دستاوردهای محدود کنفرانس عراق در شرم‌الشیخ و حاشیه‌های آن
۱۳۸۶ اردیبهشت ۱۴, جمعه
تحولات در کشور بین‌النهرین تنها به عراقی‌ها و آمریکایی‌ها مربوط نمی‌شود، بلکه مسئله تمام جهان است. به خصوص کشورهای همسایه عراق باید در روند تلاش برای یافتن راه‌حل‌ها ادغام شوند، زیرا هر کدام از این کشورها به این یا آن نحو در رویدادهای عراق درگیر است، در آنها منافعی دارد و یا از آ نها تأثیر می‌پذیرد. سوریه و اردن به خاطر میلیون‌ها پناهنده عراقی از تحولات این کشور برکنار نیستند، ترکیه نگران اوضاع مبهم شمال کردنشین عراق است، ایران تجربه‌ای ناخوشایند در مناسبات گذشته خود با عراق دارد و سعودی‌ها هم که با سمپاتی و همدلی‌اشان برای سنی‌های عراق درگیر مسائل این کشورند. همین چندی پیش که نوری المالکی، نخست‌وزیر عراق مشغول دیدار از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بود تا در باره کنفرانس عراق با آنها مذاکره کند، سعودی‌ها تحویلش نگرفتند. دلیلشان هم این بود که «او برای محفاظت از سنی‌های عراق کاری انجام نمی‌دهد.»
در مسائل مربوط به عراق، به ویژه ایران و سوریه نقش مهمی دارند. اواخر سال گذشته، زمانی که کمیسیون هملیتون- بیکر خواهان آن شد که آمریکا در مورد مشکلات خود در عراق با ایران و سوریه مذاکره کند، با واکنش خشمناک جرج دبلیو بوش مواجه شد. او نسبت به دیدار اخیر خانم نانسی پلوسی، رییس مجلس نمایندگان آمریکا با رئیس جمهور سوریه هم، واکنش مشابه‌ای نشان داد. توجیه بوش این بود که این دو کشور نمی‌توانند طرف مذاکره باشند، زیرا خود حامی حملات به نیروهای آمریکایی و اقدامات تروریستی علیه مردم عادی عراق هستند.
در این میان اما، بوش مجبور به عقب‌نشینی از آن مواضع شده است. کمی پیش از کنفرانس شرم‌الشیخ کوندالیزا رایس اطمینان داد که برای دیدار با مقامات ایرانی حاضر در کنفرانس مشکل و مانعی نمی‌بیند. و حال دست کم میان او و همتای سوری‌اش چنین دیداری صورت گرفته است. دیداری باز و عاری از هرگونه اندرز و خطابه. ایرانی‌ها اما، هنوز چنین دیداری برایشان آسان نیست و از همین رو با رایس رودررو نمی‌شوند، و این در حالی است که آنها نیز شعار "گفتگو مهم است" را سر داده اند.
این گفتگوها در وهله اول ممکن است تنها محدود به مسائل عراق باشد. واقعیت این است که به رغم تنش تاریخی میان دو کشور و جدال بر سر برنامه اتمی ایران، ظرف سال‌های گذشته هم تهران و واشنگتن ولو با انگیزه‌های متفاوت، متوجه منافع و مصالح مشترکی در عراق شده‌اند.
همکاری اولیه و بی‌سرو صدای آمریکا و ایران در عراق، با وخیم‌شدن اوضاع امنیتی این کشور پایان گرفت. بازداشت چند دیپلمات ایرانی توسط آمریکایی‌ها در عراق و طرح این اتهام از سوی واشنگتن که تهران حامی خشونت در عراق است مناسبات فی‌مابین را به وخامت بیشتری سوق داد. از این رو شاید این فرضی مغایر با موازین و تجارب دیپلماسی باشد که اختلافات میان دو کشور در کنفرانس عراق رفع و رجوع شوند و تهران و واشنگتن در آینده بتوانند در باره سایر مسائل مورد اختلاف، و روزی حتی در مورد سیاست هسته‌ای ایران هم، به گفتگو بنشینند. این امید اما احتمالاً همچنان برآورده نشده باقی می‌ماند.