بریتانیکا، قدیمی‌ترین دانش‌نامه‌ی انگلیسی‌زبان دنیا، دیگر منتشر نمی‌شود. این دانش‌نامه با صدور یک اعلامیه رسمی روز سه‌شنبه هفته گذشته (۱۳ مارس)  اعلام کرد به دلیل کاهش در فروش، انتشار نسخه چاپی خود را متوقف می‌کند. در حال حاضر که دانش به مدد اینترنت فوری و رایگان در اختیار افراد است قابل فهم است که اقبال به خرید دانش‌نامه ۳۲ نسخه‌ای بریتانیکا به قیمت هزار و ۳۹۵ دلار کم‌تر از گذشته باشد.

بریتانیکا نخستین بار ۲۴۴ سال پیش در سال ۱۷۶۸ منتشر شد. میزان خریداران این دانش‌نامه اما از ۱۹۹۰ رو به کاهش گذاشت. سال‌های اول دهه ۹۰ نخستین سال‌های انقلاب جهانی اینترنت هستند و فروش بریتانیکا از ۱۲۰ هزار نسخه در ۹۰ به ۴۰ هزار در ۱۹۹۶ و هشت هزار در ۲۰۰۹ رسید.
بریتانیکا اکنون محصولات مختلفی را به صورت آن‌لاین ارایه می‌دهد، از دی وی دی (DVD) های بریتانیکا گرفته تا نسخه آن‌لاین بریتانیکا و همچنین اپلیکیشن‌های مختلف که برای بچه‌ها و بزرگ‌سالان به صورت جداگانه تنظیم شده است.

در حالی خرید نسخه چاپی بریتانیکا به قیمت هزار و ۳۹۵ امکان‌پذیر است که نسخه آی‌پد آن یک دلار و ۹۹ سنت است و اشتراک آن‌لاین آن سالانه ۷۰ دلار است.

ویکی‌پدیا در برابر بریتانیکا

گفته می‌شود در "مرگ بریتانیکای چاپی" موفقیت دانش‌نامه آن‌لاین "ویکی‌پدیا" بی‌تاثیر نیست. ویکی‌پدیا را می‌توان به راحتی بزرگ‌ترین تجربه موفق تولیدات تعاملی کاربران دانست. در حالی که منتقدان ویکی‌پدیا این دانش‌نامه را غیرقابل اعتماد و دارای خطا می‌دانند، دوست‌داران‌اش امکان خطاهای سایت را که برای کاربران مهیاست، مؤثرتر از کار گروهی معدود می‌دانند که امکان اصلاح کارشان نیز از طریق مخاطبان به صورت فوری وجود ندارد.

وقتی بریتانیکا در سال ۲۰۱۰ از فروش پانزدهمین دوره خود توانست ۱۱ میلیون دلار درآمد کسب کند، ویکی‌مدیا، بنیاد حامی ویکی‌پدیا، تنها از طریق جذب کمک مالی ۶۰ میلیون دلار کسب کرد. در سال ۲۰۱۱ نیز ویکی‌پدیا کمپینی دو ماهه برای جذب کمک مالی داشت که توانست در طول این مدت به ۲۰ میلیون دلار دست یابد که به نوعی رکوردشکنی محسوب می‌شود.

ویکی‌پدیا به صورت رایگان در دسترس مخاطبان است. ویکی پدیای انگلیسی به تنهایی شامل سه میلیون و ۸۹۰ هزار مقاله دارد اما بریتانیکا  ۶۵ هزار مقاله دارد.

ویکی‌پدیا، رقیبی بسیار قدرتمند

ویکی‌پدیا با تعداد بی‌شماری از کاربران خود چنان قدرتی در جهان یافته که می‌تواند در مقابل مسایل مختلف موضع‌گیری کند و مواضع‌اش تیتر اول اخبار جهان شود.

یکی از مواضع اخیر و ضد سانسور ویکی‌پدیا درباره اعتراض‌به لایحه جنجال‌ساز دولت آمریکا، سوپا (Stop Online Piracy Act) بود که فعالان اینترنت آن را گامی در جهت تحدید اینترنت و اعمال سانسور ارزیابی می‌کردند.

در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱ لایحه سوپا اعلام شد و این امر اعتراضات گسترده بسیاری از طرفداران آزادی بیان در آن‌لاین را دامن زد. موضوع اصلی سوپا حمایت از حق مولف است اما طرفداران آزادی بیان معتقدند این پوششی‌ست برای محدودسازی قانونی فعالیت سایت‌های مختلف به این بهانه که حق مولف را نقض می‌کنند.

این لایحه البته به علت تلاش‌هایی نظیر اعتراضات ویکی‌پدیا به تصویب نرسید. بنیادگذار ویکی‌پدیا، جیمی ویلز، در دسامبر ۲۰۱۱ اعلام کرد که همه صفحات ویکی‌پدیا را در صورت تصویب سوپا برای مدتی مسدود خواهد کرد. او گفت نگران آن است که سوپا به شدت به اینترنت صدمه بزند و فکر می‌کند که مسدود کردن صفحات ویکی‌پدیا می‌تواند پیام موثری به قانون‌گذاران آمریکا باشد.

ویکی‌پدیا نهایتاَ در روز ۱۸ ژانویه صفحات انگلیسی خود را به مدت ۲۴ ساعت بست و به جای آن اطلاعاتی درباره لوایح بحث‌انگیز در آمریکا قرار داد.

MZ/MA