شمار پژوهشگرانی که در مورد تکامل جاندارن کره زمین و عوامل موثر در روند تکامل تحقق می‌کنند، کم نیست. مارتین نووآک، کارشناس ریاضیات زیستی (بیومتمتیک) در دانشگاه هاروارد یکی از این پژوهشگران است. دکتر نوواک می‌گوید که برخلاف آنچه در کتاب‌های دینی، فلسفی و شعر و ادبیات در مورد احساس کمک به دیگران می‌‌گویند، این حس ربطی به بزرگواری "انسان" ندارد. همبستگی و کمک به هم‌نوع همه جا در طبیعت محسوس است.

مارتین نووآک توضیح می‌دهد که این حس در واقع، ریشه در منطق و آینده‌نگری تمامی موجودات زنده دارد که در نهایت به منافع خود فکر می‌کند. البته ابعاد این "آینده نگری" مسلمأ در انسان و کلنی میکروب‌ها با هم فرق می‌کند. ‌

همکاری ضرورتی برای ادامه بقا

پژوهشگران علم تکامل معتقدند که همکاری یکی از موتورهای اصلی بقای جاندارن کره زمین است. اگر این همکاری وجود نداشت حیات در کره زمین، از ‎سطح تک سلولی‌ها فراتر نمی‌رفت.

البته بر اساس تئوری تکامل، که بر پایه جهش‌های ژنی و انتخاب طبیعی بنا شده، آنهایی بیشتر از دیگران با طبعیت و محیط‌ اطرافشان سازگار می‌شوند بقای خود را تضمین می‌کنند.

این تئوری، این تصویر را ایجاد می‌کند که "اصل بقا" بر فایده فردی هر جاندار و نبرد او برای حیات استوار شده است. اما اکنون، به کمک تجهیزات پیشرفته کامپیوتری، پژوهشگران اطلاعات ارزشمندی پیدا کردند که بررسی دقیق‌تر روابط پیچیده جانداران با یکدیگر را فراهم می‌کند.بر اساس این اطلاعات "همکاری" یک ویژگی مهم و زیربنایی در ادامه بقای یک جاندار است.

همکاری و همبستگی میکروب‌ها با هم، هنگام رشد و گسترش در بدن سایر جانداران، به هم چسبیدن مورچه‌ها هنگام افتادن در آب یا حتی شامپانزه‌هایی که پشت شامپانزه دیگر گروه را می‌خارانند همگی مثال‌های ساده‌ای هستند که همکاری و همبستگی آن‌هم برای ادامه بقا را توضیح می‌‌دهند. البته هر چه جانداران پیشرفته‌تر می‌شوند، توضیح علت این همکاری هم پیچیده‌تر می‌شود.

افزایش محبوبیت در گروه و بالا رفتن شانس برد در رقابت

به عنوان مثال شامپانزه‌ها وقتی حاضرند پشت شامپانزه دیگر را بخاراند که او هم در عوض حاضر باشد پشت آنها را بخاراند. از سوی دیگر هر چه گروه بزرگتر می‌شود امکان برخورد مجدد با یک عضو و انتظار جبران خدمت کمتر می‌شود. در نتیجه این سوال مطرح می‌شود که علت همکاری با دیگری در چنین شرایطی چه توجیهی در علم تکامل دارد؟

دکتر نووآک می‌گوید: «کسی که به دیگران کمک می‌کند، محبوبیت خود را در گروه افزایش می‌د‌هد و در نتیجه شانس بیشتری برای همکاری پیدا می‌کند.یکی دیگر از ویژگی‌ها مهم گروه‌های جانداران، رقابت است. در نتیجه هر چه محبوبیت و شانس همکاری یک عضو بیشتر باشد، امکان برد در رقابت‌های گروهی‌هم بیشتر می‌شود.»

"عدم همکاری مثل سرطان است!"

به عبارت ساد‌ه‌تر می‌توان گفت که احساس همبستگی و همکاری با هم‌نوع که در انسان با برخورد خوش،‌بخشش و گذشت همراه است در دراز مدت، بستر مناسب‌تری برای دست‌یابی به اهداف فرد را فراهم می‌کند.

البته در تمامی گرو‌ه‌های جانداران اعضایی وجود دارند که حاضر به همکاری نیستند و برخلاف جهت دیگر اعضای گروه حرکت می‌کنند.

مارتین نووآک، کارشناس ریاضیات زیست می‌گوید: «این عدم همکاری در سطح سلولی می‌شود سرطان! یک عضو وقتی سرطانی می‌شود که یک یا تعدادی از سلول‌ها حاضر نیست با سلول‌های دیگر همکاری کنند و خودسر می‌شود. این رفتار تمام گروه را به خطر می‌اندازد.»

SB/FW