«عفاف و حجاب» زنان به گفته مسئولان حکومتی یکی از بزرگترین مسائل ایران است. به همین خاطر حالا نمایندگان مجلس از دولت به ‌خاطر عدم پیگیری طرح «حجاب و عفاف» بازخواست می‌کنند. طرحی که بر آموزش حجاب و اسلامی کردن دکوراسیون ادارات تاکید می‌کند تا جامعه به آن درجه از «عفاف» مورد نظر برسد. زنان منتقد می‌گویند، طرفداران این‌گونه طرح‌ها جامعه را بی‌اخلاق و دولت را مجری رعایت عفت می‌دانند. در این باره با مرتاضی لنگرودی، پژوهشگر مسایل زنان گفت‌وگو کرده‌ایم.

دویچه وله: خانم لنگرودی به دولت انتقاد می‌شود که طرح حجاب و عفاف را اجرا نکرده است. در حالی که در این سال‌ها بارها زنان مورد بازخواست و حتی خشونت پلیس قرار گرفته‌اند. این طرحی که قرار است اجرا شود، در چه ابعادی است و چه اهدافی را باید دنبال کند که تا به حال به آن دسترسی نبوده است؟

مرضیه مرتاضی لنگرودی: من اعتقاد دارم که حجاب یک امر شخصی است و برمی‌گردد به نگرش زن به خودش، به جهان پیرامونش و به محیط اجتماعی که در آن زندگی می‌کند. بدیهی است اگر زنی احساس ناامنی کند، یا احساس کند که مردان آن جامعه یا زنان آن جامعه بی‌اخلاق هستند، بدیهی است که نوع نگاهش و پوشش نسبت به خودش ممکن است تحت تأثیر آن ناامنی که در آن اجتماع دارد، متفاوت شود. اما تناقضی که در رفتار دولت وجود دارد این است که اصولا جامعه را بی‌اخلاق می‌داند و خودش را مجری اخلاق و عفت در جامعه و بویژه خودش را مجری رعایت عفت و اخلاق زنان می‌داند و مسئول آن.

این طرح قرار است آموزش‌های لازم را، آن طور که گفته شده، به زنان بدهد برای اینکه عفاف و حجاب‌شان را رعایت کنند. سوال این است که این «آموزش‌ها» غیر از این چیزهایی که در این سی سال دائم به زنان تذکر داده شده، چه می‌تواند باشد؟

راستش من این طرح آموزشی‌شان را ندیده‌ام و در جراید و روزنامه‌ها و رسانه‌ها هم مسایل مبهمی به طور کلی مطرح شده است. آموزشی که زن برای حفظ رعایت عفت و وجودش و جسمش می‌بیند، که از آن خودش است، این آموزش آموزشی نیست که (دولت) بخواهد به او بدهد. قطعا رعایت عفت و حجاب زنان ایرانی بی‌ارتباط به محیط اجتماعی نیست و به حیات اجتماعی جامعه‌ای که در آن به سرمی‌برند، به اقتصادی که در آن به سر می‌برند، و به امنیت سیاسی و امنیت اجتماعی ربط دارد. به همین دلیل است که آیا دولت فکر می‌کند که قادر نیست به اینکه امنیت اجتماعی را در سطح وسیعی، یا امنیت سیاسی را در سطح وسیعی برای زنان ایجاد کند؟ یا فکر می‌کند فقط همین قدر که زنان خودشان را بپوشانند امنیت اجتماعی برقرار می‌شود؟ یعنی واقعا مردان ایرانی نمی‌توانند به زنانی که در کنارشان در آموزشگاه‌ها، در مدارس و در دانشگاه‌ها و در ادارات کار می‌کنند، به چشم انسان و به چشم خواهران خودشان نگاه کنند؟

دولت گفته است که مسئله‌ی «عفاف و حجاب» مهم‌ترین چیزی است که در این دوره باید به آن بپردازد. این را چگونه می‌شود تعبیر کرد؟ چون الان مسائل مهم دیگری هم هست که جامعه با آن دست به گریبان است؟

تقلیل دادن فرهنگ زنان ایرانی یا تغییر دادن امنیت اجتماعی و سیاسی زنان ایرانی به پوشش و حجاب کاری است که معمولا دولتمردانی می‌کنند که ناتوان از مدیریت عدالت در جامعه هستند. آن‌ها سعی می‌کنند در واقع با کنارگذاشتن و پاک کردن صورت مسئله و با محول کردن ابزار و وسایل حل مشکل به خود انسان‌ها، به خود شهروندان، شانه‌ی خود را از زیر بار مسئولیت‌هایی که باید برای برقراری عدالت، امنیت، برابری و رفاه در جامعه نسبت به زنان و مردان دارند، خالی کنند. به نظر من، مهم‌ترین مسئله‌ای که برای زنان ایرانی در حال حاضر وجود دارد، در واقع بحث اشتغال آن‌هاست، بحث رفاه آن‌هاست، بحث اوقات فراغت‌شان است و از همه مهم‌تر ایجاد فرصت‌های برابر برای (پیشرفت) و تحصیل آموزش زنان است.

مصاحبه‌گر: نیلوفر خسروی
تحریریه: بابک بهمنش