پس از چند روز درگیری در شمال نیجریه، نیروهای دولتی یکی از مراکز استقرار اصلی یکی از گروه‌های تندروی اسلامی این کشور موسوم به "بوکو حرام" و یک مسجد متعلق به این گروه را مورد حمله قرار دادند.‌ به گزارش آسوشیتدپرس، در جریان این درگیری حدود ۱۰۰ نفر جان خود را از دست دادند. بر اساس گزارش ارتش، محمد یوسف، رهبر این گروه اسلامی و ۳۰۰ نفر از طرفداران او، از این حمله جان سالم به در بردند. دولت اسلام‌گرایان را مسئول خشونت‌های روزهای اخیر می‌داند.

سربازان ارتش روز پنجشنبه (۳۰ ژوئیه / ۸ مرداد) جستجوی خانه‌به‌خانه را برای یافتن یوسف و طرفدارانش آغاز کردند. درگیری‌های اخیر روز یکشنبه و در پی حمله اسلام‌گرایان به چندین پاسگاه پلیس، کلیسا، زندان و ساختمان‌های دولتی آغاز شد. ۴ شهر در این ناآرامی‌ها درگیر هستند که برآورد می‌شود حدود ۴ هزار نفر از ساکنان آنها آواره شده باشند.

از سال ۱۹۹۹ و هنگامی‌که احکام شریعت در ۱۲ ایالت از ۳۶ ایالت نیجریه جاری شدند، این مناطق همواره شاهد ناآرامی‌هایی بوده‌اند. به گمان کارشناسان، گسترش فقر و بیکاری فزاینده در کنار فساد اداری و جنگ قدرت میان سیاستمداران، از دلایل ناآرامی‌های اخیرند.

اسلام‌گرایان، مخالف آموزش‌های به‌روز

تندروهای اسلامی در نیجریه هر مفهومی را که به عقیده آنان مخالف خواست خدا باشد، محکوم می‌کنند. آنان در این مورد، برداشتی یک‌جانبه و افراطی از قرآن را معیار قار می‌دهند.

یکی از مواردی که به اعتقاد این گروه تندروی اسلامی "بوکو حرام"، انسان را از زندگی بر اساس معیارهای الهی باز می‌دارد، آموزش به‌روز (مدرن) است. به همین دلیل مردم آنان را گروه "بوکو حرام" (یعنی آموزش مدرن حرام است) می‌نامند. این گروه یک فرمول آسان دارند: شهروندان متمول آموزش مدرن را پشت سر می‌گذارند و با دانش خود دیگران را استثمار کرده و بدین ترتیب به فقر عمومی دامن می‌زنند.

اسلام‌گرایان درس‌خوانده

اما این تنها اسلام‌گرایان بی‌سواد نیستند که با گروه‌های تندرو همراه می‌شوند. بسیاری از این افراد تحصیلات دانشگاهی دارند اما چون نتوانستند با این تحصیلات کاری برای خود دست‌وپا کنند، آموزش‌های "غربی" را بلااستفاده می‌دانند.

یکی از دستگیرشدگان درگیری‌های اخیر معتقد است: «مشکل این‌جاست که دستگاه قضایی قوانینی را در جامعه اجرا می‌کند که از جانب خدا نیامده‌اند، بلکه ریشه در قانون اساسی دارند. این‌ها قوانین شریعت نیستند. قانون اساسی را انسان تدوین کرده است. ما به آموزش‌های غربی اعتقادی نداریم، بلکه تنها به قرآن و روایت‌هایی که از پیامبر خود، محمد، به دست‌مان رسیده پایبندیم. من پیش از این‌که به اشتباه خود پی ببرم، آموزش غربی دیده‌ام.

مخالفت‌هایی که ریشه در گذشته دارند

این نخستین بار نیست که یک گروه تندروی اسلامی با خشونت در برابر پلیس نیجریه می‌ایستد. در سال‌های آغازین دهه ۱۹۸۰ نیز گروه‌های دیگری با شعار‌های مشابه دست به اقدامات مشابه می‌زدند. این گروه‌ها روزهای پی‌درپی در شهر‌میلیونی "کانو" با پلیس درگیری‌های شدیدی به راه می‌انداختند. در آن زمان تنها ارتش از پس آشوب‌ها برآمد.

اکثر مسلمانان و علمای اسلامی نیجریه مخالف تندروی گروه‌های افراطی هستند. در چنین شرایطی است که برخی منتقدان می‌پرسند، چرا ارتش و پلیس زودتر به تندروها حمله نکرد؟ به اعتقاد این گروه، تندروهای به‌حالِ خود رها شده، یارگیری کردند و اکنون دود فعالیت‌هایشان به چشم همه می‌رود.

این‌که آیا این گروه‌ها با شبکه‌های تروریستی بین‌المللی، همچون القاعده ارتباط دارند، بر کسی آشکار نیست. یک استاد علوم سیاسی نیجریه بر این عقیده است که گروه‌های افراطیِ این کشور، مناطق فقیرنشین را که در آن مردم بیشتر استثمار می‌شوند، برای فعالیت‌های خود انتخاب می‌کنند. به اعتقاد او قشر فرهیختۀ نیجریه باید روزی از خواب برخیزد و مشکلات کشور را حل کند، در غیر این صورت همواره از گوشه‌وکنار مخالفت‌هایی بر خواهند خاست.

PB/FW