سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، از روز یکشنبه برای دیداری رسمی از ژاپن در این کشور به سر می‌برد. گرچه هدف اصلی این سفر تعیین نشده است، ولی مقام‌های ایران می‌گویند که تبادل نظر در باره‌ی اوضاع خاورمیانه، همکاری‌ها در افغانستان و مسائل مربوط به انرژی و ایمنی نیروگاه‌های هسته‌ای از محورهای عمده این سفر هستند. یکی از سایت‌های نزدیک به دولت نیز از قول یکی از مسئولان دفتر معاونت رسانه‌ای دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، مذاکره درباره نیروگاه گداخت هسته‌ای و بازدیدهای معمول را از جمله اهداف سفر جلیلی ذکر کرده است.

تاریخ مناسبات میان ایران و ژاپن به هشتاد سال پیش می‌رسد. ایران سومین تامین‌کننده‌ی بزرگ نفت ژاپن است و در مقابل از این کشور کالاهای صنعتی و تولیدی وارد می‌کند. ارزش مبادلات اقتصادی میان دو کشور در سال ۲۰۰۸ به ۲۰ میلیارد دلار رسیده است. با این همه، ژاپن در مناقشه اتمی ایران پیوسته مواضعی نزدیک به مواضع آمریکا داشته است و تحریم ۱۰ بانک ایرانی در سال ۲۰۰۶ و حتی خروج این کشور از قرارداد مربوط به بهره‌برداری از میدان بزرگ نفتی آزادگان نیز به فشارها علیه ایران به خاطر برنامه هسته‌ای آن بی‌ارتباط تلقی نمی‌شود.

نگرانی از ادامه غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران

جلیلی در روز اول دیدارش از ژاپن با کاتسویا اوکادا، وزیر خارجه این کشور، دیدار کرد. اوکادا در این دیدار از خودداری جمهوری اسلامی ایران از پذیرش پیشنهاد آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمینه تبادل اروانیوم ابراز تاسف کرد. روزنامه نیشی نیهون روز سه‌شنبه نوشت، اوکادا در این دیدار گفته که ژاپن از اینکه دولت ایران پیشنهاد آزانس بین‌المللی اتمی را نپذیرفته و به غنی‌سازی اورانیوم ادامه می‌دهد به‌شدت نگران است.

اوکادا در این دیدار همچنین با اشاره به فعالیت‌های تهدیدآمیز موشکی و اتمی کره شمالی بر نگرانی جامعه جهانی از چگونگی مناسبات میان دولت‌های ایران و کره شمالی تاکید کرده است. این موضع نیز تأییدی بر همسویی ژاپن با گروه ۵+۱ و به خصوص با کشورهای غربی تلقی می‌شود. با این همه، با توجه به رابطه تجاری نسبتاَ خوب ایران و ژاپن، سفر جلیلی به این کشور، می‌تواند بخشی از تلاش‌های ایران برای ممانعت از ایجاد جبهه‌ای وسیع برای اعمال تحریم‌های بین‌المللی به حساب آید.

نکته قابل اعتنا در سفر جلیلی به ژاپن، دعوت از او برای بازدید از نیروگاه‌های اتمی این کشور است. ظاهراَ ژاپن قصد دارد به ایران نشان دهد که در فناوری هسته‌ای از ظرفیت‌ها و پیشرفت‌های خوبی برخوردار است و اگر تهران بر سر مسائل هسته‌ای‌اش چرخش نشان دهد، می‌تواند مطمئن باشد که ژاپن شریک خوبی برای آن در این زمینه خواهد بود. یک هدف کوتاه‌مدت‌تر می‌تواند این باشد که ژاپن به عنوان کشوری که رابطه‌ای کم‌تنش‌تر با جمهوری اسلامی داشته، نقشی فعال در زمینه تبادل سوخت هسته‌ای و تحقق پیشنهاد آژانس اتمی به عهده بگیرد.

درس‌های هیروشیما

آمریکا، متحد اصلی ژاپن، در یک سال اخیر سیاست منعطف‌تری نسبت به جمهوری اسلامی ایران داشته است. این سیاست بر مناسبات میان ژاپن، متحد اصلی آمریکا در شرق آسیا، با ایران هم بی‌تاثیر نبوده و ژاپنی‌ها کمتر در یک سال گذشته تحریم علیه ایران را در دستور کار داشته‌اند. دولت جدید حزب دمکراتیک که از تابستان امسال در ژاپن بر سر کار آمده نیز سیاست‌های نسبتا متفاوت‌تری نسبت به حزب لیبرال دمکرات دارد که در ۵۰ سال گذشته زمام امور این کشور را در دست داشت.

گرچه جلیلی در بدو ورودش به ژاپن خواستار خلع سلاح بین‌المللی شد تا فاجعه‌ی هیروشیما امکان تکرار نیابد، اما به نظر می‌رسد که این سخنان نیز در نگاه تردید‌آمیز ژاپن به سیاست هسته‌ای ایران تغییری ایجاد نکرده است. این امر در توضیح کاتسویا اوکادا، وزیر خارجه ژاپن، در باره‌ی دلیل دعوت از جلیلی به دیدار از هیروشما هم بازتاب داشت: «امیدوارم ببینید که سلاح هسته‌ای چه پیامد تراژیکی به دنبال دارد.»

FW/BB