دشواریهای بازسازی اصفهان قدیم در فیلم مدیکوس • گفتوگو
۱۳۹۱ مرداد ۲۰, جمعهفیلیپ اشتولتسل، کارگردان آلمانی دستاندرکار تهیه فیلم "مدیکوس" است که فیلمنامه آن را را یان برگر بر اساس رمانی به همین نام نوشته است. رمان مدیکوس اثر نوا گوردون، نویسنده آمریکایی است که با عنوان " حکیم" به زبان فارسی نیز منتشر شده است.
از این رمان که سال ۱۹۸۶ به زبان انگلیسی انتشار یافت تا کنون بیش از ۲۱ میلیون نسخه در دنیا به فروش رفته است. نقش ابنسینا را در مدیکوس بن کینگزلی، بازیگر معروف و برنده اسکار بازی میکند. فیلم با هزینهای معادل ۲۶ میلیون یورو در چند شهر آلمان و نیز در مراکش فیلمبرداری میشود و قرار است سال ۲۰۱۳ به روی پرده سینما بیاید. داستان مدیکوس (طبیب) در قرن یازدهم میلادی روی میدهد و درباره راب کول، یک بچه یتیم و فقیر انگلیسی است که تصمیم میگیرد برای تحصیل طب به ایران سفر کند.
فیلیپ اشتولتسل کارگردان مدیکوس، فیلم تحسین شده "چهره شمال" (North Face) را هم در کارنامه خود دارد که در سال ۲۰۱۰ ساخته شد. او با موزیک ویدیوهای خود به خصوص برای "رامستین"، "گاربیج" و مدونا به شهرت رسید. دویچهوله در باره چند و چون فیلم مدیگکوس با وی مصاحبه کرده است.
دویچه وله: چطور شد که به فکر تهیه فیلمی در مورد ابو علی سینا افتادید؟
فیلیپ اشتولسل: به خاطر این که رمان مدیکوس در مورد ابن سینا و دوران او عالی است. تو به عنوان کارگردان به خودت میگویی که چه داستان جالبی! در ویکیپدیا با خیلی شخصیتها روبرو میشوی. ولی این دلیل نمیشود که در موردش فیلم درست کنی. میشود همان ویکیپدیا را بخوانی یا یک کتاب تاریخی یا یک فیلم مستند بسازی. ولی وقتی نویسنده خوبی مثل نوا گوردون میاید و این شخصیت را در چنین رمان برجستهای جا میدهد، آدم این احساس را میکند که این داستان به درد فیلم سینمایی میخورد.
قبل از این فیلم تا چه حد در مورد ابن سینا میدانستید؟
در واقع هیچ چیزی نمیدانستم تا این که این رمان را خواندم. از آن به بعد نه فقط با دنیای طب در قرون وسطا آشنا شدم، بلکه با این شخصیت هم آشنا شدم که هیچ چیز از آن نمیدانستم.
تا چه حد فیلم شما به داستان کتاب نزدیک است؟
من فکر میکنم که این فیلم از نظر محتوا با کتاب خیلی نزدیک است. ولی خوب باید هم بگویم که کتاب "مدیکوس" یا همان "حکیم" حدود ۹۰۰ صفحه است. در واقع میشود سه تا کتابش کرد. قسمت اول در انگلستان رخ میدهد، قسمت دوم سفر روب کول به ایران است و قسمت سوم هم داستانهایی است که در اصفهان رخ میدهند. برای همین باید تصمیم بگیری که بهتره یک سریال تلویزیونی ۲۰ قسمته درست کنی یا یک فیلم سینمایی. و من فکر میکنم که تصمیم ما برای تهیه این فیلم سینمایی تصمیم درستی بود. چونکه داستان خیلی قوی است و در واقع برای سینما ساخته شده.
طبیعتا روشن است که این فیلم نمیتواند مانند کتاب آنقدر طولانی بشود و باید از خیلی جاهای داستان بزنیم تا بتوانیم یک فیلم ۱۳۰ یا ۱۴۰ دقیقهای تهیه کنیم. با این حال باید داستانش هم مثل کتاب هیجانی باشد تا تماشاچی درصندلی سینما میخکوب شود و حوصلهاش سر نرود. ما روی فیلمنامه خیلی کار کردیم و اولش هم خیلی طولانی بود. ولی فکر میکنم نسخهای که الان داریم خیلی خوب است و قسمتهای اصلی کتاب را بازگویی میکند و مهمترین صحنههای داستان توی فیلم هم هستند.
فیلم شما صحنههای بسیار متفاوتی دارد. چگونه شما اصفهان را بازسازی کردید؟
میدونید، وقتی شروع میکنی که برنامه ریزیهای یک فیلم را بکنی حدود یک میلیارد امکان برای صحنه سازی داری. من فکر کردم بروم در مدرسه های قدیمی ازبکستان یا در مراکش ، در قصر های قدیمی آنجا یا حتی آیا بهتره که بروم ایران؟ بعد شروع میکنی ایدهها یت را فیلتر میکنی و میگویی چی لازم است، چه لازم نیست.
در مورد این فیلم زود به این نتیجه رسیدم که صحنههایی که شبیه به سده یازدهم هست وجود ندارد و همه را باید به طور مصنوعی بازسازی کرد. بعد دیدم که این فیلم خیلی صحنههای متفاوتی دارد که باید آنها را در نقاط مختلف فیلمبرداری کرد.
من خیلی برنامهریزی کردم که بتوانم صحنههای فیلمبرداری را خلاصه کنم در چند نقطه، که هنرپیشه ها را بشود راضی کرد. چه فایده دارد که شش ماه برای فیلمبرداری در نقاط مختلف برنامه ریزی کنی ولی هنرپیشهای پیدا نکنی که با تو ۶ ماه به سفر بیاید. برای همین من طوری برنامهریزی کردم که در جمع ما ۶۳ روز فیلمبرداری داریم.
در آلمان شرقی در منطقه "هارتس" قسمتهایی که ربط به انگلستان دارد را فیلمبرداری کردیم. آنجا چند قلعه قدیمی هست که خیلی به درد ما میخورد. اینجا در کلن هم فقط استودیو است که خیلی شیک است. و در دو ماه آینده میرویم مراکش، خیلی صحنه های خوبی وجود دارد که در واقع جالبه برای فیلمهای "انجیلی". خیلی شبیه فیلمهای رومی یا عربی است. و ما این صحنهها را داریم شبیه ایران میکنیم. فکرمیکنم اصفهان جالبی بشود. البته خیلی هم با کلکهای کامپیوتری کار میکنیم. فیلمی که در دهه یازدهم رخ میدهد ما مجبوریم خیلی از تصویرهای آن را دیجیتال بسازیم تا بتوانیم بزرگی این شهر را به خوبی نشان دهیم.
ولی دقیقا چه جوری این کار رو میکنید؟ چه منبعی دارید؟ یا صرفاَ تصور میکنید که اصفهان باید احتمالا در آن زمان اینجوری بوده باشد؟
خوب خیلی منبع در مورد آن زمان هست. خیلی نقاشیهای جالبی از آن موقع هست که آدم میتواند الهام بگیرد. و خیلی نگاره های برجسته هم از دهه یازدهم وجود دارد که آدم میتواند حدس بزند آن دوره چه جوری بوده یا میتوانسته باشد. خوب معلوم است برای فیلمهایی که در آن زمان بازی میشود تو باید بیشتر بتوانی حدس بزنی که فضاها و مناسبات چگونه باید بوده باشد. ولی من فکر میکنم در یک چنین فیلمی مهم نیست که تو از نظر تاریخی دقیق باشی بلکه باید بتوانی دنیا و فضایی درست کنی که تماشاچی آن را قبول کند.
در باره کارکردن با بن کینگزلی کمی توضیح بدهید.
خیلی عالی است، او یک اسطوره است، یک هنرپیشه با یک شم بسیار قوی. جلوی دوربین خیلی خوب است. به عنوان کارگردان میتوانم بگویم وای، عجب شانسی داشتیم که توانستیم او را در فیلم داشته باشیم. واقعا خوب است که شخصیت ابن سینا با حضور آقای کینگزلی خیلی قویتر میشود.