میلیون‌ها کاربر فیس‌بوک با صفحه News Feed یا فید اخبار آشنا هستند؛ صفحه‌ای که به محض وارد شدن به فیس‌بوک مقابل چشمانشان قرار می‌گیرد و از آخرین حال و احوال دوستان یا به‌روز رسانی صفحاتی که آنها را لایک کرده‌اند، آگاه می‌شوند.

۶۸۹ هزار کاربر فیس‌بوک اما بدون آنکه بدانند، در چارچوب یک پژوهش روان‌شناسانه به مدت یک هفته یک فید اخبار جعلی را پیش چشم داشتند.

این پژوهش در اصل به طور مخفیانه در ژانویه ۲۰۱۲ و روی کابران انگلیسی‌زبان اجرا شد. در چارچوب این پروژه این کاربران از همه‌جا بی‌خبر به دو گروه تقسیم شدند: یک گروه به مدت یک هفته تنها پست‌هایی با محتوای مثبت از دوستان خود روی تایم‌لاین دریافت کردند و گروه دیگر تنها پست‌هایی با محتوای منفی.

نتایج این پژوهش اوایل ماه ژوئن امسال در نشریه "Proceedings of the National Academy of Sciences" منتشر شد، اما تازه نزدیک به چهارهفته پس از انتشار بوده که موجی از نارضایتی و خشم کاربران از این اقدام فیس‌بوک به راه افتاده است.

کاربران از اینکه بدون اطلاع و اجازه، به موش آزمایشگاهی فیس‌بوک تبدیل شده و چنین تصویر جعل‌شده‌ای از دوستان‌شان به آنان نمایش داده شده، ابراز خشم می‌کنند.

ماجرا چه بوده است؟

در مدت یک هفته‌ای اجرای این پژوهش، فیس‌بوک تایم‌لاین ۱۵۵ هزار کاربر خود را طوری دستکاری کرد که شمار پست‌های با محتوای احساسی مثبت کاهش بیابد. در مقابل در همین مدت پست‌های حاوی احساسات منفی از روی تایم لاین تعداد مشابهی از کاربران، حذف شد.

نزدیک به ۳۰۰ هزار کاربر دیگر نیز به عنوان گروه شاهد مورد بررسی قرار گرفتند و هیچ تغییری در تایم‌لاین آنان اعمال نشد.

این دستکاری‌ها به وضوح نتایجی را پیش‌روی پژوهشگران قرار داد: شمار پست‌های کاربرانی با تایم لاین جعل شده ۳/۳ درصد کاهش یافت. کسانی که کمتر نوشته‌های منفی دریافت کردند، خود بیشتر به تولید محتوای مثبت و کمتر به تولید محتوای منفی پرداختند.

در مقابل آنهایی که بیشتر نوشته‌های منفی روی تایم‌لاین‌شان دیده بودند، خود بیشتر به تولید محتوای منفی و کمتر به تولید محتوای مثبت دست زدند.

یک نتیجه قابل توجه دیگر این پژوهش این بوده است که هر زمان که شمار هم نوشته‌های منفی و هم نوشته‌های مثبت از روی تایم‌لاین کاربر کم شده، یا به عبارتی فید اخبار دوستان فیس‌بوکی کمتر احساسی بوده، آن کاربر از همه جا بی‌خبر نیز شخصا کمتر به تولید محتوا در فیس‌بوک پرداخته است.

مسری بودن احساسات در شبکه‌‌های اجتماعی

هرچند تأثیرات این دستکاری آن‌گونه که نتایج نشان می‌دهند، اندک است اما دست‌اندرکاران این پژوهش به صدها میلیون کاربر فیس‌بوک در سراسر جهان اشاره می‌کنند و می‌نویسند که این نتایج ثابت می‌کنند، احساسات نیز در شبکه‌های اجتماعی آنلاین حتی بدون تماس مستقیم افراد با یکدیگر به راحتی گسترش و سرایت می‌کنند.

دو تن از پژوهشگران این تیم تحقیقاتی در دانشگاه فعالیت دارند، اما نفر سوم عضو تیم تحقیقاتی فیس‌بوک و کارمند این کمپانی است.

تمامی این افراد اذعان داشته‌اند که بدون همکاری مؤثر فیس‌بوک این آزمایش علمی قابل انجام نبوده است. چراکه در اصل تنها فیس‌بوک است که توانایی دستکاری در تایم‌لاین کاربرانش را دارد.

هر چند محققان بارها و بارها به داده‌های فیس‌بوک برای کارهای پژوهشی خود دسترسی پیدا کرده‌اند، اما این برای نخستین بار است که اطلاعات کاربران به طور فعال دستکاری شده است؛ آن‌هم با همکاری کارمندان فیس‌بوک که به منظور انجام این پژوهش تغییراتی را در الگوریتم فیس‌بوک اعمال کردند.

عملکرد در "چارچوب قانون"

یکی از پژوهشگرانی که انتشار این مقاله در نشریه "Proceedings of the National Academy of Sciences" را زیر نظر داشته، پس از برخاستن موج اعتراض کاربران، عنوان کرده که وی در ابتدا نگران بوده، اما دست‌اندرکاران فیس‌بوک و محققان این پژوهش به وی اطمینان داده‌اند که جای نگرانی نیست.

این پژوهشگر به مجله "آتلانتیک" گفته است، این افراد در آن زمان این‌گونه استدلال کرده بودند که فیس‌بوک در هر حال فید اخبار کاربران را دستکاری می‌کند.

به طور معمول زمانی که چنین پژوهش‌هایی از سوی دانشگاه‌ها یا دیگر ارگان‌های عمومی انجام می‌شوند، یک کمیته اخلاقی بایستی موافقت خود را با آن اعلام کند. اما برای فیس‌بوک که یک کمپانی خصوصی به شمار می‌رود، چنین الزامی نیاز نیست. ف

یس‌بوک می‌گوید این پژوهش همچنین هیچ قانونی را زیر پا نگذاشته زیرا کاربران به هنگام‌ نام‌نویسی اجازه انجام چنین آزمایشاتی را به این کمپانی داده‌اند.

این پژوهشگران در واکنش به خشم و عصبانیت کاربران تأکید کرده‌اند که نوشته‌ها و پست‌های فیس‌بوکی در مدت انجام این پژوهش از روی تایم لاین افراد حذف نشده‌اند. به گفته آنها این نوشته‌ها در پروفایل کاربران همچنان موجود هستند، فقط در آن زمان در فید اخبار نشان داده نشده‌اند.

در حال حاضر فیس‌بوک بیش از یک میلیارد کاربر در سراسر جهان دارد.