بیش از دو ماه از آغاز اعتراضات سراسری در ایران علیه جمهوری اسلامی میگذرد. از زمان شروع این اعتراضات بسیاری از کنشگران مدنی و معترضان بازداشت شدهاند. دانیال بابایانی از سرکوب و بازداشتها در استان گلستان گزارش میدهد.
تبلیغات
صحنهای از اعتراضات مردمی در گنبدکاووس در روز ۳۰ شهریور ۱۴۰۱عکس: UGC
همزمان با گسترش اعتراضات در سراسر ایران، ۳۰ شهریورماه اولین هسته اعتراضات در شهرستان گنبدکاووس در استان گلستان شکل گرفت؛ ساعاتی بعد دامنه این اعتراضات به شهرهای گرگان و علیآباد کتول رسید.
معترضان با بستن خیابانهای شهر علیه تمامیت نظام شعار دادند. با گسترش اعتراضات و فضای ناآرام در شهرهای استان گلستان، اینترنت با کندی شدید روبهرو شد.
نیروهای انتظامی با همکاری نهادهای امنیتی دست به سرکوب معترضان زدند. ویدئوهای منتشرشده نشان میدهد که نیروهای امنیتی پس از بازداشت معترضان در گنبدکاووس برای جابهجایی تظاهرکنندگان به کلانتری از آمبولانس بیمارستان استفاده کردهاند.
فعالان مدنی گزارش میدهند که طی این اعتراضات دستکم ۱۰۰ شهروند در گنبدکاووس بازداشت شدهاند.
برخی از نهادهای حقوق بشری شمار صفحات مسدودشده در اعتراضات گلستان را بیش از ۱۰ صفحه عنوان کردند.
تأیید بازداشت دانشآموزان ترکمن
در ادامه بازداشت و سرکوب معترضان، شماری از دانشآموزان نیز دستگیر شدهاند. بازداشت این دانشآموزان توسط مدیران مدارس در آققلا و گنبدکاووس صورت گرفته است.
حضور نیروهای امنیتی برای مقابله با اعتراضات مردمی در گنبدکاووس در روز ۳۰ شهریور ۱۴۰۱عکس: UGC
ویدئوهای منتشرشده نشان میدهد که دانشآموزان در اعتراض به وضعیت خفقان و قتل مهسا امینی توسط پلیس اخلاق، شعارهای اعتراضی علیه سران نظام میدهند.
امانقلیچ شادمهر، نماینده گنبدکاووس در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز در گفتوگو با وبسایت "دیدهبان" بازداشت دانشآموزان را تایید کرد.
شادمهر با بیان اینکه این کودکان به زندان منتقل نشده و در کانون اصلاح و تربیت نگهداری میشوند، ادعا کرد که رفتار مسئولان جمهوری اسلامی با دانشآموزان معترض همراه با "رافت و مهربانی" بوده است.
گسترش شعارنویسی در شهرهای ترکمننشین
پس از احضار و بازداشتهای گسترده معترضان ترکمن، بهرغم افزایش فضای امنیتی در استان گلستان، شعارنویسی در سطح شهرها افزایش پیدا کرد.
شهروندان معترض با دیوارنویسی در مکانهای عمومی و دولتی، با نوشتن شعارهای اعتراضی علیه علیخامنهای، رهبر جمهوریاسلامی و یادآوری قتل مهسا امینی، فضای شهرها را دگرگون کردند.
بهدنبال گسترش دیوارنویسی، سازمان اطلاعات سپاه نینوا استان گلستان اعلام کرد که تاکنون ۲۳ شعارنویس را بازداشت کرده است.
همچنین با آغاز آبانماه، برخی از دانشجویان در گنبد و گرگان دست به اعتراض زدند. دانشجویان در این تجمعات، همبستگی خود را با جانباختگان و سایر معترضان در سراسر ایران اعلام کردند.
برخی از معترضان ترکمن نیز در شهرستان گنبدکاووس و آققلا، بنرهای قاسم سلیمانی و علی خامنهای را آتش زدند.
صحنهای از اعتراضات مردمی در گنبدکاووس در روز ۳۰ شهریور ۱۴۰۱عکس: UGC
حمایت سردار آزمون از اعتراضات و جانباختن یک معترض ترکمن
از آغاز اعتراضات مردمی در ترکمنصحرا، سردار آزمون، بازیکن ترکمن تیم ملی فوتبال ایران و باشگاه بایرلورکوزن آلمان، در استوریهای اینستاگرامی، بارها از جنبش مردمی علیه تمامیت جمهوری اسلامی حمایت کرد.
او در یکی از استوریهای اینستاگرامی خود قبل از مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ قطر نوشت: «بهخاطر قانون تیم ملی تا الان نتونستیم چیزی بگیم تا اردو تمام شه ولی دیگه طاقت نیاوردم، تهش میشه خط خوردن از تیم ملی که فدای یک تار موی زنان ایرانی. شرم بر شما که آدمها را بهراحتی میکشید. زندهباد زنان ایرانی.»
همچنین در زمان اعتراضات سراسری در ایران، سردار آزمون با گذاشتن کامنتی با علامت پیروزی زیر پست اینستاگرامی حامد اسماعیلیون، از کارزار اخراج سفرای جمهوری اسلامی حمایت کرد.
روایت تصویری درهمتنیدگی فوتبال و سیاست در خیزش ۱۴۰۱ ایران
مصاف با انگلیس تبدیل به سیاسیترین بازی ایران در مسابقات جام جهانی شد. اعتراضات مردمی حتی روی سکوهای ورزشگاه قطر نیز ادامه داشت. نگاهی تصویری به درهمتنیدگی فوتبال و سیاست در نمونه خیزش مردمی ۱۴۰۱ در ایران.
عکس: Alessandra Tarantino/AP/picture alliance
تیم ملی فوتبال ایران
عکس: Han Yan/Xinhua/IMAGO
فوتبال و سیاست
اگرچه تا قبل از مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ قطر سیاسیترین دیدار ایران در این مسابقات مربوط به رویارویی با آمریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ فرانسه بود، اما حواشی و در نهایت نتیجه رقمخورده دیدار ایران و انگلیس باعث شد تا حال این مسابقه عنوان "سیاسیترین" دیدار ایران در این مسابقات را به خود اختصاص دهد. در قطر برخلاف شعار فیفا "فوتبال و سیاست" از هم جدا نیستند.
عکس: Anthony Stanley/ATP photo agency/picture alliance
از جریمه تا بازداشت
سردار آزمون نخستین ملیپوشی بود که نسبت به جنبش اعتراضی مردم در ایران واکنش نشان داد و نوشت: «شرم بر شماها که آدمها رو به راحتی میکشید. زندهباد زنان ایرانی». در آن زمان حسین ماهینی به دلیل واکنش نشان دادن به مرگ مهسا امینی و تجمعات مردمی، از سوی وزارت اطلاعات بازداشت شده بود. عارف غلامی هم که برای او نوشته بود "سلامتی دفاع راستی که نتوانست وسط بازی کند"، از سوی باشگاهش جریمه شد.
عکس: Matthias Koch/picture alliance
دیدار با رئیسی در روزهای تلخ
دیدار کاروان ایران با ابراهیم رئیسی جرقه بزرگی بود برای اعتراض عمومی نسبت به تیمی که زمزمه حذف شدنش از مسابقات به دلیل سرکوب وحشیانه مردم در ایران توسط حکومت، پیش از این شنیده میشد. رئیسی در آن دیدار از بازیکنان خواست، اجازه ندهند هیچ جریانی تمرکز آنها را به هم بریزد. مردم اما در شبکههای اجتماعی شدیدترین انتقادات را متوجه بازیکنانی کردند که مقابل "قاتلان جوانان ایران" سر خم کردهاند.
علی دایی، کاپیتان و سرمربی اسبق تیم ملی ایران که پیش از این هم با پستهای اینستاگرامی از اعتراضات سراسری مردم ایران حمایت کرده بود و اظهارنظر تندی نیز خطاب به یکی از نمایندگان مجلس در پی مرگ اسرا پناهی دختر دانشآموز اردبیلی داشت، در پستی اینستاگرامی اعلام کرد که دعوت فیفا را رد کرده و در شرایط فعلی ایران به قطر نمیرود و در کنار مردم میماند.
عکس: Mohammad Karamali/DeFodi/picture alliance
فوتوشوتهای جنجالی
فوتوشوتهای بازیکنان ایران پیش از شروع مسابقات، در روزهایی که مردم ایران سوگوار کشتار معترضان در شهرهای مختلف توسط جمهوری اسلامی بودند، بار دیگر خشم مردم معترض را برانگیخت. در شبکههای مجازی تصاویر متعددی با عنوان "این تیم ملی را حمایت نمیکنیم" منتشر شد. بازیکنان ایران هیچ واکنشی به این اعتراضات نشان ندادند.
عکس: Irna
خشم و اندوه "هشت محبوب"
علی کریمی که بعد از مرگ مهسا امینی یکی از حامیان فعال خیزش مردمی ایران بوده، در فاصله کوتاه باقیمانده تا شروع مسابقات جام جهانی با "تگ کردن" بازیکنان، از آنها خواست به خاطر یک بازی ملی و پاداش، هموطنانشان را نفروشند. با این حال پاسخ ندادن بازیکنان به او با پست دیگری از سوی کریمی همراه شد. او نوشت: «فکر میکردم بویی از انسانیت برده باشید، اما خدا رو شکر هیچوقت با شما همبازی نبودم».
عکس: Mike Egerton/empics/picture alliance
"از خود مردم" در کنار مردم
کریم باقری، بازیکن پیشین تیم ملی ایران، در حمایت از مردم پستهای متعددی را در اینستاگرامش منتشر کرد. او ابتدا با حمایت از علی کریمی در مقابل سخنان حسن عباسی نوشت: «علی کریمی یک میهنپرست باشرف است». او به دلیل فعالیتش در فضای مجازی، به کسر ۲۰ درصد قراردادش با باشگاه پرسپولیس جریمه شد، اما در پستی دیگر نوشت: «در این روزهای سخت من و امثال من وظیفه داریم کنار مردم باشیم چون از خود مردم هستیم».
عکس: khabarvarzeshi.com
پاسخ نابهنگام
کارلوس کیروش در نخستین کنفرانس خبریاش در دوحه گفت که بازیکنان نسبت به شرایط ایران اجازه اظهار نظر دارند، اما تا جایی که با قوانین فیفا سازگاری داشته باشد. اما علیرضا جهانبخش در آن نشست در پاسخ به خبرنگار انگلیسی گفت: چون شما از رسانههای انگلیس هستید از من در مورد شادی گل یا خواندن سرود ایران سوال میکنید، اما این تصمیم شخصی هر بازیکن است.
عکس: Borna
به نام خداوند رنگینکمان...
احسان حاج صفی در نشست خبری پیش از دیدار مقابل انگلیس، صحبتهایش را با اشاره به جمله کیان پیرفلک، نوجوان کشتهشده در ایذه، این چنین آغاز کرد: «به نام خداوند رنگینکمان. تسلیت عرض میکنم خدمت تمام خانوادههای داغدار ایران. باید قبول کنیم که شرایط کشورمان خوب نیست، مردم شاد نیستند و همه ناراحتند. ما اگر اینجا هستیم دلیل بر این نیست که صدایشان نباشیم و یا به آنها احترام نگذاریم».
عکس: Borna
فریاد "زن، زندگی، آزادی" در قطر
بازیکنان تیم ملی سرود ایران را در آغاز مسابقه همخوانی نکردند و این در حالی بود که بنرها و پرچمهای ایران با شعار "زن، زندگی، آزادی" در جای جای ورزشگاه در میان تماشاگران دیده میشد. تشویق علی کریمی، اعتراض به ملیپوشان و کیروش و "هو کردن" آنها در برخی از دقایق بازی از جمله اتفاقاتی بود که در این مسابقه روی سکوها رقم خورد. مهدی طارمی نیز پس از هر دو گل خود شادی نکرد.
عکس: Anthony Stanley/ATP photo agency/picture alliance
معترض به "کشتن ایران"
وریا غفوری که همواره نسبت به موضوعات سیاسی و اجتماعی واکنش نشان داده و در طی این مدت بارها از معترضان ایران حمایت کرده، با انتشار یک استوری در زمان برگزاری بازی ایران و انگلیس که همزمان با آن خبر تشدید حملات حکومت علیه مردم جوانرود و کردستان منتشر شد، نوشت: «کشتار مردم کُرد را متوقف کنید؛ تمام اقوام خود ایران هستند، مردم را نکشید.»
عکس: farsnews.ir
اگر حمایت نمیکنید در خانه بمانید!
کارلوس کیروش که در جریان بازی با انگلیس حرکات عجیبی رو به تماشاگران ایرانی داشت، بعد از شکست سنگین مقابل انگلیس در کنفرانس خبری گفت: «همه میدانند بازیکنان من در چه محیطی هستند، اما باید به کسانی که نمیخواهند تیم ملی را حمایت کنند بگویم که بهتر است در خانه بمانند، کسی به آن ها نیاز ندارد». او همچنین با انتشار ویدیویی در اینستاگرام نوشت بازیکنان دشمن شما نیستند.
عکس: Khabaronline
بیتعارف با کیروش
مهدی مهدویکیا پیش از مسابقات جام جهانی و با وجود قرارداد با فیفا برای حضور در این مسابقات به عنوان سفیر فوتبال ایران، به قطر نرفت تا در کنار مردم بماند. او که پیش از این در پستی اینستاگرامی نوشته بود "کسی که با تفنگ برای مردم رجز میخواند باید نگاهی به آینه بیندازد"، این بار خطاب به کیروش نوشت: «در مورد مردمی که صدایشان نبودی صحبت نکن، پولت را بگیر و کارت را انجام بده».
عکس: Etemadonline
در کنار مردم تا بازداشت
با شروع خیزش سراسری مردم ایران برخی چهرههای فوتبالی از علی دایی گرفته تا مهرداد پولادی از جمله کسانی بودند که در کنار مردم ایستادند. یحیی گلمحمدی، حسین ماهینی، کاوه رضایی، سروش رفیعی، مهدی قایدی و… نیز در کنار چهرههای فوتبالی دیگر بارها در این مدت حمایتشان از اعتراضات مردمی را اعلام کردند. پرویز برومند نیز به دلیل حضور در تجمعات این روزها در بازداشت است.
عکس: Borna
عکس 151 | 15
تارنگاه توهرا، فعالان حقوق بشر ترکمنصحرا، اعلام کرد که یک معترض ترکمن به نام "نوید بادپا" طی اعتراضات مردمی در دوم آبانماه جان باخته است.
پیکر نوید بادپا که متولد سال ۱۳۷۸ و دانشجوی رشته اتاق عمل دانشگاه شهر ورامین بوده، پس از چند روز به خانواده او تحویل داده شده و در روستای پدری وی در سکوت کامل دفن شده است.
اگرچه حکومت ایران کشته شدن نوید بادپا را نپذیرفت و با اخذ اعترافات اجباری از خانوادهاش، مرگ او را حادثه رانندگی اعلام کرد، با اینحال انتشار خبر کشته شدن این معترض ترکمن با اعتراض سردار آزمون همراه شد.
آزمون با انتشار تصویری از جوان معترض کشتهشده در استوری اینستاگرامی خود نوشت: «اگر من راجع به نوید حرفی نزنم، یعنی خیانت کردم به ترکمنهای خودم. یعنی خیانت کردم به ترکمنصحرایی که در آن بزرگ شدم.»
این بازیکن تیم ملی در ادامه با بیان اینکه ناراحت و غمگین است، اضافه کرد: «این رسمش نیست جوانها پرپر بشن. چون خودم هم جوانم. تسلیت میگم به شهرم و ایرانم.»
بازداشت گسترده فعالان مدنی
یوسف دردیانی، سخنگوی توهرا، فعالان حقوق بشر ترکمنصحرا که وقایع اخیر را از نزدیک دنبال کرده است، میگوید مطابق اطلاعاتی که سازمان حقوق بشری آنها جمعآوری کرده، نیروهای امنیتی طی هفتههای گذشته به صورت هماهنگ دستکم ۳۰ شهروند را در استان گلستان بازداشت کردهاند.
این فعال حقوقبشر ترکمن ضمن ابراز نگرانی از وضعیت بازداشتشدگان و پروندهسازی علیه آنان میگوید: «تاکنون از وضعیت مهربان سلاق، ناصر توسلی و دانیال قزلجایی اطلاعی در دست نیست. علی بای و رضا منتظری که در شهر رامیان بازداشت شد هماکنون در زندان گنبد نگهداری میشوند. همچنین برای ماریا طلعتی ۳۲ ساله نیز پروندهسازی سنگین شده و برای او اتهام تبلیغ علیه نظام و اقدام علیه امنیت ملی زدهاند که آزادی همه این افراد با مخالفت شدید نهادهای امنیتی و قضایی روبهرو میشود.»
یوسف دردیانی همچنین از بازداشت یک روحانی ترکمن به نام "حنیف آخوند فروزش" خبر میدهد که پس از اتمام تحصیلات دانشگاهیاش در عربستان سعودی، هنگام بازگشت به منزل بازداشت شده است. این روحانی بازداشتشده فرزند شیخ طه فروزش از روحانیون سرشناس ترکمن و مخالف حاکمیت جمهوری اسلامی است که چندی پیش بر اثر بیماری درگذشت.
گزارش تصویری: شمارش معکوس؛ از اعتراض تا انقلاب در ایران
ضربات اعتراضات از سال ۱۳۹۶به این سو بر پیکر جمهوری اسلامی هر بار سنگینتر شدهاند. اینبار معترضین شعار دادهاند: «بهش نگین اعتراض، اسمش شده انقلاب». نگاهی تصویری به اعتراضات سالهای اخیر:
عکس: NNSRoj
دومینوی سرنگونی
دامنه اعتراضات از سال ۱۳۹۶به این سو گستردهتر و ضرباتش بر پیکر جمهوری اسلامی هر بار سنگینتر شدهاست. اینبار معترضین شعار دادهاند: «بهش نگین اعتراض، اسمش شده انقلاب».
عکس: NNSRoj
اعتراضات ۱۴۰۱
اعتراضات در پی کشته شدن مهسا امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد در روز ۲۶ شهریور در مقابل بیمارستان کسری در تهران شروع شد و به استان کردستان و بعد سراسر ایران گسترش یافت. اعتراضات با شعار "زن زندگی آزادی" همراه شد.
عکس: EPA-EFE
اعتراضات ۱۴۰۱
با اعتراضات خیابانی، اعتصاب در بازار، تعطیلی مدارس و اعتصاب در ۴۳ دانشگاه ایران، اعتراضات مردمی در ایران وارد هفته سوم شده است. حالا اعتراضات مردمی از "آتش زدن روسری" عبور کرده و دانشجویان شعار میدهند: «بهش نگین اعتراض، اسمش شده انقلاب».
عکس: UGC
اعتراضات ۱۴۰۰
اعتراضات مردم در سال ۱۴۰۰ گرچه سراسری نبود، اما در سراسر کشور در رابطه با موضوعات مختلف صنفی، اجتماعی و سیاسی برگزار شد. در پی اعتراض مردم گنبد کاووس به تعرض جنسی به دو دختر، شماری از شهروندان توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند و با اعزام نیروهای نظامی و انتظامی، فضای این شهر امنیتی شد.
عکس: Daniel Babajani
اعتراضات ۱۴۰۰
تعداد زیادی از کارگران بازنشسته ایران ۱۵ فروردین ۱۴۰۰ با تجمع مقابل ادارههای تأمین اجتماعی مراکز استانها و چند شهر دیگر، خواستار رساندن مستمریها به خط فقر و رفع تبعیضهای موجود علیه آنان شدند. اعتراض سهامداران، داروسازان در همدان، رشت و اصفهان و اعتراض معلمان فارغالتحصیل دانشسراها از دیگر اعتراضات در این سال بودند.
عکس: Fararu
اعتراضات ۱۳۹۹
اعتراضات در سیستان و بلوچستان در واکنش به کشته شدن سوختبران توسط سپاه پاسداران در شهرستان سراوان آغاز و با قطع و اختلال در شبکه موبایل، تلفن ثابت و اینترنت در بیشتر شهرهای استان همراه شد. این اعتراضات چندین کشته و زخمی برجای گذاشت.
عکس: IRNA
اعتراضات ۱۳۹۹
پلیس به معترضین به وضعیت بد آب اشامیدنی در غیزانیه از توابع اهواز گاز اشک آور و گلولههای ساچمهای شلیک کرد. اعتراض دستفروشان تهران، کارگران معادن زغال سنگ کرمان، پرستاران اصفهان، مال باختگان در بازار سهام، کارگران هفت تپه، متقاضیان خرید خودرو و دهها مورد دیگر نیز در این سال ادامه یافت.
عکس: Irankargar
اعتراضات ۱۳۹۸
یک هواپیمای مسافربری اوکراینی در ۱۸ دی مورد هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفت و سقوط کرد. همه سرنشینان این پرواز جان باختند. مسئولان جمهوری اسلامی تا سه روز منکر شلیک به این هواپیما بودند و آن را "عملیات روانی آمریکا" اعلام کردند. این دروغ اما مانع اعتراضات خیابانی مردم نشد.
عکس: picture-alliance/dpa/NurPhoto/M. Nikoubaz
اعتراضات ۱۳۹۸
اعتراضات ۲۴ آبان در واکنش به افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین آغاز شد ولی سپس نظام جمهوری اسلامی ایران و رهبران روحانی آن را هدف گرفت. بر اساس گزارش نهادهای امنیتی ایران، ۲۹ استان و صدها شهر دستخوش ناآرامیهای پس از افزایش قیمت بنزین بودند. هزاران کشته، زخمی و بازداشتی حاصل این اعتراضات بودند.
عکس: picture-alliance/dpa/ISNA/A. Mirzazadeh
اعتراضات ۱۳۹۷
روز دوشنبه ۴ تیر بخش بزرگی از بازاریان تهران در اعتراض به رکود حاکم بر بازار، نوسان بیسابقه نرخ ارز و کمبود مشتری ناشی از گران شدن قیمتها دست از کار کشیدند. این اعتراضات برای افزایش قیمت طلا، رشد سریع قیمت سکه و کاهش شدید ارزش ریال در برابر دلار در تهران آغاز و به شهرهای دیگر نیز گسترش یافت.
عکس: IranHumanRightsMonitor
اعتراضات ۱۳۹۷
اعتراضات نسبت به تقسیم شهرستان کازرون از تابستان سال ۱۳۹۶ پس از مطرحشدن مسئله جدایی بخشهایی از شهرستان کازرون و تبدیل بخشهای کوهمره و چنارشاهیجان به شهرستان جدیدی به نام کوهچنار آغاز شد.
عکس: Greatshiraz.ir
اعتراضات ۱۳۹۶
مجموعهای از اعتراضات رهبرینشدهٔ مردمی و ضد دولتی در سراسر ایران از ۷ دی ۱۳۹۶ از مشهد و شهرهای بزرگ استان خراسان آغاز شد. فراخوان شرکت در این تظاهرات در آغاز "نه به گرانی" و اعتراض به سیاستهای دولت حسن روحانی بود اما به سرعت کل نظام و بسیاری از شهرهای ایران را در بر گرفت.
عکس: Reuters
اعتراض ۱۳۹۶؛ آغاز "دیگه تمومه ماجرا"
شعارهای ساختارشکن نشان از "تنفر" از جمهوری اسلامی ایران در میان معترضان داشت. از دیگر ویژگیهای مهم این اعتراضات این بود که برخلاف سالهای ۱۳۷۸ و ۱۳۸۸، اصلاحطلبان پشت آن نبودند و معترضین شعار دادند: "اصلاحطلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا".