خلافت داعش از ویرانه‌ها به بیابان‌ها می‌گریزد
۱۳۹۶ آبان ۷, یکشنبه
گروه شبه‌نظامی "دولت اسلامی" (داعش) که در ماه‌های اخیر در سوریه مناطق تحت سلطه خود را یکی پس از دیگری از دست داد، اخیرا رو به بیابان‌های دورافتاده آورده است؛ جایی که کارشناسان می‌گویند آنها در حال تجدید سازمان و آماده‌سازی خود برای ظهور مجددند.
این گروه سنی‌مذهب که با تصرف شهرهای بزرگی در سوریه و عراق، از جمله رقه و موصل ادعای "خلافت" کرده بود اگرچه ممکن است مغلوب شده باشد، اما به عقیده بسیاری هنوز از بین نرفته است.
از مناطق شهری و مسکونی سوریه که بگذریم به بیابانی وسیع می‌رسیم به نام "بادیه الشام". این بیابان که به غارها و کوهستان‌های سر به فلک کشیده خود معروف است شامل مناطقی در جنوب شرقی سوریه، شمال شرقی اردن، شمال عربستان سعودی و غرب عراق می‌شود و وسعتی حدود ۵۰۰ هزار کیلومتر مربع را در برمی‌گیرد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
این سرزمین متروکه که برای اختفا فوق‌العاده است دومین خانه داعش قبل از اعلام خلافت بود. کارشناسان تخمین می‌زنند که برای عملیات جست‌وجو و کنترل دائم داعش در این بیابان به صدها هزار نظامی نیاز است.
عمر ابو لیلی، از فعالان سوری ساکن اروپا که پیش از این در استان شرقی دیرالزور بوده می‌گوید: «آنها عاشق جنگ در داخل بیابان‌اند و به راه‌های قبلی خود برمی‌گردند.»
بنا بر گزارشی که یکشنبه ۲۹ اکتبر (۷ آبان) در این زمینه در خبرگزاری آسوشیتدپرس منتشر شده است، به نظر می‌رسد که رهبران داعش طرح‌های احتمالی برای تجدید سازمان در بیابان و شروع حمله از آنجا در پیش داشته باشند؛ درست مانند سلف خود شبکه القاعده عراق که برای بیش از یک دهه بعد از حمله ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری آمریکا در سال ۲۰۰۳ به این شکل عمل می‌کرد.
بیشتر بخوانید: «داعش بیش از صد غیرنظامی را در یک شهر سوریه کشته است»
بعضی از این طرح‌ها هم‌اکنون نیز به نمایش درآمده است. در شرق سوریه در شهر میادین که سابق بر این دژ داعش محسوب می‌شد، در اوایل ماه جاری (اکتبر) شبه‌نظامیان این گروه فقط بعد از چند روز جنگ با نیروهای دولتی سوریه عقب‌نشینی کرده و در بیابان مخفی شدند.
برت مک‌گارک، فرستاده ارشد آمریکا در ائتلاف ضد داعش می‌گوید، گروه "دولت اسلامی" در حال حاضر کم‌تر از ۱۰درصد سرزمین‌هایی که پیش از این در عراق و سوریه تصرف کرده بود را در دست خود دارد. اما این گروه همچنان تلاش می‌کند از میان سنی‌هایی که از تبعیض دولت تحت رهبری شیعیان در عراق و اقلیت علوی در سوریه شکایت دارند نیرو جذب کند.
پاول فانک، ژنرال عالی‌رتبه آمریکایی در عراق به آسوشیتدپرس گفته است، داعش می‌خواهد زمان بخرد و از دعواهای سیاسی و منازعاتی مانند آن چه در ماه جاری میان عراقی‌ها و نیروهای کرد اقلیم خودمختار کردستان بر سر رفراندوم استقلال این خطه رخ داد سود بجویند.
واحدهای عراقی، شبه‌نظامیان شیعی و نیروهای کرد با همکاری هم داعش را تقریبا از تمامی خاک عراق رانده‌اند، اما اگر این‌ها رو در روی هم بایستند افراطیون فرصت خواهند یافت تا خود را تجدید سازمان کنند.
حرکت دیگر خطرآفرینی که در سوریه اتفاق افتاده است این است که نیروهای دمکراتیک سوریه که تحت حمایت آمریکا هستند و نیروهای دولتی سوری تحت حمایت روسیه که تا به‌حال موثرترین جنگ‌ها علیه داعش را انجام داده‌اند، اخیرا در دیرالزور به صورت موازی جنگ‌هایی علیه داعش را ترتیب داده‌اند؛ در حالی که این حرکت ممکن است به رویارویی این دو بینجامد.
ژنرال جوزف دانفورد، رئيس ستاد مشترک ارتش آمریکا آزادسازی رقه توسط نیروهای دموکراتیک سوریه را "نقطه عطفی" در جنگ علیه داعش نامید، اما در عین حال هشدار داد که ائتلاف باید "متمرکز" بماند.
او می‌گوید، داعش اکنون در موضع دفاعی قرار گرفته، اما باید مراقب بود که دوباره سامان نیابد. با این حال کارشناسان می‌گویند، این کار دشوار است.
دانا جلال، خبرنگار عراقی ساکن سوئد که از نزدیک تحرکات این گروه جهادگرا در خاور میانه را دنبال کرده است می‌گوید، "دولت اسلامی" به "سازمان تروریستی زیرزمینی" تبدیل خواهد شد.
القاعده نیز در عراق تقریبا در سال ۲۰۰۷ توسط آمریکا و نیروهای عراقی در هم کوبیده شد. اما بعد از خروج آمریکایی‌ها از عراق در سال ۲۰۱۱ این شبه‌نظامیان دوباره خود را سامان داده و حتی قوی‌تر از قبل در میدان ظاهر شدند.
موتلو چیویراوغلو، تحلیل‌گر کرد ساکن واشنگتن که نبردها علیه داعش را دنبال می‌کند می‌گوید، گروه "دولت اسلامی" باز هم "پایگاه حمایت‌کننده‌ای در عراق سنی پیدا می‌کند"؛ کشوری که در آن نارضایتی از دولت تحت رهبری شیعیان بالاست.
او می‌گوید، داعش بعد از عقب‌نشینی از سرزمین‌های اشغالی خود در عراق و سوریه سعی می‌کند حضورش در لیبی، یمن، افغانستان، شمال آفریقا و سایر مناطق را افزایش دهد. به گفته او، تنها این حقیقت که این گروه در حدود ۳۰ کشور در سراسر جهان دست به حملاتی می‌زند گواه "توانایی جهانی" آن است.
بیشتر بخوانید: هشدار سازمان امنیت آلمان در مورد دام‌گستری اسلام‌گرایان برای کودکان و نوجوانان
به گفته این تحلیل‌گر، داعش هر چه بیشتر به عملیات انتحاری رو خواهد آورد. در اوایل ماه جاری یک عامل انتحاری حدود ۲۰ نفر را در حمله به قرارگاه پلیس در دمشق به کشتن داد. در اواخر سپتامبر مردان مسلح داعش از بیابان‌ها بیرون آمده و به نیروهای دولتی در مرکز سوریه حمله و به مدت چند روز راه تدارکاتی آنها را قطع کردند. داعش همچنین حملات مرگباری در بغداد، پایتخت عراق و در استان غربی انبار انجام داده است.
چیویراوغلو با اشاره به خشم و نارضایتی‌های موجود می‌گوید، هنوز عده‌ای می‌توانند مورد بهره‌برداری این گروه قرار گیرند و خلاص شدن از دست خلافت آنها به معنای رهایی از تهدید این گروه نیست.