یک دهه پس از اعلام خلافت گروه شبهنظامی دولت اسلامی در بخشهای وسیعی از عراق و سوریه، افراطگرایان دیگر هیچ سرزمینی را کنترل نمیکنند، بسیاری از رهبران آنان کشته شدند و اعضای آن در سراسر دنیا پراکنده شدهاند.
تبلیغات
ده سال پیش، در روز ۲۹ ژوئن سال ۲۰۱۴ ابوبکر البغدادی، رهبر گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در مسجد النوری الکبیر (مسجد اعظم) موصل بر منبر رفت و خلافت خود را اعلام کرد.
این گروه بخشهای وسیعی از سوریه و عراق را تصرف کرده و تفسیری سخت از شریعت تحمیل، تصاویر و ویدئوهایی از مجازاتها و قتلهای وحشیانه خود را در فضای مجازی منتشر کردند.
ظهور دولت اسلامی باعث وحشت در سراسر جهان شد. این تا حد زیادی به این دلیل بود که جنگجویان داعش نه تنها علیه مخالفان خود جنایات وحشیانهای مرتکب شدند، بلکه از آنها برای اهداف تبلیغاتی خود با ضبط ویدیویی نیز استفاده کردند.
در مارس ۲۰۱۵، کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل گزارشی منتشر کرد و نوشت که داعش در حال نسلکشی است.
بر اساس این گزارش، هدف از اقدام علیه ایزدیها به ویژه نابودی آنها به عنوان یک گروه قومی-مذهبی بود. در این گزارش جرایم دیگری مانند قتل، شکنجه، تجاوز جنسی، بردگی جنسی، تغییر اجباری مذهب و به کارگیری اجباری کودکان نیز ذکر شده بود.
داعش سخت تلاش میکرد تا اقلیت ایزدی را در شمال عراق از بین ببرد و گروگانهای غربی را در ویدئوهایی بهطور علنی سر برید.
آنچه داعش را از بسیاری از گروههای تروریستی دیگر متمایز میکرد این بود که می خواست در خلافت خود نه تنها به عنوان یک گروه جنگنده، بلکه به عنوان یک قدرت دولتی عمل کند.
در حالی که خلافت داعش در سوریه و عراق زنده بود، داشتن پایگاه فیزیکی در آنجا جذب اعضای جدید از ترکیه را برای آن آسانتر کرد. آنها به راحتی می توانستند با هواپیما یا اتوبوس از مرز سوریه عبور کنند.
این اعضا عمدتاً نه تجربه نظامی داشتند و نه درک واقعی از جنگ داخلی که سوریه را از هم پاشید. بیشتر آنها مرتکب جنایات جزئی و مصرف مواد مخدر در شهرهای محل سکونت خود شده بودند.
ده سال پیش، داعش به موقعیت پیشرفتهای رسیده بود و از شتاب بالایی برخوردار بود، اما چندان دوام نیاورد. در عرض چند هفته، آمریکا مداخله نظامی در عراق و سوریه را آغاز کرد و ائتلاف بینالمللی بیسابقهای متشکل از دهها کشور را برای مبارزه و شکست دادن تهدید داعش بسیج شد.
این ائتلاف مبارزه با تامین مالی، تبلیغات و جذب بینالمللی برای عضویت در داعش را ادامه داد.
با اینوجود، دولت تروریستی داعش چندین سال دوام آورد. در ماه مارس ۲۰۱۹، جهادگران اسلامی آخرین منطقه کنترل خود را از دست دادند.
خانوادهها و فرزندان جنگجویان داعش سپس در دو اردوگاه بزرگ در شمال شرق سوریه اسکان داده شدند. این اردوگاهها هنوز هم وجود دارند و به نوعی محل پرورش جنگجویان جدید داعش هستند.
مناطق زیادی وجود دارد که داعش هنوز کنترل ارضی قابل توجهی در آنها دارد، به عنوان مثال در فیلیپین، غرب آفریقا یا منطقه صحرا و تعداد قابل توجهی از جنگجویان هنوز در آنجا در دسترس هستند و داعش نیز در آنجا تواناییهای مالی و فنی نگران کنندهای دارد.
داعش در حال حاضر پنج شعبه در آفریقا دارد. نیروهای داعش در غرب آفریقا، منطقه دریاچه چاد، جمهوری دموکراتیک کنگو و شمال موزامبیک پراکنده شدهاند.
اما یک تفاوت بزرگ بین آفریقا و سوریه و عراق وجود دارد و آن هم این است که آفریقا مانند سوریه ۱۰ سال پیش به مرکز جغرافیایی جذب جهادگران بینالمللی تبدیل نشده است.
داوطلبان جدید این گروه مانند مرزهای ترکیه و سوریه یا قبل از آن به مناطق قبیلهای در شمال غربی پاکستان در اینجا هجوم نمیآورند. با این حال، شاخه داعش هنوز اعضای زیادی دارد.
درگیریهای کوچک، محلی اما به شدت خشونتآمیز در آفریقا ممکن است هزاران کیلومتر از سواحل اروپا فاصله داشته باشند، اما با افزایش تهدیدات جهادی، ناگزیر مهاجران بیشتری از آفریقا را به دنبال زندگی امنتر در اروپا سوق خواهند داد.
کارشناسان میگویند داعش مانند همه سازمانهای تروریستی به "سرفصلها" نیاز دارد و قطعاً نمیخواهد از رسانهها محو شود. به همین دلیل است که حمله خونین ماه مارس سال جاری به سالن کنسرت در نزدیکی مسکو با بیش از ۱۳۰ کشته از دیدگاه داعش با موفقیت کامل همراه بود؛ حمله در مسکو اولین تلاش داعش برای جلب توجه رسانههای بیشتر از اسلامگرایان فلسطینی حماس بود.
تصاویراستثنایی از زندگی ابوبکر بغدادی، رهبر "دولت اسلامی"
ابوبکر بغدادی، رهبر گروه "دولت اسلامی" یکی از "خطرناکترین تروریستهای جهان" شناخته میشد. حال به گفته دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، بغدادی در شمال غربی سوریه در یک عملیات ضربتی کشته شده است.
عکس: picture-alliance/AP Photo/Al-Furqan
یک کپی از نخستین کارت شناسایی متعلق به ابوبکر بغدادی؛ کارتی مورخ ۱۹۸۰ با عکسی از کودکی "خطرناکترین تروریست جهان". طبق مدارک به دست آمده، رهبر "دولت اسلامی" اول ژوئیه ۱۹۷۱ در شهر سامره (عراق) به دنیا آمده و نام اصلی او ابراهیم عواد ابراهیم البدری بود. به گفته همسایگان، بغدادی پسر سوم از مجموع چهار پسر خانوادهای کشاورز و بی سر و صدا بوده است.
عکس: NDR
مدرک تحصیلی متعلق به ابوبکر بغدادی. وی در اغلب دروس از جمله "اخلاق و انضباط" نمره خوبی کسب کرده بوده است. به نظر میرسد که او تنها در درس زبان انگلیسی ضعیف بوده است. طبق نمره درج شده در این کارنامه، او از مجموع ۶۰۰ نمره، موفق به کسب نمره ۴۸۱ شده است.
عکس: NDR
تصویری از مدرکی مربوط به تابعیت عراقی ابوبکر بغدادی با شماره ۱۱۳۶ مورخ سال ۱۹۸۷ همراه با عکسی از دوران نوجوانی وی. در آن زمان ابوبکر بغدادی ۱۶ سال داشته و در دبیرستانی پسرانه در شهر سامره با نام اصلیاش ، ابراهیم عواد ابراهیم البدری مشغول به تحصیل بوده است.
عکس: NDR
ابوبکر بغدادی در سال ۱۹۹۱ موفق به اخذ دیپلم شد. در سندی متعلق به مدرسه آمده که او یک بار رد شده، اما بعدها با استفاده از امتیاز "برادر شهید" چند نمره به وی اضافه شده است. برادر کوچکتر بغدادی سرباز ارتش صدام حسین، دیکتاتور مخلوع عراق بود که کشته شد.
عکس: NDR
به گفته یکی از همبازیهای ابوبکر بغدادی، او همواره علاقه داشته نقش رهبر را بر عهده بگیرد. بغدادی به کودکان قرآن درس میداده است. خانه پدریاش در شهر سامره مدتهاست که به اقامتگاهی برای پناهجویانی تبدیل شده که برای فرار از دست نیروهای "دولت اسلامی" آواره شدهاند. به گفته همسایگان، اعضای خانواده بغدادی یا گریختهاند یا در زندان هستند.
عکس: NDR
ابوبکر بغدادی پس از دیپلم زادگاهش را ترک کرده و به بغداد رفت. او قصد داشته تا در رشته حقوق تحصیل کند و طبق مدرکی که از آن زمان به دست آمده، وی علوم تربیتی و زبانهای خارجی را هم جزو رشتههای دوم و سوم خود مشخص کرده بوده است. اما به دلیل معدل پایین دیپلم موفق به ورود به دانشگاه در این رشتهها نمیشود.
عکس: NDR
ابوبکر بغدادی به دلیل مشکلات جسمی از خدمت در ارتش معاف شد. برگه معاینه پزشکی او در دوران دانشجوییاش نشان میدهد که نزدیکبین است.
عکس: NDR
ابوبکر بغدادی در سال ۱۹۹۹ کارشناسی ارشد میگیرد. موضوع پایاننامه او "تفسیر قرآن" بوده است؛ در ادامه هم وارد مقطع دکترا میشود. رهبر گروه تروریستی "دولت اسلامی" در سال ۲۰۰۳ در استان انبار عراق برای نخستین بار ازدواج میکند.
عکس: NDR
عکسی از ابوبکر بغدادی متعلق به سال ۲۰۰۲. پس از حمله آمریکا به عراق (مارس ۲۰۰۳) بغدادی در فوریه ۲۰۰۴ به دلایلی که تا امروز مشخص نشده، دستگیر و ۱۰ ماه در اردوگاه "بوکا" در جنوب عراق نگهداری میشد.
عکس: NDR
در اردوگاه بوکا مظنونان امنیتی و تروریستی در کنار نیروهای سابق ارتش صدام حسین نگهداری میشدند. به اعتقاد کارشناسان، این همنشینی تأثیر بسزایی در رفتار بغدادی و تشکیلات زیر نظر او داشت. بغدادی پس از آزادی از ارودگاه بوکا در دسامبر ۲۰۰۴ به دانشگاه بازمیگردد و همزمان مؤذن محلهی "توبجی" در غرب بغداد میشود.
عکس: picture alliance/AP Photo
دولت آمریکا برای هر گونه اطلاعاتی که منجر به دستگیری ابوبکر بغدادی شود، ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود. بنا به گزارش گاردین، بغدادی به علت آسیبدیدگی شدید ستون فقرات از سوی دو پزشک در موصل مورد معاینه و معالجه قرار گرفته بود. وی ظاهرا در ۱۸ ماه مارس ۲۰۱۵ پس از حمله هوایی آمریکا به شدت مصدوم شد. وزارت دفاع آمریکا این حمله هوایی را تایید، اما درباره مصدومیت بغدادی سکوت کرد.
عکس: Department of State/USA
ابوبکر بغدادی کمتر در انظار عمومی ظاهر میشد و تنها عکس جدید موجود از او مربوط به حضورش در "مسجد نوری" در موصل است. پس از انتشار ویدئویی منتسب به ابوبکر بغدادی در اینترنت، نشریه بریتانیایی "تلگراف "درباره ساعت پرزرق و برقی که او هنگام سخنرانی در یکی از مساجد موصل بر دست داشت، نوشته بود، این ساعت مچی نقرهای رنگ با صفحه مشکی میتواند یکی از مدلهای گرانبهای "رولکس" باشد.
عکس: picture-alliance/AP Photo
مدل لوکس "سیمَستِر" (Seamaster) از سری ساعتهای مچی "امگا" همان ساعتی است که جیمزباند از سال ۱۹۹۵ تا به حال در سری فیلمهای جیمزباند به دست میکند.
عکس: picture alliance/dpa
این گروه تروریستی از سال ۲۰۱۳ وارد جنگ داخلی سوریه شد و نام خود را نخست به "دولت اسلامی عراق و شام" (داعش) و سپس به "دولت اسلامی" تغییر داد. این گروه از سوی سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری متهم به نسل کشی و جنایت علیه بشریت است.