«لازم نیست احمد شهید به ایران سفر کند چون می‌تواند به وب‌سایت‌های ضد انقلاب و معاند جمهوری اسلامی رجوع کند و این محتویات را کپی و پیست کند». این جمله محمدجواد لاریجانی است در جلسه شورای حقوق بشر بعد از گزارش احمد شهید درباره ایران.

چرا لحن لاریجانی در آن جلسه تا به این حد تند و حتی توهین‌آمیز بود؟ چه چیزی در گزارش احمد شهید دولتمردان ایران را تا این حد عصبانی کرده است. این گزارش تا چه حد می‌تواند برای جمهوری اسلامی تعیین کننده باشد؟

این پرسش‌ها را با حسین باقرزاده فعال حقوق بشر در لندن در میان گذاشته‌ایم.

بشنوید: گفت و گو با حسین باقرزاده

دویچه‌وله: روز دوشنبه که جلسه‌ی شورای حقوق‌بشر در ژنو بود و احمد شهید گزارشش را در مورد نمونه‌های نقض حقوق‌بشر در ایران قرائت کرد، ما شاهد واکنش بسیار تند آقای لاریجانی نماینده‌ی ایران بودیم. واکنش او طوری بود که در بعضی جاها از سوی ناظران حتی توهین‌آمیز تلقی شد. ایران همیشه ادعا کرده که ارزشی برای این گزارش‌ها قائل نیست. به نظر شما این‌بار چه چیزی باعث شد که این قدر آقای لاریجانی از گزارش احمد شهید عصبانی شود؟

حسین باقرزاده: همان‌طور که گفتید، در گذشته همیشه جمهوری اسلامی ایران و نمایندگانش در شورای حقوق‌بشر گزارش‌های این چنینی را رد می‌کردند و مدعی بودند این گزارش‌ها ساخته و پرداخته‌ی غرب است و به دستور کشورهای غربی تهیه می‌شود و در پشت آن ملاحظات و منافع سیاسی خوابیده. این بار به آقای احمد شهید ظاهراً آن اتهامات نمی‌چسبید. او یک مسلمان است، از یک کشور جهان سوم به نام مالدیو آمده و کمتر کسی می‌تواند ادعا کند که کشور مالدیو و خود ایشان با جمهوری اسلامی ایران تضاد یا دشمنی داشته باشد. گزارش او به این دلایل برای جمهوری اسلامی سنگین تلقی شد. این بار نه فقط آقای جواد لاریجانی گزارش را مثل‌ همیشه رد کرد، بلکه ادبیاتی به‌کار برد که از طرف ناظران و حاضران در آن جلسه توهین‌آمیز تلقی می‌شد. او به جای پاسخ ‌دادن به اتهامات یا موارد مشخصی که در گزارش آمده، با کلی‌گویی‌هایی که بازهم آقای شهید را وابسته به آمریکا و غرب معرفی می‌کرد، سعی داشت که این مسئله را لوث کند و به کلی از پاسخ‌گویی به این اتهامات طفره رود.

مجموع صحبت‌های او و همین طور واکنش‌هایی را که حاضران نسبت به صحبت‌های وی نشان دادند چه طور ارزیابی می‌کنید؟ آیا در مجموع جلسه به نفع ایران بود یا به ضرر ایران؟

من فکر می‌کنم همین واکنش خصمانه و توهین‌آمیز جمهوری اسلامی ایران هم در آن شورا و هم در داخل کشور ایران، خود پاسخ سوال شما باشد. این واکنش‌ها به این دلیل بوده که این گزارش را برای جمهوری اسلامی بسیار خطرناک و مضر تشخیص می‌دهند. چون گزارش مستند است و همان طور که آقای شهید گفته‌، از طریق گفت‌وگو با بیش از ۱۶۰ نفر از شاهدان عینی تهیه شده است. علاوه براین، آقای شهید سعی کرده با کسانی که مستقیماً تحت فشار تعقیب یا سرکوب جمهوری اسلامی ایران بودند هم در داخل و هم در خارج از کشور صحبت کند. این است که گزارش بسیار مستند است و من فکر می‌کنم این خشونتی که در کلام جمهوری اسلامی ایران به‌کار رفته، نمایانگر این است که جمهوری اسلامی ایران از این گزارش بسیار عصبانی‌ست و نگران این است که افکارعمومی در سطح جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران بیشتر تهیج شود.

یعنی برآورد شما این است که در مجموع این جلسه و این گزارش به ضرر جمهوری اسلامی بود؟

بسیار مشخص است. من فکر می‌کنم هر کس که شاهد این جلسه بود و جلسه را دنبال می‌کرد و گفتارهای آقای شهید و آقای لاریجانی را شنیده باشد، می‌تواند به روشنی قضاوت کند که در اینجا حق با کیست و چه کسی دارد مسئله را لوث می‌کند و یا از پاسخ‌گویی فرار می‌کند.

قبل از این جلسه هم رئیس کمیته‌ی حقوق بشر مجلس گفته بود مباحثی را که آقای احمد شهید مطرح کرده بعید است که از سوی یک فرد مسلمان گفته شود. وی اشاره کرده بود به موارد نقض حقوق همجنس‌گرایان در ایران. به نظر می‌رسد که ایران انتظار داشته که چون احمد شهید مسلمان هست، طور دیگری گزارش را تهیه کند. آیا چنین انتظاری از جانب ایران به جا بوده؟

جمهوری اسلامی ایران همیشه در گذشته گزارش‌هایی را که سازمان‌های غربی تهیه می‌کردند، به دو دلیل مردود می‌شناخت. اول این که می‌گفت کشورهای غربی با جمهوری اسلامی ایران دشمنی دارند و غرض‌های سیاسی پشت گزارش‌های حقوق‌بشری هست. دوم این که می‌گفت این‌ها چون به اسلام و ارزش‌های اسلامی آگاهی ندارند، درک نمی‌کنند.

جمهوری اسلامی حقوق‌بشر را که جهانشمول است به دو دسته تقسیم می‌کرد، حقوق‌بشر اسلامی و حقوق‌بشر غربی و مدعی بود که ما مجری حقوق‌بشر اسلامی هستیم و این ناظران غربی چون از اسلام آگاهی ندارند، نمی‌توانند اصول و موازین اسلامی را درک کنند. ولی چون آقای شهید مسلمان است و از یک کشور جهان سوم می‌آید، جمهوری اسلامی ایران نمی‌توانست این اتهامات را به ایشان ببندد. وقتی که او در گزارش‌ خود نشان داد که به حقوق‌بشر به‌عنوان یک ارزش جهان‌شمول نگاه می‌کند و همه‌ی ارزش‌های حقوق‌بشری را مطرح می‌کند و حتی فشار و تعرض به دگرباشان جنسی را طرح می‌کند، برای برخی از مذهبیون در داخل ایران غیرمنتظره بود که چه‌طور یک شخص مسلمان می‌تواند در عین حال مدافع حقوق همجنسگرایان یا دگرباشان جنسی باشد. به این دلیل بود که این مسئله را رئيس کمیته حقوق بشر مجلس ایران مطرح و اظهار تعجب کرد که چرا آقای شهید از این مسئله دفاع می‌کند.

آقای لاریجانی در پایان صحبت‌هایش گفت که ایران آماده‌ی همکاری فنی با دفتر کمیساریای عالی حقوق‌بشر است و گزارشگری که یک گزارش منصفانه دهد. آیا به این ترتیب ایران می‌خواهد شورای حقوق‌بشر را دور بزند یا این که چه سازوکار دیگری را می‌خواهد پیش گیرد؟ به نظر شما منظور آقای لاریجانی از این سخن چه بوده؟

این‌ها تاکتیک‌های فرار یا وقت‌کشی‌ست که جمهوری اسلامی ایران در این مواقع به‌کار می‌برد. وقتی نمی‌تواند در برابر یک مسئله‌ی واقعی و مستند توضیح و پاسخ دهد، به مسائل حاشیه‌ای متوسل می‌شود و سعی می‌کند به نحوی نگاه‌ها را از اصل موضوع منحرف کند. در عین‌حال ایشان مطرح کرده‌اند که به‌جای آقای احمد شهید بهتر است که رئیس شورا به ایران سفر کند. رئیس شورای حقوق بشر مقامی به‌عنوان گزارشگر ندارد و اگر ایشان به ایران سفر کند، نمی‌تواند گزارشی از مسائل ایران تهیه کنند. این تاکتیک‌هایی‌ست که جمهوری‌اسلامی ایران در مجامع عمومی به‌کار می‌برد، ولی من فکر نمی‌کنم این تاکتیک‌ها کسی را فریب دهد و یا این که بتواند مسئله اصلی را لوث کند.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی
تحریریه:جواد طالعی