کمبود شیر از اواخر سال گذشته خورشیدی همزمان با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها آغاز شد و از ماه رمضان امسال اوج گرفت. دولت در حال حاضر حدود ۲۰۰ میلیارد تومان به کارخانه‌های تولید لبنیات بدهکار است. عدم پرداخت این بدهی‌ها، سبب کاهش نقدینگی در صنعت تولید لبنیات و ورشکستگی پیاپی کارخانه‌ها شده است.

به گفته رئیس‌اتحادیه دامداران، ایران پیش از این با تولید سالانه بیش از ۹ میلیون تن شیر خام در زمینه تامین مصرف شیر داخلی خودکفا بود. اما اکنون روزنامه جهان صنعت گزارش می‌دهد که به رغم افزایش ۱۰۰ درصد بر قیمت شیر، دستیابی به این ماده حیاتی که به ویژه برای تغذیه کودکان ضروری است، برای مردم بسیار دشوار شده است.

هیچکس پاسخ‌گو نیست

نرخ شیر پاکتی که از سوی مراکز توزیع در اختیار مغازه داران قرار می‌گیرد، لیتری ۶۰۰ تومان تعیین شده است. اما این نوع شیر که مصرف عام دارد، در بسیاری مناطق توزیع نمی‌شود.

وزارت صنعت، معدن و تجارت مسئول پشتیبانی از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است. وزارت بازرگانی نیز مسئولیت نظارت بر توزیع درست کالاهای مورد نیاز مردم را به عهده دارد. اما یک مقام مسئول در وزارت بازرگانی ایران به تازگی گفته است که دلیل کاهش توزیع شیر در تهران را نمی‌داند.

هنگام اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، دولت احمدی‌نژاد متعهد شده بود که یارانه شیر را مستقیما به بخش تولید و دامداری بپردازد. به این ترتیب امید می‌رفت که اختلالی در روند تولید و توزیع پیش نیاید.

کارخانه‌های بدهکار، هوادار شیرخشک!

ناظران بازار ایران، وضعیت بسیاری از کارخانه‌های تولید شیر و لبنیات را بحرانی ارزیابی می‌کنند. به‌گفته آن‌ها، گرانی شدید علوفه، هزینه تولید شیر را به شدت بالا‌برده‌ است. مراکز دولتی وعده‌هائی در زمینه حل مشکل علوفه داده بودند که به آن عمل نکرده‌اند. افزایش هزینه تولید سبب شده است که بسیاری از کارخانه‌داران توانایی بازپرداخت بدهی‌های خود را به بانک‌ها از دست بدهند.

در این شرایط دشوار، کارخانه‌داران چون سودی در پاستوریزه‌کردن و بسته‌بندی و توزیع شیر تازه نمی‌بینند، حاضر به خرید شیر از دامداران نیستند.

روزنامه جهان صنعت می‌نویسد: «کارخانه‌ها باید بابت هر کیلو شیر تازه‌ای که از دامدار می‌خرند، ۵۰۰ تومان بپردازند. اما می‌توانند یک کیلو شیرخشکی را که از چین، هند، استرالیا، هلند یا نیوزیلند می‌خرند، با ده کیلو آب مخلوط کنند. به این ترتیب، هرکیلو شیر برای آن‌ها ۲۵۰ تومان تمام می‌شود و می‌توانند خود را از ورشکستگی نجات دهند.»

ادامه این روند سبب شده است که مدیران بسیاری از کارخانه‌ها از واردات شیر خشک جانبداری کنند. در نتیجه، ایران که قبلا در زمینه تامین شیر مصرفی خودکفا بود، ۴۰ تا ۵۰ درصد تولید شیرخام خود را از دست داده است.

هم‌اکنون بسیاری از کارخانه‌های تولید لبنیات عربستان سعودی و ترکیه تلاش‌های گسترده‌ای را برای ورود به بازار ایران آغاز کرده‌اند.

گاوهای شیری در راه کشتارگاه

سیروس روستا رئیس هیئت مدیره اتحادیه دامداران ایران می‌گوید: «با وجود سرمایه‌گذاری‌های بالا در صنعت دامداری و وجود گاوهای شیری اصیل در کشور، به دلیل عدم حمایت از تولید، آزاد شدن قیمت خوراک دام و علوفه از سال‌گذشته و همچنین کنترل قیمت محصولات، دامداری‌های کشور رو به ورشکستگی نهاده‌اند.»

به‌گفته سیروس روستا، قیمت علوفه و خوراک دام ظرف یک‌سال گذشته چنان بالا رفته که دامداران دیگر گاوهای شیرده خود را تنها با خوراک ضروری نگه‌می‌دارند و در اندیشه تولید شیر نیستند، زیرا این کار برای آن‌ها سودی ندارد.

رئیس هیئت مدیره اتحادیه دامداران ایران پیش‌بینی می‌کند که اگر چاره‌اندیشی نشود، به زودی گاوهای اصیل ایرانی که روی آن‌ها اصلاح ژنتیکی هم شده است، گله‌به‌گله روانه کشتارگاه شوند.

بدهی‌های سنگین دولت

دولت احمدی‌نژاد در حال حاضر ۲۰۰ میلیون تومان به کارخانه‌های لبنیات ایران بدهکار است.

به گفته مجید علی‌داد عضو هیئت مدیره تعاونی‌های صنایع لبنی، هفته گذشته اعلام شد ۱۰۸ میلیارد تومان از این بدهی، از محل فروش اموال وزارت صنعت، معدن و تجارت تامین شده و به کارخانه‌داران پرداخت خواهد شد. اما وزیر صنعت و معدن با پرداخت این مبلغ مخالفت کرده است.

صاحبان کارخانه‌های تولید لبنیات، اخیرا چند بار در اعتراض به عدم پرداخت بدهی‌های دولت، در برابر وزارت صنعت، معدن و تجارت تجمع کرده‌اند. اما هنوز به آن‌ها پاسخ روشنی داده نشده است.

JT/BM