حدود یک هفته پیش رئیس سازمان هواشناسی سال ۸۷ را سال خشکسالی و کم‌آبی در همه‌ی استان‌های کشور اعلام کرد. برای مقابله با خشکسالی تدابیر مختلفی پیش بینی شده. در حالی که امامان جمعه مردم را به خواندن نماز باران دعوت می‌کنند، وزارت نیرو صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزان را سرلوحه‌ی برنامه‌های خود قرار داده است.

پس از گرد و غباری که در روزهای گذشته بسیاری از استان‌ها را فراگرفت، از صبح سه شنبه، ۲۰ فروردین، بارش باران در اغلب شهرها آغاز شد و وضع هوای بسیاری از نقاط را اندکی بهتر کرد. جمعی از مردم شیراز چه بسا بارش باران اخیر را پیامد نمازی بدانند که یک روز پیشتر در این شهر اقامه کردند. به دعوت آیت‌الله حائری امام جمعه‌ی شیراز، روز دوشنبه برای دومین بار در کمتر از یک ماه مراسم نماز باران در بسیاری از شهرهای استان فارس برگزار شد.

این استان از مناطقی است که بیشترین خسارت را از کاهش شدید بارش در سال گذشته دیده است. استان فارس در سال زراعی ۸۶ ـ ۸۷ با کاهش ۷۰ درصدی بارندگی روبروست و به گفته‌ی مسئولان محلی تا پایان سال قبل تنها ۲۵ درصد از ظرفیت شش سد این منطقه دارای آب بوده است. در هفته‌های گذشته بسیاری از شهرهایی که یکی از شدیدترین خشکسالی‌های چند دهه‌ی اخیر تهدیدشان می‌کند نیز شاهد برگزاری مراسمی شبیه به دعای باران در شیراز بوده‌اند.

کارشناسان کاهش بارندگی در سال گذشته را شدیدتر از روالی ارزیابی می‌کنند که در آمار موجود از دهه‌های گذشته ثبت شده است. بیستم فروردین واحد مرکزی خبر از قول معاون وزیر کشاورزی، محمد اجلالی گزارش می‌دهد «میزان بارندگی در حوزه‌های مختلف ۴۰ درصد در مقایسه با متوسط ۳۹ سال گذشته کاهش داشته.» در همین روز معاون آب وزیر نیرو خبر داده است میزان آب در مخازن سدهای کشور نسبت به سال پیش ۴۰ درصد کمتر می‌باشد.

پیامدها و خسارات خشکسالی

به گفته‌ی رسول برزگر سه رودخانه‌ی زاینده‌رود، کرخه و کارون با افت ۵۰ درصدی آبریز، بیشترین خسارت را از خشکسالی دیده‌اند. به گزارش ایسنا برزگر می‌افزاید یکی از پیامدهای شرایط موجود کاهش ۵۰ درصدی تولید انرژی از نیروگاه‌های برق آبی است که مجموعا ده درصد برق مصرفی در کشور را تولید می‌کنند.

مطابق آمار موجود، ایران نیمی از سال‌ها را در خشکسالی به سر می‌برد. بنا بر اظهارات معاون وزیر نیرو «دوره‌های خشکسالی و ترسالی در کشور معمولا ۵ تا ۷ سال به طول می‌انجامد.» آنچه وضعیت سال جاری را بحرانی و نگران‌کننده کرده این واقعیت است که تازه‌ترین دوره‌ی خشکسالی دو سال پیش تمام شده بود. با این همه میزان بارندگی در هفت ماهه‌ی گذشته نسبت به مدت مشابه در سال آبی قبل ۴۴ درصد کاهش داشته است.

از آنجا که در اغلب نقاط ایران تقریبا تمام بارندگی‌ها در فصل‌های پاییز، زمستان و بهار اتفاق می‌افتد کارشناسان پیش بینی می‌کنند اگر این فصل، سه ماهه‌ی پربارشی هم باشد کاهش بارندگی در فصل‌های قبل جبران نمی‌شود. بر اساس اعلام سازمان هواشناسی ۱۱ سال از ۱۲ سال گذشته گرمتر از حد متوسط بوده و پیش بینی می‌شود امسال متوسط دمای هوا یک درجه کمتر از سال پیش باشد.

ایران در ابتدای راه مدیریت منابع آب

پنجمین گزارش بانک جهانی از وضعیت آب در خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می‌دهد اغلب کشورهای منطقه با مشکل کم‌آبی روبرو هستند. بنابراین گزارش تعدادی از کشورها از جمله ایران در صورت مدیریت بهینه‌ی آبی که در اختیار دارند می‌توانند بحران‌ها را مهار کنند. مطابق آمار بانک جهانی ۸۵ درصد آب موجود در منطقه صرف فعالیت‌های کشاورزی می‌شود که بخش عمده‌ی آن هدر می‌رود.

در حالیکه برخی از کشورها از جمله مراکش، الجزایر و مصر در زمینه‌ی مدیریت منابع آب سیاست‌های موثری اتخاذ کرده‌اند کشورهایی مانند ایران هنوز در ابتدای راه هستند. بانک جهانی گزارش می‌دهد «اجرای اصلاحات ساختاری در بخش آب موجب افزایش ۳۶ درصدی سود كشاورزان مراكشی شده است.»

به گفته‌ی کارشناسان حدود ۳۰ درصد آبهای ایران در آبیاری و کشاورزی هدر می‌رود. میزان هرز رفتن آب تصفیه شده نیز در استان‌های مختلف از ۳۰ تا ۴۳ درصد گزارش شده است. پیش بینی می‌شود خشکسالی لااقل به ۵۰ درصد کشت آبی و دیم کشور خسارت بزند. به گفته‌ی معاون وزیر نیرو برای تامین آب ۱۲۰ شهر و ۶ هزار روستایی که با محدودیت منابع آب روبرو می‌شوند برنامه‌ای اضطراری تدوین شده که حفر چاه‌های جدید، و تخصیص آب از بخش کشاورزی به بخش شرب دو محور اصلی آن است.