تلویزیون دولتی ازبکستان از قول منابع دولت این کشور بعد از ظهر جمعه (۲ سپتامبر/ ۱۲ شهریور) اعلام کرد که اسلام کریمف رئیس جمهور ۷۸ ساله این کشور درگذشته است.

اسلام کریمف از روز شنبه گذشته به دلیل سکته مغزی به بیمارستان انتقال یافته بود. رسانه‌های نزدیک به مخالفان دولت ازبکستان پیشتر خبر داده بودند که اسلام کریم‌اف مقارن ظهر دوشنبه ۲۹ اوت/ ۸ شهریور در بیمارستان در گذشته است. اما این گزارش‌ها از سوی دولت تکذیب می‌شد.

خبرگزاری رویترز صبح روز جمعه دوم سپتامبر به نقل از سه منبع معتبر دپیلماتیک، از جمله بینالی ییلدیرم، نخست‌وزیر ترکیه خبر داده بود که کریمف مرده است. اما دولت ازبکستان، ظاهرا به دلیل پیشگیری از بروز خلاء قدرت، حاضر به تایید این خبرها نبود. نخست‌وزیر ترکیه در مصاحبه‌ای با رویترز مرگ کریم‌اف را قطعی دانسته بود.

کریمف از سال ۱۹۸۹، و در واقع از زمان موجودیت شوروی زمامدار ازبکستان بوده است و به گفته ناظران حکومتی اقتدارگرا در این کشور ایجاد کرده است. او اپوزیسیون را سرکوب کرده و حکومت مبتنی بر کیش شخصیت او وضعیتی را به وجود آورده که تمهید و تدارکات برای برآمد جانشینی او ناممکن بوده است.

بیشتر بخوانید: آینده ناروشن ازبکستان پس از مرگ احتمالی رئیس جمهور

ناظران بعید نمی‌دانند که تاخیر اعلام خبر مرگ کریم‌اف به تلاش کانون‌های قدرت در این کشور برای تعیین جانشین او و پیشگیری از خلاء قدرت مربوط باشد.

سفر خبرنگاران به سمرقند ممنوع شده

نهادهای مختلف سازمان ملل بارها در گزارش‌های خود از اعمال شکنجه سیستماتیک در ازبکستان تحت زمامداری کریم‌اف علیه مخالفان و معترضان خبر داده‌اند. با این همه با توجه به نیاز کشورهای غربی به بهره‌گیری ازامکانات ازبکستان برای حضور نظامی و سیاسی در افغانستان کارنامه رهبری این کشور در زمینه حقوق بشر کمتر زیر ذره‌بین بوده است.

یک سایت نزدیک به اپوزیسیون ازبکستان، روز جمعه (دوم سپتامبر/۱۲ شهریور) تصاویری را منتشر کرده که از آماده‌سازی قبرستانی در سمرقند برای تدفین کریم‌اف حکایت دارد. کریم‌اف زاده سمرقند است و بستگان او هم در این قبرستان خاک شده‌اند.

به گفته برخی از افراد اپوزیسیون، از چند روز پیش سرعت اینترنت در ازبکستان به شدت کم شده، به مقامات ارشد دستور داده شده که تلفن خود را قطع کنند. هیچ خبرنگاری هم اجازه ندارد بدون مجوز ویژه به سمرقند برود.

کریم‌اف از سال ۱۹۸۹ یعنی از پیش از فروپاشی اتحاد شوروی، در این جمهوری آسیانه میانه حکومت می‌کند. در ماه مارس سال ۱۹۹۵، زمان ریاست جمهوری او بدون انتخابات تا سال ۲۰۰۰ تمدید شد. در سال ۲۰۰۲ دوره ریاست جمهوری خود را با همه‌پرسی ۷ ساله کرد. در رای‌گیری‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۴ بیش از ۹۰ درصد رای آورد.

کریم‌اف، جانشین سیاسی از پیش تعیین‌شده‌ای ندارد. طبق قانون اساسی باید رئیس مجلس تا تعیین رئیس جمهور بعدی اختیارات ریاست جمهوری را بر عهده بگیرد. اما احتمال این گزینه‌ای بسیار ناچیز است و گفته می‌شود شوکت میرضیایف، نخست وزیر کنونی ازبکستان به جای اسلام کریم‌اف قدرت در این کشور را به دست خواهد گرفت.

کریمف روز شنبه در شهر زادگاهش سمرقند در جنوب ازبکستان به خاک سپرده خواهد شد. دستور سازماندهی مراسم خاکسپاری را شوکت میرضیایف صادر کرده است. ناظران این امر را نشانه‌ای بر آن می‌دانند که او جانشین رئیس جمهور درگذشته ازبکستان خواهد شد.