ایرج مصداقی، تحلیلگر سیاسی، در این مقاله به چگونگی رسیدگی به دو پرونده قضایی در استکهلم و استانبول میپردازد که در هر دو در نوامبر ۲۰۱۹ توسط دستگاه قضایی این دو کشور تشکیل شدهاند.
تبلیغات
نگاهی اجمالی به چگونگی رسیدگی به این دو پرونده، ما را با تفاوت این دو دستگاه قضایی متفاوت برای «اجرای عدالت» آشنا میکند.
ترور مسعود مولوی و اقدامات دادستان استانبول
۱۴ نوامبر ۲۰۱۹ مسعود مولوی یکی از مأموران سابق دستگاه امنیتی نظام اسلامی در استانبول ترور شد. او پس از فرار به ترکیه، کانال تلگرامی «جعبه سیاه»را اداره میکرد. بلافاصله پس از ترور مولوی، تعدادی از دستاندرکاران آن دستگیر شدند و نقش مقامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی در ترکیه از پرده بیرون افتاد. با وجودی که رویترز در گزارشی به نقل از دو مقام ارشد ترکیه افشا کرده بود که تیمی از دیپلماتها و ماموران اطلاعاتی ایران در قتل مسعود مولوی نقش ایفا کردهاند اما اقدامی برای دستگیری آنها صورت نگرفت.
۱۵ ماه بعد، در فوریه ۲۰۲۱ محمدرضا ناصرزاده کارمند کنسولگری جمهوری اسلامی در استانبول هنگام تلاش برای فرار از ترکیه توسط نیروهای امنیتی این کشور در فرودگاه استانبول دستگیر و روانه زندان شد. وی از سوی مقامات قضایی این کشور متهم به مشارکت در ترور مسعود مولوی شد.
سه روز بعد از دستگیری ناصرزاده، سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت خارجه، در نشستی خبری در تهران دستگیری یک دیپلمات ایرانی در ترکیه را «شایعه» خواند و گفت «هیچ کارمند کنسولگری ایران بازداشت نشده است و نمیتواند چنین اتفاقی بیفتد چون خلاف رویههاست.» او سپس تأکید کرد «یکی از اتباع ایران هنگام ورود به ترکیه بازداشت شده است»! و افزود «ما با دولت ترکیه در این زمینه در تماس هستیم و نتیجه را خواهیم گفت و این موضوع باید در مسیر خود به زودی حل شود.»
روز ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱ روزنامه «سوزجو» که به عنوان نشریه مخالف دولت حاکم در ترکیه شناخته میشود، در گزارشی اجمالی به شرح پرونده قتل مسعود مولوی پرداخت.
در گزارش این روزنامه آمده است که در تاریخ اول آوریل ۲۰۲۱، دادستان بهطور «غیر منتظرهای» از دادگاه درخواست کرد تا کارمند کنسولگری ایران را آزاد کند.
دادستان تأکید کرده بود که نامههای زیادی از ایران دریافت کرده که این فرد مظنون، گذرنامه دیپلماتیک دارد و آدرس محل اقامت وی سرکنسولگری ایران در استانبول است. با وجودی که دادگاه درخواست دادستان را رد کرد اما همان روز با استناد به این که پرونده فعلاً در مرحله تحقیقات است و دادستان میتواند در صورت تمایل تصمیم بگیرد که او را آزاد کند، دستور آزادی ناصرزاده توسط دادستان امضا شد.
ناصرزاده چنانچه انتظار میرفت، بلافاصله پس از آزادی به ایران فرار کرد. دادستان استانبول پس از فرار او به ایران، در کیفرخواستی که کمتر از دو هفته بعد در تاریخ ۱۴ آوریل ۲۰۲۱ به دادگاه ارائه داد، برای ناصرزاده به عنوان متهم ردیف دوم به اتهام «قتل عمد» خواستار صدور حکم حبس ابد شد!
مطابق گزارش روزنامه «سوزجو» این کیفرخواست توسط دادگاه پذیرفته شده و محاکمه ناصرزاده در حالی که پیشتر از ترکیه گریخته و به ایران رفته به عنوان متهم آغاز شده است.
متهم ردیف اول این پرونده «ناجی شریفی زیندشتی» یکی از «بزرگترین قاچاقچیان مواد مخدر ایرانی» است که به ایران گریخته و تحت نظر مقامات امنیتی این کشور در کردستان زندگی میکند. وی در یک پرونده دیگر در ۵ آوریل ۲۰۱۸ دستگیر شد اما در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۸ با تصمیم «برهان کوزو»، معاون سابق حزب عدالت و توسعه آزاد شد. گفته میشود زیندشتی روابط نزدیکی با برخی از سران جمهوری اسلامی، ترکیه و برخی سرداران سپاه پاسداران ایران دارد. او در سال ۲۰۱۴ و پس از کشف بزرگترین محموله هروئین تاریخ اروپا، در یونان تحت تعقیب قرار گرفت. بعد از انتشار خبر کشف این محموله، رسانههای ترکیه پرده از پرونده دستکم ۱۰ مورد قتل برداشتند که همگی حاکی از این بود که «زیندشتی» در این قتلها متهم است.
روشنگری در مورد قتل مسعود مولوی و چگونگی ربایش حبیب اسیود یک شهروند ایرانی – سوئدی توسط رسانههای ترکیه و دستگیری ناصرزاده پس از شکرآب شدن روابط اردوغان با مقامات جمهوری اسلامی صورت گرفت. رسانههای وابسته به دولت جمهوری اسلامی به سخنرانی اردوغان در باکو حمله کرده و او را مورد انتقاد شدید قرار داده بودند.
پرونده قتل مولوی در حالی مورد رسیدگی قضایی قرار میگیرد که متهمان اصلی آن با مساعدت مقامات قضایی و سیاسی و امنیتی ترکیه به ایران فرار کردهاند. تشکیل دادگاه و رسیدگی قضایی به قتل صورت گرفته، در واقع نمایش قضایی است و نه اجرای عدالت.
دستگیری حمید نوری و اقدامات دادستان سوئد
حمید نوری، دادیار سابق زندان گوهردشت و اوین روز ۹ نوامبر ۲۰۱۹ به دلیل مشارکت در کشتار ۶۷ در فرودگاه آرلاندا دستگیر شد. وی پس از فرود پرواز تهران استکهلم در فرودگاه آرلاندا، به دستور دادستان استکهلم خانم کریستینا لیندهوف کارلسون توسط ۴ مأمور در هواپیما دستگیر و به اتهام نقض قوانین فاحش بینالمللی، کشتار دستهجمعی و قتل عمد روانه زندان شد. دستگاه قضایی سوئٔد از همان ابتدا با دستگیری حمید نوری در هواپیما و قاطعیت بعدی خانم لیندهوف کارلسون نشان داد که سوئد جای امنی برای جنایتکاران نیست و این کشور به تعهدات خود نسبت به اجرای اصل «صلاحیت جهانی» وفادار است و تحت فشار قرار نمیگیرد و استقلال خود را خدشهدار نمیکند. دستگاه قضایی سوئد پیشتر تعهد خود در ارتباط با این موضوع را در پروندههای مربوط به رواندا و ... نشان داده بود.
به مدت ۲۱ ماه هر ۴ هفته یک بار، خانم لیندهوف کارلسون و دستیارانش ضمن تقاضای بازداشت ۴ هفتهای حمید نوری، از دادگاه استکهلم میخواستند که به دلیل جلوگیری از فرار نوری و یا تلاش وی برای امحای اسناد پرونده و تأثیرگذاری در روند تحقیقات و اجرای عدالت با نگهداری او در سلول انفرادی با اعمال محدودیتهای ویژه و سخت موافقت کند.
رئیس دادگاه، هربار در پاسخ به اعتراض حمید نوری و وکلای او پاسخ میداد حداقل مجازات برای کسی که در سوئد متهم به قتل می شود، دو سال زندان است، بنابر این ادامه بازداشت وی و اعمال محدودیتهای ویژه عادلانه است.
پرونده مولوی و پرونده نوری
قتل مسعود مولوی در استانبول اتفاق افتاده و پرونده به ناگزیر براساس ابتداییترین اصول قضایی و پلیسی به دلیل به خطر افتادن امنیت مهمترین شهر ترکیه تشکیل شد. مجرمان جملگی در این شهر مقیم بودند.
کشتار زندانیان سیاسی در سال ۶۷ در زندان گوهردشت ایران اتفاق افتاده است. جرمی که حمید نوری در نوامبر ۲۰۱۹ متهم به انجام آن شد متجاوز از ۳۱ سال از وقوع آن میگذشت. بسیاری از شاکیان پرونده مقیم سوئد و یا اتحادیه اروپا نیستند.
با این حال دادستان سوئد چنانچه انتظار میرفت پس از ۲۱ ماه تحقیقات، پرونده دههزار صفحهای حمید نوری را به دادگاه استکهلم ارائه کرد و محاکمهاو از روز ۱۰ اوت ۲۰۲۱ در این شهر شروع شد و تا آوریل ۲۰۲۲ ادامه خواهد یافت. صدور دستور تشکیل دادگاه با موافقت دولت سوئد صورت میگیرد.
آنچه در استکهلم در جریان است، اجرای عدالت است و موجب سرافرازی دستگاه قضایی سوئد و آنچه در استانبول میگذرد، مضحکه قضایی است. نمایشی است که بازیگران آن سعی دارند نقش خود را در آن به نحو احسن بازی کنند.
مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتابدهنده نظر دویچهوله فارسی نیست.
ترورهای برونمرزی جمهوری اسلامی ایران به روایت تصویر
پرونده اسدالله اسدی، دیپلمات جمهوری اسلامی و همدستان او با صدور احکام سنگین در دادگاه بلژیک بسته شد. نگاهی به دیگر پروندههای ترورهای برون مرزی عاملان جمهوری اسلامی در این گزارش تصویری:
عکس: Getty Images/AFP/C. Stache
اسدالله اسدی، طراح عملیات تروریستی
دادگاه شهر انتورپ (انور) در بلژیک پنجشنبه ۱۶ بهمنماه (۴ فوریه) به محکومیت قطعی اسدالله اسدی، دیپلمات ایرانی رأی داد و او را به ۲۰ سال زندان محکوم کرد. اسدی در ژوئن ۲۰۱۸ به اتهام طراحی و هدایت حمله به نشست سازمان مجاهدین خلق در حومه پاریس، در آلمان دستگیر و به بلژیک تحویل داده شد. دادگاه همچنین نسیمه نعامی را به ۱۸ سال زندان، مهرداد عارفانی را به ۱۷ سال و امیر سعدونی را به ۱۵ سال زندان محکوم کرد.
عکس: Irannewsupdate
ترور مسعود مولوی
مسعود مولوی ۱۴ نوامبر سال ۲۰۱۹ در استانبول در اثر اصابت گلوله از سوی عبدالوهاب کوچاک به قتل رسید. مولوی پیش از آنکه به ترکیه فرار کند، در ایران مامور اطلاعاتی بود. او مدیر کانال "جعبه سیاه" بود که اخباری درباره فساد مالی در بیت خامنهای منتشر میکرد. رسانههای ترکیه در فوریه سال ۲۰۲۱ از بازداشت محمد رضا ناصرزاده، دیپلمات ایرانی بدلیل صدور گذرنامه برای علی اسفنجانی عامل اصلی قتل مولوی خبر دادند.
عکس: Fararou
"علی معتمد" (رضا کلاهی صمدی)
"علی معتمد" در ۲۴ آذر ۱۳۹۴ (برابر ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵) در سن ۵۶ سالگی در شهرآلمیره هلند در خیابان از نزدیک هدف گلوله دو مرد ناشناس قرار گرفت و در بیمارستان جان سپرد. سه سال بعد در حالیکه دادگاه قاتلان برگزار میشد روزنامههای هلندی، این خبر را تأیید کردند که مقتول که در دهه ۱۳۶۰ از هلند پناهندگی گرفته همان کلاهی از اعضای مجاهدین خلق بوده که متهم به انفجار در مقر حزب جمهوری اسلامی با ۷۲ کشته بوده است.
عکس: Public Domain
طرح ترور سفیر عربستان در آمریکا
دادگستری آمریکا "منصور اربابسیر" (عکس) و "غلام شکوری" را در ۲۹ سپتامبر سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) به تلاش برای ترور عادل الجبیر، سفیر عربستان سعودی در آمریکا متهم کرد. اربابسیر که تابعیت ایرانی - آمریکایی دارد، بازداشت شده ولی غلام شکوری فراری است. مقامهای قضایی آمریکا میگویند که غلام شکوری، عضو نیروی قدس- شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
عکس: dapd
بمبگذاری در هندوستان، ۲۰۱۲
در سال ۲۰۱۲ پلیس هند رسماً اعلام کرد که ایران مسئول بمبگذاری در دهلی برای کشتن دیپلماتهای اسرائیلی بودهاست. پلیس هند پس از تحقیقات گسترده، به این نتیجه رسید که پنج تن از اعضای سپاه پاسداران با همکاری یک روزنامهنگار هندی این ترور را انجام دادهاند. طبق گزارش، سردسته این گروه "هوشنگ افشار ایرانی" نام دارد و هدایتکننده سوء قصد علیه اسرائیلیها در تایلند و گرجستان نیز بودهاست.
عکس: Reuters
بمبگذاری در بانکوک، ۲۰۱۲
تایلند، ایران را به بمبگذاری برای ترور دیپلماتهای اسرائیلی در سال ۲۰۱۲ در بانکوک متهم کرد. سعید مرادی (چپ)، محمد خزایی (وسط) و مسعود صداقتزاده (راست که در مالزی دستگیر شد) به دست داشتن در عملیات تروریستی متهم و به حبس ابد محکوم شدند. سعید مرادی بر اثر انفجار بمب دو پای خود را از دست داد. این سه نفر بعدا در قبال آزادی کایلی مور گیلبرت، پژوهشگر استرالیایی-بریتانیایی به ایران تحویل داده شدند.
عکس: AP/Spokesman Office of National Thai Police
اقدام تروریستی در کنیا، ۲۰۱۲
پلیس کنیا در سال ۲۰۱۲ میلادی دو نفر ایرانی به نامهای احمد ابوالفتحی (راست) و سید منصور موسوی (چپ) را به اتهام تروریسم دستگیر کرد. این افراد عضو نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی معرفی شده و اتهام آنها انتقال تا ۱۰۰ کیلوگرم مواد منفجره اعلام شد. در آن زمان، سفیر ایران در کنیا قصد فراری دادن این دو نفر را داشت، ولی با شکست روبرو شد. این دو در دادگاه به حبس ابد محکوم شدند.
عکس: DAI KUROKAWA/Epa/dpa/picture alliance
ترور رضا مظلومان
رضا مظلومان (نام مستعار: کوروش آریا منش) از اعضای سازمان درفش کاویانی بود که در ۷ خرداد ۱۳۷۵ توسط عوامل جمهوری اسلامی در منزل خود در پاریس به ضرب گلوله کشته شد. در رابطه با این ترور، احمد جیحونی که از رابطان وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی بود در سال ۱۳۸۱ توسط دادگاه پاریس به ۱۷ سال زندان محکوم شد.
عکس: iranpoliticsclub
انفجار مرکز همیاری یهودیان در آرژانتین
در انفجار تروریستی ۲۷ تیر ۱۳۷۳ ( ۱۸ ژوئیه )۱۹۹۴ در مرکز یهودیان بوئنوسآیرس (آمیا) ۸۵ نفر کشته و بیش از ۲۰۰ نفر نیز زخمی شدند. دولت آرژانتین تاکنون سه بار جمهوری اسلامی ایران را به دست داشتن در این انفجار متهم کرده و مدعی است که دستور و نقشه ضربه در تهران کشیده و مسئولیت اجرای طرح عملیات به ستاد ویژه عملیات حزبالله لبنان که به گروه شبه نظامی حزبالله لبنان وابستهاست، سپرده شد.
عکس: Daniel Luna/dpa/picture-alliance
ترور "میکونوس"
در عملیات ترور میکونوس که در رستورانی به همین نام واقع در برلین، پایتخت آلمان و در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ (۲۶ شهریور ۱۳۷۱) انجام گرفت، صادق شرفکندی دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران، همایون اردلان و فتاح عبدلی نماینده حزب دموکرات و نوری دهکردی کارمند صلیب سرخ به قتل رسیدند.
عکس: PDKI
ترور "میکونوس"
در دادگاه آلمان که پنج سال طول کشید، کاظم دارابی (راست) و عباس راحیل تبعه لبنانی (نفر وسط) به حبس ابد، یوسف امین (سمت چپ) و محمد اتریس هر دو لبنانی به ترتیب به ۱۱ و ۵ سال زندان محکوم شدند. دادگاه همچنین حکم جلب علی فلاحیان، وزیر وقت اطلاعات را صادر کرد. طبق حکم دادگاه ترور با اطلاع مستقیم علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی، اکبر رفسنجانی رئیسجمهور و علی اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت انجام شده است.
عکس: PDKI
ترور فریدون فرخزاد
فریدون فرخزاد، در ۱۶ مرداد ۱۳۷۱ در محل سکونتش در شهر بن آلمان بر اثر ضربات چاقو به قتل رسید. او شاعر، تهیهکننده، کارگردان و مجری تلویزیونی و رادیویی، خواننده، ترانهسرا، آهنگساز، بازیگر و فعال سیاسی ایرانی مخالف نظام جمهوری اسلامی بود. از فریدون فرخزاد بهعنوان "نامیترین شومَن ایران" یاد میشود. او برادر کوچک فروغ فرخزاد شاعر معاصر ایرانی بود.
عکس: Tacoma
ترور عبدالرحمان برومند
عبدالرحمان برومند رئیس هیئت اجرائی نهضت مقاومت ملی ایران در روز پنجشنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۳۷۰ در مقابل آسانسور منزل مسکونی خود در پاریس با ضربات کارد به قتل رسید. نهضت مقاومت ملی ایران در ۱۴ مرداد ۱۳۵۹ در همان خانه در مخالفت با جمهوری اسلامی پیریزی شد. (عکس در کنار داریوش فروهر که به همراه همسرش پروانه اسکندری در جریان قتلهای زنجیرهای در ایران کشته شد)
عکس: aasoo.org
ترور شاپور بختیار
سه ماه و نیم بعد از ترور عبدالرحمان برومند، شاپور بختیار آخرین نخستوزیر دوره پهلوی و بنیانگذار نهضت مقاومت ملی ایران در ۱۵ مرداد ۱۳۷۰ در منزل خود در پاریس با ضربات چاقو کشته شد. وی دو بار هدف ترور قرار گرفت و طبق اظهارات انیس نقاش، تروریست لبنانی هر دو بار به دستور مقامات جمهوری اسلامی ایران و با استخدام تروریستهایی حرفهای طرحریزی شده بود.
عکس: AP
ترور کاظم رجوی
کاظم رجوی عضو شورای ملی مقاومت ایران در ۴ اردیبهشت ۱۳۶۹( ۲۴ آوریل۱۹۹۰) در نزدیکی خانهاش در سوییس به ضرب گلوله ترور شد. برادر مسعود رجوی، از رهبران سازمان مجاهدین خلق، پس از انقلاب نخستین نماینده ایران در دفتر سازمان ملل متحد بود.
عکس: Maryam Rajavi.com
ترور بهمن جوادی
بهمن جوادی که به نام غلام کشاورز شناخته میشد، سخنگوی فدراسیون سراسری پناهندگان ایرانی و از کادرهای حزب کمونیست ایران بود که در ۴ شهریور ۱۳۶۸ (۱۵ سپتامبر ۱۹۸۹) در لارناکای قبرس ترور شد. او که مقیم و شهروند سوئد بود، برای دیدار مادرش از سوئد به قبرس رفته بود. بهمن جوادی در مقابل چشمان مادر، همسر و برادرش هدف گلوله یک موتورسوار قرار گرفت و در بیمارستان مرکزی لارناکای قبرس درگذشت.
عکس: Farideh Arman
ترور عبدالرحمان قاسملو و عبدالله قادری
عبدالرحمان قاسملو دبیرکل حزب دموکرات کردستان ایران و عبدالله قادریآذر در روز ۲۲ تیر ۱۳۶۸ (۱۳ ژوئیه ۱۹۸۹) در حالی که با نمایندگان جمهوری اسلامی دربارهٔ حل مسالمتآمیز "مسئله کردستان" بر سر میز گفتگو نشسته بودند در وین، پایتخت اتریش کشته شدند.
عکس: Bandarkhalil
ترور بیژن فاضلی
بیژن فاضلی فرزند رضا فاضلی ، فعال سیاسی ملیگرا، نویسنده، مجری و مدیر یک تلویزیون سیاسی مخالف حکومت جمهوری اسلامی ایران بود که در اثر بمبگذاری توسط عوامل جمهوری اسلامی در ۲۸ مرداد ۱۳۶۵ در فروشگاه خود واقع در لندن کشته شد. این بمب برای از بین بردن رضا فاضلی کار گذاشته بود که در نهایت به کشته شدن فرزند وی بیژن منجر شد.
عکس: abadis.ir
ترور ارتشبد غلامعلی اویسی و برادرش
ارتشبد غلامعلی اویسی در ۱۸ بهمن ۱۳۶۲ در پاریس به همراه برادرش غلامحسین اویسی با شلیک گلوله به سر ترور شدند. او فرمانده ژاندارمری در سال ۱۳۴۸ و فرمانده نیروی زمینی ارتش طی سالهای ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ بود. اویسی فرماندار نظامی تهران در زمان تظاهرات ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ بود. (عکس ارتشبد اویسی سمت راست در کنار ارتشبد ازهاری)
عکس: historydocuments.ir
ترور علی اکبر طباطبایی
علیاکبر طباطبایی سخنگوی سفارت ایران در آمریکا در دوران حکومت پهلوی بود که در ۳۱ تیرماه ۱۳۵۹ در مریلند آمریکا به ضرب گلوله کشته شد. قاتل، داود صلاح الدین (دیوید تئودور بلفیلد) نام داشت که قبل از انقلاب به اسلام گرویده بود و با بسته شدن سفارت ایران در واشنگتن به عنوان محافظ در دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی در سفارت الجزایر استخدام شد. او پس از ترور به ایران گریخت.
عکس: kayhan.london
ترور شهریار شفیق
شهریار شفیق (نفر دوم از سمت چپ) پسر اشرف پهلوی، افسر ارشد نیروی دریایی ارتش بود که در ۱۶ آذر ماه ۱۳۵۸ هنگام خروج از اقامتگاه مادرش در پاریس، به ضرب گلوله به قتل رسید. او یک هفته پس از انقلاب اسلامی و اعلام بیطرفی ارتش، ایران را ترک کرد. شفیق نخست راهی ایالات متحده شد و سپس در فرانسه به همسر و دو فرزندش پیوست.