درختان ایران در میان اخبار چند ماهه‌ی اخیر جایگاه خاصی داشته‌اند. قطع ۳ هزار بلوط در منطقه‌ی حفاظت‌شد‌ه‌ی هلن و تخریب بخش گسترده‌‌ای از جنگل‌های منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی دنا تنها جزئی از این اخبارند.

هدف قطع بلوط‌ها در منطقه‌ی هلن، واقع در استان چهار محال و بختیاری، تبدیل به ذغال بود و عاملان قاچاقچیان بوده‌اند و هدف قطع درختان دنا، واقع در جنوب غربی ایران، احداث خط لوله‌‌ی گاز و عامل آن یک شرکت وابسته به سپاه پاسداران بوده است.

دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست، در باره‌ی اهمیت نقش درختان می‌گوید: «در مقابل این همه دست‌اندازی‌ها و تخریب‌هایی که بشر بر روی کره‌ی زمین انجام می‌دهد و این همه گازهای نفس‌کش و سمی که ما صادر می‌کنیم، یک سیستم، کارخانه یا یک دستگاه طبیعی وجود دارد که به مقابله با این دست‌اندازی‌ها می‌پردازد و اسم آن درخت است. همین درخت ساکت و صامت که بی‌حرکت ایستاده تخصصش این است که دی‌اکسیدکربن را می‌گیرد و به بافت‌های پروتئینی در بدنش یا همان شاخه و ریشه و برگ و میوه تبدیل می‌کند و اکسیژن خالص را هم برای تنفس به ما پس می‌دهد. هیچ کارخانه‌ای در دنیا چنین کاری انجام نمی‌دهد. اما با کمال تأسف اخباری که از ایران خارج می‌شود به راستی باعث تأسف همه‌ی علاقمندان محیط زیست در همه جای دنیا می‌شود.»

اخبار ایران

سبزپرس: بیش از ۱۰‌هزار اصله درخت در پارک جنگلی آزادگان دماوند به منظور اجرای طرح مسکن مهر رئيس‌جمهور ایران، محمود احمدی‌نژاد، قطع شدند.

سبزپرس: مدیر طرح ملی شناسایی و حفاظت درختان کهنسال ایران گفت: «در سراسر کشور شاید ۴۰۰ اصله درخت کهنسال وجود داشته باشد که میانگین سن آنها ۸۰۰ سال است. هر ساله ۳ یا ۴ درخت کهنسال در ایران قطع می‌شود. این روند باعث می‌شود که طی سال‌های آینده درختان کهنسال ایران به نصف برسد.».

سبزپرس: درختان کهنسال امام‌زاده عبدالله آمل برای بازسازی ساختمان این امام‌‌زاده قطع شدند. به گفته‌ی مشاور فضای سبز شورای شهر آمل، این درختان از نوع آزاد و حداقل ۳۰۰ ساله بودند.

ایرن: بر اثر آتش‌سوزی در منطقه‌ی درود فرامان کرمانشاه حدود ۱۰۰ هکتار از جنگل‌های این منطقه طعمه‌ی حریق شد. حسین سلیمانی، مدیر کل منابع طبیعی کرمانشاه، در گفت‌وگو با ایسنا گفت: به گفته‌ی اهالی، این آتش‌سوزی توسط فردی شرور ایجاد شده و عمدی بوده است.

سبزپرس: درختان کهنسال ارومیه برای احداث زیرگذر در خرداد ۸۸ قطع شدند.

دیده‌بان محیط زیست ایران: به دستور مدیران اوقاف و برای مبارزه با خرافه‌پرستی، ۴ درخت کهنسال چندصدساله در گیلان و نزدیکی مسجد جمکران قم قطع شده‌است.

اخبار سایر کشورها

انگلستان از کاشت درختان مصنوعی خبر داد. کارشناسان مهندسی زمین انگلیس طرح‌هایی را برای مبارزه با زمین‌گرمایی ارائه داده‌اند. مهم‌ترین این طرح‌ها کاشت درختان مصنوعی است. طبق این طرح باید طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده‌۱۰۰‌هزار درخت مصنوعی در انگلیس کاشته شود.

این درختان گاز دی‌اکسید کربن را از فضا جذب کرده و در فیلترهای خود ذخیره می‌کنند. به گفته‌ی BBC، دی اکسید کربن سپس از این فیلترها جدا شده و ذخیره می‌گردد. کارشناسان می‌گویند، با این روش می‌توان هزاران بار کارآمدتر از برگ‌‌های درختان طبیعی گاز‌کربینک موجود در هوا را جذب کرد.

این درختان را می‌توان در قالب جنگل‌های مصنوعی نزدیک به حوزه‌های گازی و نفتی تعبیه یا از آن در حاشیه‌ی بزرگراه‌ها استفاده کرد تا دی اکسید کربن ناشی از حرکت خودروها در این درختان جذب شود.

بنا بر مقاله‌ی منتشره در پایگاه اینترنتی روزنامه‌ی گاردین در ۲۷ اوت ۲۰۰۹، در بریتانیا سالانه ‌۵۵۶ مگاتن دی اکسید کربن تولید می‌شود. اما با کاشت ۱۰۰ هزار درخت مصنوعی در زمینی به وسعت ۶۰۰ هکتار می‌توان نزدیک به ۶۰ درصد از این حجم دی اکسید کربن را جذب کرد.

ایران یکی از ده آلوده‌کننده‌ها

نقشه‌ی سازمان ملل متحد در باره‌ی انتشار گاز دی اکسیدکربن یا نقشه‌ی Greenhouse gas emissions که آخرین تاریخ به روزرسانی آن اوت ۲۰۰۹ ذکر شده است نشان می‌دهد که ایران در بین ۱۰ کشور اول آلوده‌کنند‌ه‌ی جهان قرار دارد.

دکتر اسماعیل کهرم می‌گوید، با قطع درختان سیستم طبیعی جذب دی‌اکسید کربن هوا و بازپس‌دهی اکسیژن را از بین می‌بریم. او تأکید می‌کند: «بنده محاسبه کردم، در دنا حدود هشتاد و شش هزار متر مربع پاکتراشی شده. این ۸۶ هزار متر مربع دیگر نمی‌تواند حیات را حمایت کند، مثلا سنجاب ایرانی در آن باشد یا پرنده‌ها در آن لانه بگذارند. از طرف دیگر ریشه‌ها و ساقه‌ی هر کدام از این بلوط ها از خاک محافظت می‌کند. خاک ذراتش بر اثر پاکتراشی و از بین رفتن درخت شل می‌شود و در مقابل باد و باران مقاومت نمی‌کند، فرسایش پیدا می‌کند، می‌رود داخل دریا. یعنی آن خاکی که آن درخت‌ها را به وجود آورده می‌رود جایی که دیگر خاصیت باروری‌اش را از دست می‌دهد.»

وی به پیامدهای دیگر ناشی از قطع انبوه درختان اشاره می‌کند و می‌گوید، جاری شدن سیل یکی از این پیامدها است و می‌افزاید: «یک اهمیت بسیار حیاتی درخت‌ها بخصوص در مناطق جنگلی و در شیب‌ها این است که سفره‌ی آب‌های زیرزمینی را تأمین می‌کنند و زیر هر جنگلی یک مخزن و آب‌انبار عظیم آب هست که ما از آن سفره‌های آب زیرزمینی برای زراعت و شرب و صنعت استفاده می‌کنیم. با این توضیحاتی که عرض کردم به راستی شما قیمت هر اصله نهال را در این مناطق چقدر پیش‌بینی می‌کنید؟ برای ما و نسل آینده جایگزینی برای این درخت‌ها که افتاد‌ند وجود ندارد.».

ضرورت گفت‌وگو با کشورهای در حال توسعه

حامد بهشتی، مشاور کمیته‌ی محیط زیست پارلمان لبنان، می‌گوید، در لبنان به احیای جنگل‌ها به صورت صنعتی بسیار ازرشمند و جدی نگاه می‌شود و "ان جی او"‌ی احیای جنگل‌ها یا Reforestation لبنان بزرگترین تشکل زیست‌محیطی خاورمیانه در این زمینه است.

او تصریح می‌کند که تجارب لبنان در این زمینه می‌تواند به ایران منتقل شود و گفت‌وگوهای «جنوب ـ جنوب» یا گفت‌وگو میان کشورهای در حال توسعه برای انتقال تجارب بهترین نتیجه را می‌دهد، چرا که این کشورها «مشخصات و موقعیت یکدیگر را بهتر می‌فهمند.».

بهشتی می‌گوید،‌ ایران ظرفیت‌های بسیاری مطلوبی برای احیای جنگل‌ها دارد. او معتقد است که برای حفاظت ‌از جنگل‌ها باید سیاستی ملی وجود داشته باشد. به گفته‌ی وی: «نمی‌شود هر مجموعه و گروهی برای خودش تصمیم بگیرد. من دیدم در خصوص پارک هلن مطرح کرده بودند که یک مجموعه‌ای که می‌تواند شهرداری یا هر گروه دیگری باشد، دارد برای خودش و با توجه به سیاست‌های بومی خودش تصمیم می‌گیرد. ولی برای این موضوع باید سیاست ملی وجود داشته باشد. سیاست بومی نمی‌تواند کار را پیش ببرد.».

حامد بهشتی می‌گوید، لبنان با تبلیغات وسیعی به استقبال نشست زیست‌محیطی کپنهاگ رفته است. او به توضیح یکی از این تبلیغات می‌پردازد: «یکی از آنها این بود که می‌گویند الان برای هر لبنانی ۱۳ درخت وجود دارد، اگر مواظبت نکنیم تا سال ۲۰۱۵برای هر ۱۳ لبنانی یک درخت وجود خواهد داشت.».

به راستی تا سال ۲۰۱۵ برای هر ایرانی چند درخت وجود خواهد داشت؟

نویسنده: فریبا والیات
تحریریه: مصطفی ملکان

این گزارش را می‌توانید از طریق لینک پائین صفحه گوش کنید.