روزنامه‌ی انگلیسی زبان "China Daily" روز سه‌شنبه (۱۴ ژوئن) با چاپ سخنان اردوغان، آن را "دخالت در امور داخلی چین" تعبیر کرد و از نخست‌وزیر ترکیه خواست تا اتهام "نسل‌کشی" را که وی در سخنان اخیرش متوجه‌ی دولت چین کرده است، پس بگیرد. این روزنامه همچنین نوشت، سخنان اردوغان نه کمکی به اویغورها و نه به دیگر چینی‌ها می‌کند.

اردوغان روز جمعه (۱۰ ژوئیه) در یک برنامه‌‌ی تلویزیونی گفته بود، آنچه در چین رخ داده است "نسل‌کشی اویغورهاست و نمی‌توان از آن برداشت دیگری داشت." او همچنین در ادامه از دولت چین خواسته بود، از قربانی شدن افراد بیشتر جلوگیری کنند.

در واکنش به این اظهارات، وزیر خارجه‌ی چین در گفت‌وگویی تلفنی با همتای ترک خود "سه قدرت شرور" را بانی درگیری‌های اخیر در چین خواند و این قدرت‌ها را "افراط‌گرایی، تجزیه‌طلبی و تروریسم" دانست.

نخست‌وزیر ترکیه انتقادها از دولت چین را در حالی مطرح کرده است که کشورش در سال‌های اخیر تلاش‌هایی را در جهت برقراری روابط با چین انجام داده است. در همین راستا عبدالله گل، رییس‌جمهور این کشور، ماه گذشته‌ی میلادی پس از ۱۵ سال به عنوان نخستین رییس‌جهور ترک به چین سفر کرد که حاصل آن امضای قراردادهای مختلف تجاری به ارزش یک ونیم میلیارد دلار بود.

در همان زمان، گل از استان شین جیانگ نیز دیدار کرد. ناسیونالیست‌های ترک این استان را به عنوان مرزهای شرقی ملت ترک نگاه می‌کنند. در همین حال هزاران اویغور نیز ساکن ترکیه هستند.

ایران و موضع نه چندان قوی

واکنش‌هایی از این دست نسبت به سرکوب مسلمانان منطقه‌ی شین جیانگ در حالی صورت می‌گیرد که دولت ایران از زمان آغاز این درگیری‌ها موضع انتقادی محکمی را در قبال آن نداشته است. از سوی دیگر پوشش خبری ناچیز این حوادث در رسانه‌های ایران چالش سیاسی جدیدی را برای وزارت خارجه‌ی این کشور و همچنین رادیو و تلویزیون دولتی آن به همراه داشت.

در پی صدور بیانیه‌هایی از سوی دو تن از مراجع تقلید شیعه در قم، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و آیت‌الله صافی گلپایگانی و درخواست آنان از دولت ایران برای اتخاذ موضعی قوی در قبال حوادث چین، منوچهر متکی وزیر خارجه‌ی ایران با وزیر خارجه‌ی چین تلفنی گفت‌وگو کرد.

متکی در این گفت‌وگو بر "وحدت ملی مردم چین و ضرورت تأمین امنیت و آرامش مسلمان" تأکید کرد و همچنین اضافه نمود: «هر گونه دخالت خارجی با هدف بر هم زدن ثبات این کشور (چین) نادرست است».

به تازگی آیت‌الله یوسف صانعی، از مراجع تقلید شیعه در ایران، نیز بیانیه‌ای را خطاب به دولت چین منتشر کرد که در آن از تمام آزادیخواهان جهان و دولت‌های مدافع حقوق بشر در خواست شده بود تا چنین جنایت‌هایی را محکوم کرده و از ظرفیت‌های ملی و قانونی خود برای عدم تکرار چنین اعمالی استفاده کنند. اگرچه متن این بیانیه خطاب به دولت چین نوشته شده بود، اما آیت‌الله صانعی "به همه‌ی دولت‌ها" در باره‌ی "حفظ حرمت، کرامت و حقوق انسان‌ها" توجه داده بود.

بنا بر آخرین گزارش‌ها، آرامش در ارومچی، مرکز استان شین جیانگ، برقرار شده، اما شرایط همچنان ملتهب و پر تنش است. در بسیاری از مناطق شهر که اویغورها در آن ساکن هستند، نیروهای ویژه پلیس مستقر شده‌اند و بسیاری از مساجد و مغازه‌ها نیز تعطیل هستند.

SN/BB