در کشورهای آسیای میانه بحث بر سر ممنوعیت قانونی مجازات اعدام هنوز ادامه دارد. پارلمان قرقیزستان دو سال پیش قانون حکم حبس ابد را بجای اعدام پذیرفت. مجازات اعدام در این کشور در سال ۱۹۹۸ بطور موقت به تعلیق درآمد و حتی در سال ۲۰۰۷ اجرای چنین مجازاتی از قانون اساسی قرقیزستان حذف شد.

ولی پارلمان این کشور اخیرا ممنوعیت مجازات اعدام را که از سوی سازمان ملل درخواست شده بود، نپذیرفت. هواداران مجازات اعدام و برخی سیاستمداران این کشور ادعا کردند، مردم این کشور خواستار اجرای مجدد حکم اعدام شده‌اند.

هرچند بحث بر سر ممنوعیت مجازات اعدام در قرقیزستان ادامه دارد، ولی جایگزینی حبس ابد بجای اعدام بقول مدافعین حقوق بشر گزینه‌ای است که اکثریت جامعه آن را پذیرفته‌اند.

ترکمنستان، اعدام ممنوع ولی زندانها پر

بر اساس گزارش فعالان حقوق بشر در ترکمنستان، دولت ترکمنستان مجبور است، برای جبران کمبود جا برای زندانیان، بمناسبت‌های عید قربان و سال نو زندانیان را عفو کند.

در سال گذشته ۹۲۷ نفر از زندان‌های این کشور آزاد شدند. در میان آنها از پیرمرد ۷۰ ساله تا نوجوان ۱۵ ساله دیده می‌شد. ولی مدافعین حقوق بشرانتفاد می‌کنند، عفو و بخشش عمومی تابحال شامل زندانیان سیاسی این کشور نشده است.

میشائل لاوبش، رئیسEuroaisian Transition Group بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای مرکزی، در گفت‌وگو با دویچه‌وله، تاکید می‌کند، لغو مجازات اعدام در این کشور را نمی‌توان پیروزی مدافعین حقوق بشر به حساب آورد، زیرا شکنجه و حبس غیرقانونی زندانیان در دستور کار رژیم این کشور قرار دارد.

ازبکستان، سالانه ۲۰۰ نفر محکوم به اعدام

مقامات قضائی ازبکستان اطلاع می‌دهند، از اول ژانویه سال ۲۰۰۸ مجازات اعدام در این کشور لغو شده است. در عین حال مجازات اعدام هنوز هم در ازبکستان بر اساس قوانین این کشور ممنوع نیست.

نهادهای جهانی حقوق بشر پیش بینی می‌کنند، سالانه بیش از ۲۰۰ نفر در این کشورمحکوم به اعدام می‌شوند. ولی اجرای کیفر اعدام‌‌ها از سوی همین نهادها تا بحال تائید نشده است.

براساس قوانین جزایی ازبکستان، تروریسم و ارتکاب قتل حکم اعدام دارد. ولی ازبکستان هم مثل سایر کشورهای آسیای میانه به طور غیررسمی حبس ابد را جایگزین اعدام کرده است.

حکم اعدام پس از جنگ داخلی تاجیکستان لغو شد

تاجیکستان تنها کشور آسیای مرکزی است که پس از فروپاشی شوروی، جنگ داخلی در آن حکمفرما بود. پس از پایان جنگ داخلی، مجازات اعدام اجرا نشده است. در تاجیکستان جرایمی چون قتل، تجاوز،، تروریسم، نسل کشی و خرابکاری محیط زیست اکنون جرم حبس ابد دارد.

طبق قوانین این کشورمجازات اعدام ممنوع نیست ولی در سال‌های اخیر کسی اعدام نشده است.

وضعیت در قزاقستان بهتر شده است

میشائل لاوبش، رئیس "بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای مرکزی" می‌گوید که در کشورهای آسیای مرکزی دیگر کسی پس از استقلال این کشورها اعدام نشده است.

وی اشاره می‌کند که پارلمان قزاقستان اخیر قانون لغو مجازات اعدام را تائید کرده است ولی "جرم خیانت به کشور" از لحاظ قانون جدید نیز جزای اعدام دارد. در قزاقستان مبارزین حقوق بشر به سرکوب و حبس مخالفین سیاسی و روزنامه‌نگاران اعتراض می‌کنند.

رهبران کشورهای آسیای میانه مجازات اعدام را یا لغو و یا تعلیق کرده‌اند. ولی لغو مجازات اعدام آنگونه که انتظار می‌رفت به بهبود وضعیت حقوق بشر در این کشورها چندان کمکی نکرده است. بسیاری از فعالین حقوق بشر محلی معتقدند، حمایت‌های نهادهای بین‌المللی حقوق بشر می‌تواند به بهبود وضعیت حقوق بشر در کشورهای آسیای میانه کمک کند.

کمک آلمان و اتحادیه اروپا برای لغو مجازات اعدام

گونتر نوکه، Günter Nooke مسئول امور حقوق بشر دولت آلمان که با وضعیت کشورهای شوروی سابق از جمله آسیای میانه آشنایی دارد در گفتگو با بخش فارسی دویچه وله گفت، دولت آلمان از نهادهای مستقل غیردولتی حقوق بشر در آسیای مرکزی حمایت می‌کند.

گونتر نوکه در ادامه‌ی گفتگو با اشاره به اهمیت منطقه‌ی آسیای میانه برای آلمان و مشکلات حقوق بشر در این منطقه، گفت:«صریحا باید گفته شود که آسیای میانه در اولویت سیاست‌های دولت آلمان قراردارد و این نه بخاطر منافع اقتصادی، بلکه به دلیل حقوق انسانی آنهاست. این کشورها عضو "سازمان امنیت و همکاری اروپا" و سازمان ملل هستند و شهروندان آنها از حقوقی برخودارند که حاکمان آنها آن را پذیرفتند.»

نهادهای بین‌المللی حقوق بشر، گزارش داده‌اند که علیرغم لغو مجازات اعدام، بازداشت‌های غیرقانونی، زندانی مخالفین و فشار به مطبوعات و سرکوب فعالین حقوق بشر در سالها‌ی گذشته این کشورها افزایش داشته است.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: فرید وحیدی