سعید خطیب‌زاده در نشست خبری دوشنبه ۱۹ مهرماه (۱۱ اکتبر) خود در مورد روابط تهران و باکو گفت: «روابط ایران و آذربایجان یک رابطه طبیعی است و برهم زدن آن غیرطبیعی است. روابط ایران و آذربایجان همواره از یک منطق درستی پیروی کرده است.»

با وجود "منطق درست" حاکم بر روابط دو کشور در هفته‌های اخیر مناسبات جمهوری اسلامی و جمهوری آذربایجان پرتنش بوده و برگزاری مانورهای نظامی در دو طرف مرز بر این تنش‌ها افزوده است.

مقام‌های سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی و حتی رهبر آن علی خامنه‌ای جمهوری آذربایجان را متهم می‌کنند که به اسرائیل امکان می‌دهد از خاک این کشور علیه ایران اقدام کند و تا نزدیکی مرز میان دو کشور هم نفوذ کرده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

جمهوری آذربایجان اتهام‌های ایران را بی‌اساس می‌داند. با این همه سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی گفته است: «ایران در خصوص امنیت ملی‌اش هیچ گاه با کسی شوخی نداشته و ندارد. همسایگان ما به خوبی این موضوع را می‌دانند و پیام‌هایی در این زمینه با قاطعیت به همسایگان ارسال شده است.»

ناخشنودی از نزدیکی باکو و اسرائیل

خطیب‌زاده ادعا می‌کند اسرائیل علاقه دارد منطقه را ناامن کند و "هر جا رفته ناامنی و بی‌ثباتی آورده"، به همین دلیل باکو و تهران نباید اجازه دهند "طرف‌های ثالت" بر رابطه آنها خدشه وارد کند.

جمهوری آذربایجان با اسرائیل روابط بسیار نزدیکی در حوزه‌های سیاسی، نظامی و تجاری دارد و این مسئله همواره با مخالفت و نگرانی جمهوری اسلامی روبرو بوده است.

خطیب‌زاده در این باره گفت: «برخی از نگرانی‌های ایران به مقامات آذربایجان منتقل شده و این هم در چارچوب حسن همجواری و روابط خوب بین دو کشور بوده است.»

او افزود باکو وعده داده این نگرانی‌ها را رفع کند اما انتظارات تهران هنوز برآورده نشده است.

به گزارش خبرگزاری ایرنا، رهبر جمهوری اسلامی ۱۱ مهرماه در یک سخنرانی با اشاره به مناقشه‌های اخیر میان ایران و جمهوری آذربایجان گفته بود این تنش‌های باید با "منطق پرهیز از دادن مجوز حضور بیگانگان" حل شوند.

خامنه‌ای تامین امنیت با تکیه بر دیگران را توهم خواند و افزود: «کسانی که به این توهم دچارند، سیلی آن را به‌زودی خواهند خورد چرا که دخالت مستقیم یا غیرمستقیم بیگانگان در امنیت و جنگ و صلح هر کشوری، فاجعه‌ای مصیبت‌بار است.»

الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان یک روز پس از سخنان خامنه‌ای اتهام حضور نیروهای اسرائیلی در نزدیکی مرزهای ایران را افترا خواند و از مقامات جمهوری اسلامی خواست نشان دهند نیروهای اسرائیلی کجای این مرزها قرار دارند.

تکذیب مرزبانی جمهوری آذربایجان

همزمان با این تحولات نیروی مرزبانی جمهوری آذربایجان با انتشار بیانیه‌ای اتهام‌های مطرح‌شده در خصوص استفاده از خاک این کشور علیه ایران را رد کرد.

جمهوری اسلامی به حضور اسلامگرایان افراطی سوری در خاک جمهوری آذربایجان نیز به شدت معترض است. گفته می‌شود ترکیه این نیروها را در جنگ قره‌باغ برای حمایت از باکو به منطقه آورده و دست‌کم بخشی از آنها همچنان در آنجا به سر می‌برند.

مرزبانی جمهوری آذربایجانی در بیانیه خود نوشت: «هیچ‌گاه نیروهای طرف ثالث در مرز دولتی آذربایجان وجود نداشته و نخواهند داشت. برخی شایعات مبنی بر اینکه از خاک آذربایجان برای اهداف اطلاعاتی علیه ایران استفاده می‌شود و نمایندگانی از یک جنبش افراطی مذهبی در آن حضور دارند، غلط است.»

نیروهای مسلح آذربایجان می‌گویند، برای "مرزبانی قابل اطمینان و محافظت از مرزها" از قابلیت‌های پیشرفته‌ای برخوردارند و هیچ نیازی به حمایت‌های خارجی ندارند.

اختلاف بر سر مسیر ارتباطی با ارمنستان

بخش بزرگی از اختلاف‌های اخیر میان ایران و جمهوری آذربایجان به تغییر احتمالی مرزهای شمال غرب جمهوری اسلامی مربوط می‌شود که راه ارتباط زمینی با ارمنستان را مسدود می‌کند.

جمهوری آذربایجان در درگیری‌های نظامی سال گذشته در قره‌باغ موفق شد بر بخش‌هایی از جنوب این منطقه که تحت کنترل ارمنستان بود تسلط پیدا کند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

باکو اکنون در این منطقه کریدوری به موازات مرز ایران احداث کرده که ارتباط زمینی خاک جمهوری آذربایجان با منطقه خودمختار نخجوان را برقرار می‌کند. این مسیر در عین حال دسترسی زمینی ایران به ارمنستان و منطقه قفقاز را سد کرده و به لحاظ تجاری زیان زیادی به جمهوری اسلامی وارد می‌کند.

زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد مبنی بر این که ایران و ارمنستان در پی یافتن یک راه جایگزین برای مبادلات تجاری خود هستند.

خطیب‌زاده در این باره گفت: «هیچ وقت بحث جایگزینی مسیر را با هیچ کشوری نداشتیم. ولی این‌که کالاهای ایرانی بدون اذیت و آزار ارسال شوند مورد توجه ماست.»

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه دولت سیزدهم به تازگی جمهوری آذربایجان و ارمنستان را دو همسایه خوب ایران خواند و تاکید کرد "ما نمی‌توانیم با یکی علیه دیگری کار کنیم".