مصاحبه با فریدون خاوند، تحلیلگر اقتصادی:

حضور آشکار یک نهاد نظامی در فعالیت‌های کلان اقتصادی چه پیام‌هایی در خود دارد؟

نخست باید گفت که بحث خصوصی سازی از ۲۰ سال پیش در ایران مطرح است، واقعی نبوده و واحدهای دولتی از دولت به نهادهای شبه دولتی مانند صندوق‌های بازنشستگی یا بیمه اجتماعی و غیره منتقل شده‌اند، یعنی سهام، جیب به جیب شده است. اما آنچه در حال حاضر نگران کننده است، این است که در این شکل به اصطلاح خصوصی سازی، واحدهای نظامی و بسیجی هستند که برنده می‌شوند و روی واحدهای استراتژیک اقتصادی دست می‌گذراند.

نظامیان با دراختیارگرفتن بخش‌های حساسی چون گاز، نفت، مخابرات و بانک، امکانات مالی خود را گسترش می‌دهند و تحکیم می‌کنند. به تدریج بخش بزرگی از طبقه سیاسی ایران و روحانیت که صاحب نفوذ هستند، زیر نفوذ روز افزون نظامیان قرار خواهند گرفت. شبیه این وضع را ما در میانمار یا کشورهای آمریکای لاتین همچون ونزوئلا دیده‌ایم.

ادامه این وضع، چه اثری در شکل بندی سیاسی ایران خواهد گذاشت؟

بگذارید مثالی بزنم: رفتن نظامیان به فرودگاه امام خمینی و جلوگیری از افتتاح این فرودگاه و گرفتن بخشی از ساختمان آن از یک شرکت تدارکاتی ترک، نمونه‌ای از دخالت در مسائل اجتماعی از موضع قدرت بود. گسترش نفوذ در عرصه‌های نفت، گاز، مخابرات، سدسازی یا تجارت با کشورهای همسایه در آسیای مرکزی، نسبت مستقیمی با تبدیل سپاه به عامل قدرت دارد. نظامیان در حال بالا رفتن هستند، در حالی‌که همین امروز آقای نهاوندیان، رییس اتاق بازرگانی و صنایع معادن ایران اعلام کرد که ۵۰ درصد واحدهای تولیدی ایران در حال ورشکستگی هستند.

به نظر می‌رسد اقتصاد ایران در شرایط عمومی خود به دلیل رکود و بحران مالی جهانی شرایط مساعد و تشویق‌کننده‌ای نداشته باشد. اشتهای سپاه را چگونه می‌توان توضیح داد؟

موضوع دست‌اندازی سپاه به بخش‌های مختلف اقتصاد ایران تازه نیست و سابقه‌ای بیشتر از ۲۰ سال دارد. در دوران آقای هاشمی و خاتمی هم بود. این اشتیاق البته با روی کار آمدن آقای احمدی‌نژاد سرعت گرفت و جنبه رسمی و نهادی و آشکار پیدا کرد.

نکته مهم دیگر که اکثر کارشناسان اقتصادی روی آن انگشت می‌گذارند این است که در کشورهای دیگر دنیا در شرایط رکود اقتصادی، قیمت‌ها فروکش می‌کنند اما در ایران ما با وجود رکود شدید، با تورم ۲۰ درصدی مواجه هستیم. این پدیده را رکود تورمی می‌گویند که مبارزه با آن بسیار دشوار است. تاسف آور است که در شرایطی که کشور ما در این گرداب فرو می‌رود، ما شاهد اوج‌گیری نظامیان در اقتصاد باشیم. پیامد این اوج‌گیری چیزی نیست جز حاشیه‌ای شدن و یاس بخش واقعی اقتصاد ایران.

اساسا چه اصراری بر اجرای صوری خصوصی‌سازی در ایران هست؟

بینید، اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، دولتی کردن اقتصاد ایران است اما با تفسیر آقای خامنه‌ای در چند سال قبل، تصمیم گرفته شد که قسمت‌هایی از این اقتصاد به بخش خصوصی واگذار شود. اما چون فضای حقوقی، اقتصادی و بین‌المللی برای خصوصی سازی در ایران وجود ندارد، این وضعیت پیش آمده است. خصوصی سازی واقعی نیاز به آزاد سازی دارد که در ایران نیست. بنابراین سپاه به‌عنوان نزدیک ترین نهاد به ریاست جمهوری و قدرت سیاسی، می‌تواند از موقعیت خود استفاده کند و از این شرایط به سود خود و برای برخورداری از رانت‌های موجود بهره ببرد.

مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح

تحریریه: بابک بهمنش