سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه قرار است شامگاه سه‌شنبه (۱۰ نوامبر/ ۱۹ آذر) وارد تهران شود. نخستین سفر وزیر خارجه روسیه به تهران از زمان ریاست جمهوری حسن روحانی دو روز به طول خواهد انجامید.

لاوروف قرار است در این سفر در باره وضع پرونده هسته‌ای ایران، با توجه به توافقی که اخیرا در ژنو به دست آمد، گفت‌وگو کند.

وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای که در آستانه سفر لاوروف انتشار داد توافق‌های ۲۴ نوامبر در ژنو را محملی دانست که می‌تواند برخی از حادترین نگرانی‌ها در مورد ماهیت و جهت‌گیری فعالیت ایران در حوزه هسته‌یی را رفع کند، تحریم‌ها علیه این کشور را برچیند و «به پیشرفت در جهت ایجاد منطقه عاری از تسلیحات کشتار جمعی و غلبه بر روند خطرناک سال‌های گذشته در جهت به کار گرفتن شیوه‌های قهرآمیز در این منطقه کمک می‌کند.»

این موضع روسیه در حالی بیان می‌شود که برخی از صاحبنظران، روسیه را سودبرنده اصلی تنش در مناسبات ایران و غرب می‌دانند و پایان کامل مناقشه هسته‌ای را تا حدودی باعث کاهش نفوذ روسیه و رابطه مسکو و تهران ارزیابی می‌کنند.

به جمهوری اسلامی انتقاد می‌شود که با نداشتن مناسبات متعادل با غرب و با اتکای یک جانبه به روسیه، خود را در برابر این کشور آسیب‌پذیر کرده و از این رو در مسائلی مانند تعلل یا ناپای‌بندی روسیه به قرارداد نیروگاه بوشهر، خریدهای تسلیحاتی یا مناقشه بر سر رژیم حقوقی دریای خزر نتوانسته از موضع کاملا قدرتمندی از منافع ملی ایران دفاع کند.

حضور ایران در کنفرانس ژنو۲

موضوع کنفرانس ژنو ۲ در مورد روند برقراری آرامش در سوریه و تشکیل دولت انتقالی در این کشور نیز محور دیگر مذاکرات لاوروف در تهران است. روسیه و ایران سیاست و رویکرد مشترکی در قبال سوریه دارند که در وجه عمده معطوف به حفظ و تداوم رژیم بشار اسد است.

روسیه حضور ایران در کنفرانس ژنو ۲ را به سود تقویت مواضع خود در این کنفرانس می‌داند. ایران در کنفرانس ژنو۱ که در اوت ۲۰۱۲ برگزار شد اجازه شرکت نیافت. برای شرکت در کنفرانس ژنو ۲ نیز کشورهای غربی تا مدتی پیش بر این شرط تاکید داشتند که ایران روایت آن‌ها از توافق ژنو ۱ را بپذیرد.

بنا به این روایت بشار اسد در دولت انتقالی و در ساختار آینده حکومت سوریه نباید نقشی داشته باشد. روسیه و ایران اما می‌گویند که توافق ژنو ۱ چنین مضمونی ندارد.

با توجه به توافق‌های اخیر میان ایران و غرب در مذاکرات اتمی ژنو، به نظر می‌رسد که راه برای حضور ایران در کنفرانس سوریه هموارتر شده و کمتر شرط یادشده مورد تاکید قرار می‌گیرد، این در حالی است که عربستان سعودی و بخشی از اپوزیسیون سوریه همچنان نسبت به حضور ایران در این کنفرانس موضعی منفی دارند.

بحث دنباله‌دار رژیم حقوقی دریای خزر

لاوروف در باره مذاکرات سران کشورهای حوزه دریای خزر بر سر تعیین رژیم حقوقی این دریا که سال ۲۰۱۴ در آستراخان روسیه برگزار می‌شود نیز در تهران مذاکراتی خواهد داشت. از زمان فروپاشی شوروی و ایجاد سه کشور جدید دیگر در کنار دریای خزر، بحث تعیین رژیم حقوقی جدید این دریا ادامه دارد.

در ژوئیه سال ۱۹۹۸ قزاقستان و روسیه در خصوص محدوده‌ی مرزهای آبی دو کشور یک توافقنامه‌ی دوجانبه امضا کردند. در ۲۷ فوریه سال ۲۰۰۳ جمهوری آذربایجان و قزاقستان نیز بر سر تعیین مرزهای آبی خود توافق کردند. و بالاخره در تاریخ ۱۴ ماه مه سال ۲۰۰۳ آذربایجان، قزاقستان و روسیه قرارداد سه جانبه "تعیین مرزهای آبی در دریای خزر" را امضاء کردند. تعمیم این قرارداد بر وضعیت ایران در دریای خزر سهمی معادل ۱۳ درصد را نصیب این کشور می‌کند که تا کنون با مخالفت تهران روبرو بوده است.

ایران سهم خود از خزر را حداقل ۲۰ درصد می‌داند و با استناد به پیمان‌ها و مصوبات بین‌المللی توافق‌ بر سر رژیم حقوقی دریای خزر را صرفا در صورتی که ۵ کشور ساحلی آن در موردش توافق داشته باشند معتبر می‌داند. ایران در تحقق خواست ۲۰ درصدی خود بیش از همه با دو همسایه بلاواسطه‌اش یعنی آذربایجان و ترکمنستان طرف است. از این رو معلوم نیست که لاوروف در مذاکرات تهران چندان قدرت مانوری در مورد مناقشه دریای خزر و اختلافات ایران با دو همسایه یادشده داشته باشد.

با خروج نیروهای ناتو از افغانستان در سال ۲۰۱۴ چشم‌انداز امنیت و ثبات در این کشور نیز موضوعی مورد علاقه مشترک ایران و روسیه است. این موضوع نیز از دیگر محورهای مذاکره لاوروف با مقام‌های جمهوری اسلامی عنوان شده است.