بنا بر گزارش‌ها از ایران دسترسی کاربران ایرانی که بی‌هیچ توضیحی از پنج‌شنبه گذشته (۲۰ بهمن/ ۹ فوریه) به وب‌سایت‌های گوگل و سرویس ایمیل آن٬ یاهو و هات‌میل قطع شده بود٬ به حالت عادی برگشته است. همچنان این سوال بر جای خود باقی‌ست که آیا فیلترینگ گسترده روزهای گذشته آزمایش راه‌کارهای مختلف سانسور برای دستیابی به آنچه اینترنت ملی خوانده می‌شود بوده یا صرفاً محدود کردن دسترسی کاربران در آستانه یک سالگی تظاهرات ۲۵ بهمن.

در ۲۵ بهمن ۱۳۸۹ در پاسخگویی به فراخوان رهبران مخالف حکومت ایران، میرحسین موسوی و مهدی کروبی برای حمایت از جنبش‌های اعتراضی در مصر و تونس شمار چشمگیری از مردم شهرهای بزرگ ایران به خیابان‌ها آمدند که بنا به گزارش‌ها با سرکوب و حملات شدید نیروهای امنیتی روبرو شدند. از آن زمان تا کنون میرحسین موسوی،همسر او، زهرا رهنورد و مهدی کروبی در حبس خانگی به سر می‌برند. در اعتراض به ادامه حبس خانگی این افراد هواداران آنها ۲۵ بهمن امسال مردم را به تظاهرات اعتراضی توام با سکوت فراخوانده بودند.

در دور اخیر فیلترینگ که شدیدتر از همیشه ارزیابی می‌شد٬ دسترسی کاربران ایرانی به کل سایت‌هایی که از پروتکل‌های SSL و HTTPS استفاده می‌کردند (به جز بانک‌های داخلی) مسدود شد. پروتکل SSL و HTTPS امکان دسترسی امن کاربر به اینترنت را فراهم می‌کند. فعالیت‌های کاربر بر این اساس کدبندی شده و دسترسی شخص ثالث به اطلاعات رد و بدل شده تقریباً غیرممکن است.

بر این اساس دسترسی به وب‌سایت‌های پراستفاده‌ای نظیر گوگل و سرویس ایمیل آن (gmail) و یاهو و هات‌میل مسدود شد. خبرگزاری نیمه‌رسمی مهر خبر داد که دسترسی ۳۰ میلیون کاربر ایرانی به ایمیل‌های خود مسدود شد. اقدام بی‌سابقه‌ای که بی‌هیچ توضیحی انجام شد. حتی بر صفحات مسدود شده پیام آشنای فیلترینگ نیز ظاهر نمی‌شد و کسی دقیقاً نمی‌دانست چه اتفاقی افتاده است.

با این همه کمپانی گوگل روز جمعه (۲۱ بهمن) درباره قطع دسترسی ایرانیان به سرویس‌های خود بیانیه‌ای صادر کرد. این شرکت در بیانیه خود بر اساس شواهد قطع دسترسی را تایید کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه٬ گوگل در بیانیه‌‌اش نوشت: «تایید می‌کنیم که افت شدیدی در ترافیک (از ایران) داشته‌ایم و با رجوع به شبکه خود متوجه شده‌ایم که مشکل از شبکه ما نیست.»

واکنش مسئولان٬ از تایید و توجیه تا انتقاد

مسئولان مربوطه ایران اما از پاسخ‌گویی سر باز زدند. خبرگزاری مهر روز شنبه، ۲۲ بهمن، در گزارشی نوشت: «مدیران سازمان فناوری اطلاعات و شرکت ارتباطات زیرساخت به عنوان سازمان‌های متولی اینترنت در کشور از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند.»

با این همه، گمانه‌زنی‌ها در میان فعالان وب ایران و کاربران شبکه‌های اجتماعی ادامه داشت. امین ثابتی، کارشناس اینترنت، در گفت‌وگو با دویچه وله فیلترینگ «شدید» تازه را نقطه شروعی برای «سیاه کردن اینترنت در ایران» ارزیابی کرد. او گفت:‏« مقامات ایران همیشه نشان داده‌اند با چیزی که نمی‌توانند از آن سر در بیاورند مقابله می‌کنند. بنابراین وب‌سایت‌هایی را که از پروتکل اس اس ال استفاده‌ می‌کنند، مسدود می‌کنند چون نفوذ به آن اگر نگوییم غیرممکن است، بسیار سخت است.»

در حالی که برخی این اقدام را فصلی نوین در راه‌اندازی اینترنت ملی که دولت ایران با اسامی مختلف نظیر "اینترنت حلال" یا "پاک" نیز از آن یاد کرده دانستند، برخی نیز آن را اقدامی موقت ارزیابی کردند٬ تنها یکی از چهره‌های نزدیک به حکومت موضع‌گیری کرد که بسیار هم انتقادی بود.

"جی میل یاور اخلاگران"

اما یک روز پیش از ۲۵ بهمن، محمدرضا آقامیری، عضو "کارگروه تعیین محتوای مجرمانه اینترنتی" در ا یران تلویحاَ تایید کرد که دولت آگاهانه در کار اختلال در فعالیت سرویس‌های خدمات‌دهنده اینترنتی مانند گوگل بوده است. او به خبرگزاری مهر گفت: «یک سری سایت‌ها به ویژه موتورهای جستجو در مقتضیات زمانی شیطنت‌های خاصی دارند و در مسیر عادی خود سرویس دهی نمی کنند برای مثال ما هیچ وقت گوگل را در خدمت رسانی به کاربران ایرانی مناسب نمی‌بینیم چرا که گوگل در خدمت سازمان سیا است و در عین حال خود را به عنوان یک سایت خدمت رسان معرفی کرده است.»

آقامیری با طرح این اتهام که گوگل "علم دشمنی" با حکومت ایران برافراشته، ابراز نگرانی کرد: «این سامانه انتقال دیتا ممکن است در برخی فضاها ایجاد ناامنی به کمک اخلالگران بیاید و ایجاد مشکلات کند.» اخلاگران اصطلاحی است که در سال‌های اخیر رسانه‌ها و مقام‌های حکومتی ایران از جمله در باره معترضان و مخالفان حکومت به کار می‌برند.

با این همه، اقدام حکومت در مسدود کردن برخی سرویس‌های اینترنتی در میان چهره‌های نزدیک به آن نیز لزوما با موافقت روبرو نشده است. برای مثال، احمد توکلی٬ رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس ایران٬ فیلترینگ جدید را «مردم‌آزار» و برای نظام «هزینه‌بر» توصیف کرد. وی در گفت‌وگو با مهر گفت: «شیوه فیلترینگ اخیر و قطع بدون اطلاع بسیاری از سرویس‌های مورد مراجعه اکثر قریب به اتفاق مردم، بدون این‌که قبلا گزینه جایگزین در داخل ایجاد شده باشد و بدون اینکه مسئولان مربوطه قبلا توضیح قانع کننده به مردم داده باشند، گلایه اقشار تحصیل‌کرده را به دنبال دارد و چنین فیلترینگ مردم آزاری برای نظام بسیار هزینه‌زاست.»

در روزهای گذشته دسترسی کاربران به ایمیل‌های خود تنها از طریق استفاده از وی‌پی‌ان‌ها و دیگر ابزار فیلترشکن ممکن بود٬ امری که تا پیش از این برای استفاده از سرویس‌دهنده‌های ایمیل سابقه نداشته است.

MZ/FW