خبر دریافت یوان از سوی ایران، در برابر نفت‌خام ارسالی کشور به چین بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جهانی داشته است. روزنامه فایننشال تایمز، در گزارشی اختصاصی اطلاعات بی‌سابقه‌ای پیرامون معاملات نفتی ایران و چین منتشر کرده؛ معاملاتی که در سایه تحریم‌های فلج‌کننده جامعه جهانی علیه ایران، محدودیت‌های گسترده‌ای برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده است.

فایننشال تایمز به نقل از برخی از مدیران اجرایی صنعت نفت و موسسات بزرگ بانکی در پکن، کویت و دوبی، آورده است که با محدودیت‌های ایجاد شده بر سر راه مبادلات تجاری با ایران، تهران در اقدامی بی‌سابقه مجبور به پذیرش یوان شده است؛ ارزی که به سادگی قابل تبدیل به یورو و دلار نیست و گذشته از این، تبدیل آن به ارزهای دیگر ضررهای هنگفتی را به اقتصاد متکی به نفت ایران تحمیل خواهد کرد.

بهای نفت در بازارهای جهانی به دلار محاسبه می‌شود. چالش‌ها و زیان‌های تبدیل یوان به ارزهای رایج در بازارهای جهانی، جمهوری اسلامی را به سمتی سوق داده که به‌جای دریافت نقدی بخش عمده‌ای از درآمدهای خود، مجبور به واردات کالا و خدمات از چین شود. ۲۱ درصد از نفت‌خام تولیدشده در ایران، هر ساله به چین صادر می‌شود.

این خبر بحث‌برانگیز در زمانی کوتاه بسیاری از رسانه‌های جهان منعکس شده است. محمدرضا فیاض، سفیر ایران در امارات، در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز اطلاعات منتشرشده در گزارش فایننشال تایمز را تایید کرده است.

بخش بزرگی از فرآیند انتقال نفت ایران به چین از طریق کمپانی یونی‌پک (Unipec) بازوی تجاری کمپانی سینوپک (Sinopec) - که دومین کمپانی بزرگ نفتی چین است - و یک کمپانی دیگر به نام «ژوآی ژنرونگ» انجام می‌شود. ارزش سالانه معاملات نفتی ایران و چین بین ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. ایران بخش بزرگی از این درآمد را به ناچار صرف واردات کالاهای چینی می‌کند. به‌عنوان مثال، کمپانی ژوآن ژنرونگ، به‌جای پرداخت بدهی‌های ایران خدمات حفاری ارائه می‌کند.

پرداخت یوان در برابر نفت ایران از چند ماه پیش آغاز شد. به گفته مقامات بلندپایه صنعت نفت و نهادهای بانکی، با افزایش فشارهای آمریکا، بانک‌های داخلی چین هم مبادلات تجاری خود با ایران را متوقف کردند. در مقابل، بخشی از پولی که باید به ایران انتقال یابد، از مجرای بانک‌های روسی می‌گذرد. فایننشال تایمز می‌گوید بانک‌های روسی بابت این وساطت، حق کمیسیون بسیار گزافی از ایرانی‌ها می‌گیرند.

فایننشال تایمز همچنین اعلام کرده که مقامات بانک مرکزی ایران و مدیران کمپانی سینوپک و ژوآی ژنرونگ از پاسخ‌گویی به سوالات این روزنامه درباره این اطلاعات خودداری کرده‌اند.

بخت بلند یوان؛ چرخش از غرب به شرق

مدیر اجرایی یکی از بانک‌های دوبی،‌در گفت‌وگو با فایننشال‌تایمز گفته «بحران در اقتصاد جهانی شتاب بیشتری به روند چرخش از غرب به شرق بخشیده و تشدید تحریم‌ها علیه ایران، امکان پذیرش یوان به‌عنوان ارز رایج در معاملات را افزایش داده است.»

آمریکا اوایل سال ۲۰۱۲ کمپانی چینی ژوآی ژنرونگ را به‌خاطر گزارش‌هایی که درباره صادرات بنزین از سوی این کمپانی به ایران دریافت کرد، تحت تحریم قرار داد. این کمپانی اتهامات وارد شده از سوی ایالات متحده را رد کرده است.

واشنگتن همچنین برای افزایش تاثیرگذاری تحریم‌ها، بسیاری از کمپانی‌ها و نهادهای مالی و بانکی جهان را بر سر دوراهی معامله با ایران یا معامله با آمریکا قرار داده است. به این ترتیب، موسساتی که معاملات خود با بانک مرکزی جمهوری اسلامی را متوقف نکنند، شانس رقابت در بازار بزرگ آمریکا را از دست خواهند داد.

تحریم‌های فلج‌کننده‌ای که عمدتا نبض اقتصادی ایران، یعنی صنعت نفت کشور را هدف قرار داده، موجب شده که بسیاری از کشورها، از جمله ژاپن، کره جنوبی، هند و حتی چین، از میزان وابستگی خود به نفت ایران بکاهند. این چهار کشور پیش از این در مجموع خریدار بیش از ۶۰ درصد نفت ایران بودند.

هند، روز دوشنبه (۱۸ اردیبهشت، ۷ مه) در پی هشدار هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، اعلام کرد که واردات نفت خود از ایران را تا ۲۰ درصد کاهش خواهد داد. هند هم در برابر نفت دریافتی از سوی ایران، روپیه می‌پردازد.

چین هم در ماه‌های ژانویه و فوریه ۲۰۱۲ از میزان واردات نفت خود از ایران به‌طور چشمگیری کاسته‌، اما برخی از تحلیلگران می‌گویند ممکن است این میزان از کاهش واردات را در طول ماه‌های باقی‌مانده از سال ۲۰۱۲ جبران کند.