در برابر او که قربانى شده، بايسـتى خم شوى
۱۳۸۶ آذر ۲۲, پنجشنبه
در بيشتر شهرهاى آلمان، كوچه‌پس كوچه‌هاى بافت قديم شهر مثل هم‌اند. ساختمانهاى چهار پنج طبقه با نماى رنگى، درون كوچه‌هاى نه چندان عريض اغلب يكطرفه، كه به جاى آسفالت سنگفرش شدند. روى سنگفرش پياده‌رو كه قدم مى‌زنى، هر از گاهى سنگ‌چينى به چشم مى‌خورد كه رنگ ديگرى دارد. سنگى كه فلزى و كمى طلايى رنگ به نظر مى‌رسد. اين كوچه آن كوچه.. يكى، دو تا، چند تا كنار هم... يك بار، دوبار... بالاخره يك بار خم‌مى‌‌شوى تا ببينى داستان چيست؟
روى سنگى كه از يك كف دست بزرگتر نيست، نوشته شده:
اينجا سكونت داشته است
زيگفريد وينتربرگ
متولد ۱۹۰۰
در تاريخ ۱۹۴۲ به اردوگاه شهر ترزين فرستاده شده
در ۱۹۴۴.۱۲.۱۵در اردوگاه آشويتس به قتل رسيده
و روى سنگ ديگرى چند سانتيمتر آن طرفتر:
اينجا سكونت داشته است
ايرمگارد وينتربرگ
متولد ۱۹۰۴
در تاريخ ۱۹۴۲ به اردوگاه شهر ترزين فرستاده شده
۱۹۴۴ به آشويتس
مرگ بعد آزادى
دو سنگ كوچك، چهار پنج نيم‌خط و ده پانزده حرفى كه سرنوشت انسانى در آن خلاصه شده. يك قدم كه عقب‌تر مى‌روى
روبه‌روى خانه‌اى ايستاده‌اى كه روزى زيگفريد و ايرمگار وينتربرگ(Siegfried- Irmgard Winterberg) در كوچه „ام هوف“ (Am Hof) شهر بن، در آن زندگى مى‌كردند. قدمت اين سنگ‌ها به ده سال نمى‌رسد.
هنرمند آلمانى، گونتر دمينگ
گونتر دمينگ هنرمند آلمانى طراح اين سنگ‌چين‌ها مى‌گويد: «در سال ۱۹۹۶ در همايش هنرى "پژوهشى در آشويتس" پيشنهاد كردم، براى زنده نگه‌داشتن ياد قربانيان نسل‌كشى نازى‌ها كه فقط يهوديان نبودند، مى‌توانيم در هر شهر يادبودى بنا كنيم.»
پيشنهاد گونتر دمينگ در اين همايش مورد توجه و بحث قرار مى‌گيرد. در طول زمانى كه سياست‌مداران موافق و مخالف و همينطور انجمن يهوديان كه كمى در برابر اين ايده مردد بودند و با يكديگر در مورد نحوه اجراى اين ايده و اصلا چگونگى آن بحث مى‌كردند، دمينگ با جلب رضايت شهردار كلن تصميم مى‌گيرد كارش را از اين شهر شروع كند. آن هم با كشيدن يك خط رنگى، از مسير خانه كسانى كه به اردوگاه‌هاى كار اجبارى فرستاده شدند، تا ميدان اصلى شهر. دمينگ در ادامه صحبتش تعريف مى‌كند كه روزى هنگام كار خانم مسنى سراغش مى‌آيد.
«آن خانم مسن وقتى به من نزديك شد محترمانه گفت: كارى كه مى‌كنيد خيلى خوب است اما در اين محله ما هيچ‌وقت يهودى نداشتيم. همينطور كه مشغول كار بودم، فهرست اسامى را دستش دادم. چند دقيقه بعد ناگهان روى زانو افتاد. واقعا روى زانو افتاد! در ميان اسامى، نام همسايه قديمى را ديده بود كه روزى، بى‌خبر محله را ترك كرده بود. همسايه‌اى كه تمام سال‌ها دوست خانوادگى‌‌شان بود و حتى عيدهاى مذهبى را با هم جشن مى‌گرفتند.»
دمينگ توضيح مى‌‌دهد كه همسايه كاتوليك اين خانم كه تا سال ۱۹۳۳بدون هيچ مشكلى در شهر كلن زندگى مى‌كرده، بر اساس تعريف نازى‌ها نه نژاد آريايى، بلكه از قوم‌های سينگ و روما بودند که در اروپا كولى نیز خوانده می‌شوند. تعريفى كه نازى‌ها از نژاد آريايى داشتند خود داستان ديگرى است!
اين همسايه مثل صد‌ها هزار خانواده ديگر، به اردوگاه‌هاى كار اجبارى فرستاده شد. اردوگاه‌هايى كه پس از جنگ جهانى دوم و انتشار اسنادى كه خبر از حقيتى تلخ و شوكه كننده مى‌داد، به اردوگاه‌هاى مرگ معروف شدند.
آمار موجود، خبر از شش ميليون قربانى مى‌دهند
آمار و اسنادى كه از اين اردوگاه‌ها باقى مانده با توجه آرشيو شهردارى هر شهر، شامل اسم و آدرس حدود شش ميليون قربانى است. قربانيانى كه گذشته از چند صدهزار خانواده كولى‌تبار، يهوديان بودند. اگر جنگ جهانى دوم با پيروزى متفقين تمام نشده بود، بى‌تريد پاكسازى نژادى نازى‌ها كه از غير آلمانى‌هاى آريايى تبار، كسى را شايسته نمى‌دانستند، ميليونها قربانى ديگر را هم راهى كوره‌هاى آدم سوزى مى‌كرد.
گونتر دمينگ می‌گوید: « كشيدن خط رنگى روى زمين، در همه شهرها شدنى نبود. يك وقت مى‌ديدى كه بايد يك محله را پر از خط كنى! مدتى بعد رئيس موزه شهر كلن به من گفت كه اگر اين ايده را كمى تغيير دهم، مى‌شود پروژه بزرگترى را شروع كنيم. آنجا بود كه به فكر افتادم براى زنده نگه‌داشتن نام تك تك قربانى‌ها، مى‌شود "سنگ يادبود" كوچكى كار گذاشت. اين سنگ‌ها از آلياژ برنج هستند و در عمق ده سانتى‌مترى زمين كار گذاشته مى‌شود. اين كار هم، كار من تنها نيست. من فقط ايده اوليه را دادم. بدون همكارى مردم هر شهر و شهردارى، نصب اين سنگ‌چين‌ها ممكن نبود و نيست.»
دمينگ غير از شهرهاى مختلف آلمان، از نهادهاى مردمى كشورهاى مجارستان، اتريش و هلند هم درخواست نصب اين سنگ‌چين‌ها روبه‌روى خانه قربانيان نسل كشى جنگ جهانى دوم، دريافت كرده. او و تيم همراهش براى نصب هر سنگ بايد اطلاعات موجود را با دقت با هم تطبيق دهند.
دمينگ در تعريف لغوى اين سنگ‌چين‌ها كه در آلمانى (Stolpersteine) "سنگى كه روى آن سكندرى مى‌خورى است" مى‌گويد: «قرار نيست پايت گير كند و با سر زمين بخورى! دلت سكندرى مى‌خورد و روحت آزرده مى‌شود. براى خواندن متن اين سنگ‌چين بايستی در برابر او كه قربانى شده، خم شوى.»
شبنم نوریان
براى اطلاعات بيشتر به پایگاه‌های اینترنتی زیر مراجعه كنيد: