Yesayants
منطقه ناگورنو قرهباغ
بر اساس حقوق بینالملل منطقه قرهباغ متعلق به جمهوری آذربایجان است. اما ارمنیها بر این باورند که در دوران استالین این منطقه ارمنینشین به"ناحق" به آذربایجان داده شده است. پس از نخستین جنگ در سال ۱۹۹۰ و بهرغم آتشبس در سال ۱۹۹۴، درگیریهای پراکنده میان ارتش آذربایجان و نیروهای نظامی و شبهنظامی ارمنی در نواحی مرزی به دفعات رخ داده است.
مذاکرات بینتیجه
الهام علیاف (راست) رئیس جمهور آذربایجان و نیکولا پاشینیان (چپ) رئیس جمهور ارمنستان در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۲۰
عکس: DW/G. Gontscharenko
درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان
سربازان آذربایجان در منطقه مرزی قرهباغ با خمپاره مواضع ارتش ارمنستان را هدف قراردادهاند. تا کنون دهها نفر کشته و مجروح شدهاند.
ارمنستان با اعلام وضعیت جنگی دست به سربازگیری زده و نیروهای ذخیره خود را فعال کرده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از روسای جمهوری دو کشور متخاصم خواسته که هر چه زودتر به درگیرهای نظامی پایان دهند. راهحل سازمان ملل برپایی مذاکرات صلح و اعزام ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه است. اتحادیه اروپا نیز خواهان برقرار آتشبس فوری شده است.
عکس: Karen Minasyan/AFP/Getty Images
افزایش احساسات ملیگرایی
تجمع مردم در باکو؛ بسیاری در آذربایجان خواهان الحاق قرهباغ به این کشور هستند و حضور نیروهای ارمنی در این منطقه را "اشغال" بخشی از سرزمین خود میدانند.
عکس: picture-alliance/dpa/Str
توپخانه آذربایجان
به گفته ناظران بینالمللی با توجه وضعیت موجود در منطقه و منافع متفاوت و بعضاً متناقض کشورهای درگیر، در این مناقشه طرفی به پیروزی نظامی دست نخواهد یافت و تنها باید در پی راهحلی سیاسی بود.
عکس: Defence Ministry of Azerbaijan/Reuters
جنگی ریشهدار
آمریکا و اتحادیه اروپا کشورهای ثالث را از مداخله مستقیم در این نزاع برحذر داشتهاند. اما ترکیه در سالهای گذشته دست به تجهیز ارتش آذربایجان زده است و نیروهای ارتش روسیه نیز در ارمنستان پایگاه دارند. روسیه حدود ۳۵۰۰ سرباز در منطقه گیومری و ایروان مستقر کرده است. نیروهای روسیه در ارمنستان مجهز به واحدهای تانک، پدافند موشکی و دهها هواپیمای جنگی هستند.
عکس: Karen Minasyan/AFP
انهدام تانک آذربایجان
وزارت دفاع ارمنستان با انتشار شماری عکس و ویدئو مدعی شد که برخی از تانکها و خودروهای زرهی آذربایجان را منهدم کرده است.
عکس: Armenian Defense Ministry/Reuters
خسارت مالی و جانی
اولینا هوهانیشیان، ۷۰ ساله، در دهکدهای در منطقه قرهباغ زندگی میکند. به گفته او جنگ برای ساکنان این منطقه جز ویرانی چیزی در پی ندارد. جمعیت منطقه قرهباغ حدود ۱۴۵ هزار نفر است که اکثراً ارمنی هستند.
عکس: Karen Minasyan/AFP/Getty Images
فرار از مناطق جنگی
نزاع بر سر منطقه قرهباغ ۳۰ سال است که ادامه دارد. آتشبس میان دو کشور در سال ۱۹۹۴ این امید را بوجود آورد که راهحلی سیاسی یافته شود، اما درگیریهای پراکنده در سالهای گذشته نشان داد که هیچیک از طرفین در پی حل بحران نیستند.
عکس: Hayk Baghdasaryan/Reuters
سربازگیری
هر دو کشور پس از آغاز نبردها دست به سربازگیری زدهاند. ارمنستان که دارای ارتش کوچکتری در مقایسه با آذربایجان است، از مردان خواسته است که داوطلبانه به ارتش این کشور بپیوندند.
عکس: Melik Baghdasaryan/Tass/dpa/picture alliance
نبرد در مناطق مرزی
آذربایجان بارها گفته است که صلح دائمی در گرو بازگرداندن منطقه قرهباغ به آذربایجان و پایان "اشغال" این منطقه توسط ارمنستان است. جنگ میان دو کشور در سال ۱۹۹۰ حدود ۳۰ هزار کشته بر جا گذاشت. در آن زمان نیز روسیه از ارمنستان طرفداری کرد. مذاکرات سرانجام در سال ۱۹۹۴ با توافقی بر سر آتشبس به پایان رسید، اما تنشها همچنان بر جا ماند.
مردان جوان در ایروان، آماده پیوستن به ارتش ارمنستان
مقامات ارمنستان گفتهاند که در صورت ادامه نبردها از روسیه کمک خواهند گرفت. سفیر ارمنستان در مسکو تاکید کرد که پایگاه روسیه در منطقه گیومری یکی از فاکتورهای تامین امنیت در قفقاز به شمار میآید. ماموریت سربازان روسی در ارمنستان تا سال ۲۰۴۴ در نظر گرفته شده است
عکس: Melik Baghdasaryan/Reuters
مقایسه میان دو کشور
ارمنستان: جمعیت؛ ۲ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر/ مساحت ۲۹۷۴۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۱۲ میلیارد دلار/ ارتش ۴۷ هزار نفر/ بودجه ارتش ۶۳۴ میلیون دلار
آذربایجان: جمعیت ۱۰ میلیون و ۲۳ هزار نفر/ ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۵/ ۳۷ میلیارد دلار/ ارتش ۲۱۶ هزار نفر/ بودجه ارتش ۲/ ۲ میلیارد دلار
دادهها از مرکز آمار آلمان
عکس: Ibrahim Hashimov/Sputnik/dpa/picture-alliance
طرفداری رئیس جمهور ترکیه از آذربایجان
رجب طیب اردوغان درباره درگیریهای اخیر گفت: «ترکیه به ایستادن در کنار برادران آذربایجانی با تمام امکانات خود ادامه میدهد. فقط با عقبنشینی فوری ارمنستان از مناطق اشغال شده آذربایجان است که منطقه روی صلح و ثبات را خواهد دید.»
عکس: Aziz Karimov/Reuters
استقبال از سربازان آذربایجان
تبادل آتش میان نیروهای دو کشور در روز یکشنبه ۲۷ سپتامبر آغاز شد. هر دو طرف دیگری را مسئول شروع جنگ میدانند. روسیه و ایران به عنوان همسایگان این کشورها پیشنهاد میانجیگری دادهاند.