از منطقه خلیج فارس تا آمریکای لاتین، دست کم ۴۰ کشور درحال‌توسعه اخیراً تمایل خود را برای شروع برنامه‌های اتمی به اطلاع مقامات سازمان ملل متحد رسانده‌اند. متخصصان تکثیر نیروی هسته‌ای نگران آنند که این روند منجر به انباشت انبارهای تسلیحات اتمی در برخی از این کشورها گردد.

تاثیر بالا رفتن بهای نفت بر جذابیت انرژی هسته‌ای

در دهه‌های گذشته سوانح نیروگاه‌های اتمی و تشعشعات رادیو آکتیو ناشی از آن باعث ازرونق افتادن مسابقه کسب نیروی هسته‌ای شده بود. در سال ۱۹۸۴، فاجعه شرکت یونیون کارباید در شهر بوپال در کشور هند ۳۶۰۰ کشته داد و بیش از نیم میلیون نفر را در معرض تشعشعات اتمی قرار داد. انفجار نیروگاه هسته‌ای شهر چرنوبیل در شمال اوکراین در سال ۱۹۸۶ به مدت ده روز مواد رادیو اکتیو را در فضا پخش می‌کرد که دامنه گسترش آن به کشورهای شمال اروپا نیز رسید.

با بالا رفتن تدریجی بهای نفت خام هزینه تولید انرژی با راه‌های سنتی نیز افزایش پیدا کرده به نحوی که بار دیگر کشورهای درحال توسعه به فکر کسب نیروی هسته‌ای افتاده‌اند. دکتر اندرو دیویس، یکی از مدیران انستیتوی سیاست استراتژیک در اطریش اخیراً به خبرنگاران گفت، تا دو سال پیش هزینه تولید برق با سوخت سنتی (نفت، گاز، ذغال سنگ) ۳۵ دلار برای هر مگاوات، و با نیروی اتمی ۵۲ دلار برای هرمگاوات بود. اما با گران شدن نفت خام توازن هزینه به نفع نیروی هسته‌ای تغییر کرده است.

گذشته از ملاحظات اقتصادی مربوط به هزینه تولید انرژی، به نظر می‌رسد در منطقه خلیج فارس ملاحظات سیاسی و نظامی نیز برای کشورهایی چون کویت، عربستان سعودی، و امارات متحد عربی مطرح است. این کشورها که خود صاحب منابع سرشار سوخت‌های فسیلی و صادرکننده آنها هستند، از این رو به فکر کسب نیروی هسته‌ای افتاده‌اند، چون خود را در برابر یک حکومت شیعی اتمی در ایران آسیب‌پذیر احساس می‌کنند.

اتمی شدن منطقه خلیج و خاورمیانه

امارات متحد عربی که ذخیره نفت زیرزمینی‌اش معادل ۱۰۰ میلیارد بشکه است، در ژانویه گذشته قراردادی با یک شرکت فرانسوی امضا کرد تا دو نیروگاه هسته‌ای بسازد. کویت، بحرین، و حتا کشور فقیر یمن نیز برنامه‌های خود را برای کسب نیروی هسته‌ای اعلام کرده‌اند. خارج از منطقه خلیج فارس، لیبی، الجزایر، مراکش، و اردن نیز قصد برپایی نیروگاه‌های هسته‌ای را دارند.

بنا به گزارشی در روزنامه واشنگتن پست (۱۲ مه)، طی دهه آینده ترکیه سه نیروگاه و مصر چهار نیروگاه هسته‌ای خواهند ساخت. نبیل فهمی، سفیر مصر در ایالات متحده در سخنرانی اخیرش در شهر واشنگتن دی سی گفت: «اگر نتوانیم به یک توافقنامه همه‌جانبه هسته‌ای دست پیدا کنیم آنگاه با مشکل گسترش نیروی اتمی در خاورمیانه روبرو می‌شویم که ظرف ده سال آینده به مراتب بدتر از امروز خواهد شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌».

برخی از کارشناسان اتمی آمریکا هشدار می‌دهند که ساختمان بزرگ زیربنای تسلیحات هسته‌ای در خاورمیانه به تدریج در حال شکل گیری است. در ظاهر امر، اهداف صلح‌آمیز است اما انگیزه واقعی احساس خطر در یک رقابت جدی سیاسی ـ نظامی و منافع ژئوپولتیک کشورهای درگیر می‌باشد. کشورهای کوچکتر منطقه می‌خواهند خود را در برابر جمهوری اسلامی ایران در دهه‌های آینده بیمه کنند؛ کشوری که می‌خواهد هرچه زودتر تعداد سانتریفیوژهای تولید اورانیوم غنی شده‌اش را از ۳ هزار به ۵۰ هزار عدد برساند.

در گذشته، کشورهای هند، پاکستان و کره شمالی زیر پوشش برنامه تولید انرژی، موفق به کسب تسلیحات اتمی شدند. کشورهای تایوان و کره جنوبی نیز قصد داشتند به همین شیوه به سلاح هسته‌ای دست پیدا کنند اما با فشارهای سیاسی ایالات متحده از این کار چشم پوشیدند.