دنا: درختان کهن‌سالی که با جریمه زنده نمی‌شوند
۱۳۸۸ مهر ۱۸, شنبه
روز شنبه ، ۱۸ مهر، رسانه‌های ایران خبر دادند که ۱۰ روز پس از تخریب گسترده‌ی بخشی از جنگل‌های کم‌نظیر منطقه‌ی دنا برای احداث خط لوله‌ی گاز، حجت الاسلام محسنی اژه‌ای، دادستان کل کشور، از دادستان منطقه خواهان پیگیری حقوقی ماجرا و "برخورد قضایی با متخلفان" شده است.
اواسط هفته‌ی گذشته اعلام شد که ده هزار اصله درخت کهنسال بلوط طی روزهای ۷ و ۸ مهر در حوزه "سینه نمک"، از مناطق حفاظت‌شده دنا قطع شده‌اند تا سطح همواری برای نصب لوله‌ی انتقال گاز از عسلویه به مناطق شمال و شمال‌غرب کشور ایجاد شود.
مجری این پروژه قرارگاه خاتم‌الانبیاء است که بزرگترین شرکت چند‌کاره‌ی سپاه پاسداران به شمار می‌رود و سهم شیر بسیاری از پروژه‌های بزرگ کشور را به خود اختصاص داده است. دکتر اسماعیل کهرم، استاد محیط زیست دانشگاه در باره‌ی تخریب منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی دنا به روزنامه‌ی "سرمایه" گفته است: «منطقه حفاظت شده دنا ۹۰ هزار هکتار وسعت و تنوع گیاهی بی نظیری دارد و افراد عادی نمی توانند وارد این منطقه شوند. چطور ممکن است پیمانکار وزارت نفت -سپاه پاسداران- با تجهیزات وسیع وارد منطقه حفاظت شده شود، ۴۸ ساعت فعالیت کند، سه کیلومتر جاده با عرض ۲۸ متر احداث و ۱۲ هزار اصله درخت را نابود کند و سازمان محیط زیست و سازمان مراتع متوجه نشوند؟»
ویژگی‌های منطقه
منطقه حفاظت شده دنا با وسعتی معادل ۹۳۶۶۰ هکتار در جنوب غربی کشور در سلسله جبال زاگرس واقع شده است. به لحاظ تقسیم‌بندی‌های کشوری این منطقه در شمال استان کهگیلویه و بویراحمد، جنوب استان اصفهان و بخش کوچکی از جنوب استان چهار محال و بختیاری قرار دارد.
منطقه حفاظت شده دنا به لحاظ داشتن شرایط ویژه اکولوژیک در کشور منحصر به فرد است. این منطقه به صورت یک اکوسیستم ویژه دارای بیش از ۱۰۰۰ گونه گیاهی است. شرایط توپوگرافی ویژه، وجود آبشارها و رودخانه‌های پرآب در منطقه، شرایط سخت و سرد ارتفاعات بلند و برف‌گیر و نیز حضور حیات وحش متنوع در آن سبب شده که این منطقه به عنوان نمونه‌ای بارز در غرب کشور و در رشته کوه زاگرس مشخص شود.
محمد درویش، از فعالان محیط زیست در ایران نیز در گفتگو با روزنامه "سرمایه"، ارزش منطقه‌ی دنا را این گونه تشریح کرده است:«منطقه دنا به دلیل ارزش های جانوری و گیاهی تقریباً بی همتاست و براساس تحقیقات فائو - سازمان خوار و بار جهانی - هر هکتار آن ۲۸۰ برابر خاک کشور ارزش دارد.»
دنا، قربانی سوءمدیریت و بی‌اعتنایی
از نظر بسیاری از فعالان محیط زیست، تخریب منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی دنا یک بار دیگر یادآور این نکته است که نهادهای رسمی حافظ محیط زیست ایران همچنان ضعیف و غیرپاسخگو هستند. این انتقاد نیز مطرح است که دست‌اندرکاران ارشد دولت کنونی اصولاَ حفاظت از محیط زیست را جدی نمی‌گیرند. محمد جواد محمدی زاده، استاندار سابق خراسان رضوی که اخیراَ به ریاست سازمان حفاظت محیط زیست کشور گماشته شده است، از نظر فعالان محیط زیست فاقد صلاحیت علمی در این زمینه است و کارنامه اجرایی او نیز نشانه‌ای از نگاه مثبت او به محیط زیست به دست نمی‌دهد. محمدی دو هفته پیش در مصاحبه‌ای با نشریه "دنیای وحش" تلویحاَ فعالان محیط زیست را به "بزرگنمایی" مشکلات زیست‌محیطی ایران متهم کرد و مدعی شد که همین "بزرگنمایی‌ها" « در برخی از موارد راه را برای حل مشکل با بن بست مواجه می کند».
جنگ و جدال نهادها و منافع متضاد آنها
مشخص‌نبودن حوزه‌‌‌ی اختیارات و مسئولیتـ‌‌های نهادهای حافظ محیط زیست و تداخل وظایف آنها نیز مزید بر علت شده است. این مشکل در ماجرای تخریب منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی دنا نیز بار دیگر آشکار شد. بالا گرفتن دعوا میان سازمان حفظ محیط زیست و سازمان حفظ جنگل‌ها و مراتع کشور کار را به جایی رساند که دادستانی منطقه درگیر مسئله شد. او در گفتگویی با خبرگزاری مهر «از بروز اختلاف بین دو سازمان محیط زیست و منابع طبیعی استان در ارایه مجوز به شرکت ملی گاز و تخلفات گسترده در پروژه انتقال خط دهم گاز از جنوب به شمال کشور از منطقه دنا در کهگیلویه و بویراحمد خبر داد».
به گفته‌ی محمد ضیایی هر دو سازمان یادشده مدعی‌اند که مسئولیت این منطقه و عرصه درختان جنگلی در حیطه‌ی اختیار آنهاست. از مضمون سخنان ضیایی برمی‌آید که سازمان جنگل‌ها و مراتع بدون اطلاع سازمان حفظ محیط زیست اجازه‌ی نصب خط لوله‌ی گاز را در منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی دنا صادر کرده است. دکتر اسماعیل کهرم در این رابطه به روزنامه "سرمایه" گفته است: «منطقه دنا، منطقه حفاظت شده و ظاهراً تحت نظارت و کنترل سازمان محیط زیست کشور است اما این اتفاق غم انگیز از اختلاف، عناد و سردرگمی بین سازمان محیط زیست و جنگل ها و مراتع کشور خبر می دهد. در سال های گذشته، بارها و بارها به مسوولان مختلف اعلام کردیم این دو سازمان باید ادغام شوند اما کسی اهمیت نداد، چون وزارتخانه ها و نهادهای مختلف از این عناد، اختلاف و عدم هماهنگی استفاده می‌کنند و پروژه ها و فعالیت های ضدمحیط زیست خود را اجرا می‌کنند.»
یک میلیارد تومان، یعنی ادامه تخریب؟
گرچه دادستانی منطقه‌ی دنا عملیات قطع درختان این منطقه را متوقف کرده است، ولی این حکم برای ۱۲ هزار اصله درخت کهنسال بلوطی که قدمتی صدساله داشتند دیر است و آنها را احیا نمی‌کند.
محمد درویش با استناد به معیارهای بین‌المللی، ارزش هر درخت منطقه حفاظت شده دنا را با صد سال قدمت، ۲۰۰ هزار دلار می‌داند. به گفته‌ی وی، از آنجا که قانون ارزیابی محیط زیست در کشور اجرا نمی شود، دولت و نهادهای قضایی کشور ارزش هر اصله از این درخت‌ها را ۷۰ دلار برآورد کرده‌اند.
در همین راستا، خبرگزاری مهر از قول معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست نوشته است که خسارت قطع درختان در دنا بیش از یک میلیارد تومان است. به این ترتیب، وزارت نفت و قرارگاه خاتم‌الانبیا در ازای خسارت جبران‌ناپذیری که به منطقه‌ی دنا وارد شده، باید به جای ۲ میلیارد و ۴۰۰ هزار دلار، مجموعاَ یک میلیارد تومان (یک میلیون دلار) جریمه بدهند و قال قضیه را بکنند!
ولی آیا همین جریمه هم پرداخت خواهد شد؟ توضیحات دکتر اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست ایران شاید پاسخی برای این پرسش هم باشد: «وزارت نفت با تخریب ۱۲ هزار اصله درخت در منطقه حفاظت شده دنا، استخراج گاز در پارک دریایی بوشهر، آسیب شدید به کویر ورامین و... بیشترین آسیب ها را به محیط زیست کشور وارد کرده، اما مانند ادوار و سنوات گذشته جریمه تخلفات خود را پرداخت نمی‌کند و به سازمان های ذیربط و فعالان و کوشندگان محیط زیست ایران پوزخند خواهد زد.»
تخریب زیست محیطی در منطقه‌ی دنا در حالی صورت گرفته است که اندکی پیش از آن نیز تالاب گندمان در استان چهار محال و بختیاری طعمه‌ی آتش شد و سه هفته در آتش سوخت. این آتش‌سوزی به نابودی گونه‌های جانوری منحصر به‌فرد تالاب گندمان مانند پرندگان، ماهی‌ها، لاک پشت‌ها و مارها انجامید.
FW/KG