دولت ترکیه به تازگی خبر از پرداخت خسارت مالی به اقلیت‌های مذهبی در این کشور داد. در دستوری که کارشناسان آن را به لحاظ تاریخی با ارزش می‌خوانند، دولت رجب طیب اردوغان اعلام کرد که املاک و مستغلات بنیادها و انجمن‌های متعلق به اقلیت‌های مذهبی که از سال ۱۹۳۶ مصادره و سلب مالکیت شده‌اند،‌ به آنها باز پس داده می‌شوند یا معادل آنها غرامت پرداخت می‌شود.

رجب طیب اردوغان این خبر را روز یکشنبه (۲۸ اوت، ۶ شهریور) پیش از برگزاری مراسم افطاری که اقلیت‌های مذهبی نیز برای شرکت در آن دعوت شده بودند، اعلام کرد. 

مصادره املاک همواره یکی از مهمترین مشکلات اقلیت‌های مذهبی در ترکیه که اینک شمارشان نزدیک به صد هزار نفر تخمین زده می‌شود، بوده است. از سال ۱۹۳۶ دولت ترکیه به دلایل مختلف از جمله آنچه که مقامات آن را "امنیت ملی" می‌‌خوانده‌اند، بسیاری از املاک متعلق به اقلیت‌های دینی در این کشور را مصادره کرده‌اند.

در این میان صحبت از ۱۴۰۰ قطعه ملک از جمله، کلیسا، مدرسه،‌بیمارستان، هتل، ساختمان‌های مسکونی و حتی مسجد است که برخی از آنها در بخش‌هایی از استانبول که قمیت زمین در آنها بالاست، واقع شده‌اند. چنانچه این املاک در این میان به شخص سومی فروخته شده باشد، خسارتی مطابق با قیمت بازار به مالکان اصلی پرداخت خواهد شد.

رییس دولت ترکیه به هنگام اعلام این خبر اظهار داشت که اروپا ارزشی برای صداقت ترکیه قائل نمی‌شود و در برابر این کشور قضاوتی نادرست دارد.

واکنش‌‌های موافقان و مخالفان

اعلام این خبر واکنش‌های منفی فراوانی را به ویژه در اینترنت به همراه داشت و وبسایت‌های متعلق به ناسیونالیست‌های ترک در تفسیرهایی مختلف این اقدام دولت را مورد نکوهش قرار دادند. 

رسانه‌های ترکیه تخمین می‌زنند که مبلغ کلی این خسارات بالغ بر ۷۰۰ میلیون یورو می‌شود و گفته می‌شود که تنها در شهر استانبول بسیاری از املاک و قطعه‌های زمین بایستی به مالکان اصلی آنها برگردانده شود.

اوتمار اورینگ، کارشناس مسائل ترکیه این اقدام دولت اردوغان را "شجاعانه و در عین حال تعجب‌برانگیز" خواند. به گفته‌ی وی در سال‌های اخیر موضوع جبران خسارت به ویژه برای مستغلاتی که در این بین فروخته‌شده بودند، مورد مناقشه زیادی بوده است. گفته می‌شود، برخی عبادتگاه‌های معروف اما از این قاعده مستثنی هستند.

بنابر گفته‌ی اوتمار اورینگ احتمال داده می‌شود که کلیسای سن پل در شهر تارسوس متعلق به ارتدوکس‌های یونانی بوده باشد. طبق اسناد تاریخی قدمت این کلیسا به قرن ۱۲ میلادی باز می‌گردد و محل تولد پاول قدیس، از حواریون مسیح بوده است.

دولت ترکیه در سال ۱۹۴۳ این کلیسا را به عنوان اموال عمومی دولتی مصادره و در ابتدا از آن به عنوان انبار استفاده کرد. پس از مدتی این کلیسا به موزه تبدیل شد. اوتمار اورینگ می‌گوید هم‌اینک اقلیت ارتدوکس یونانی علاوه بر این کلیسا، چندین ساختمان در حومه استانبول و همچنین دو جزیره در تنگه داردانل در شمال غربی ترکیه را جزو املاک متعلق به خود دانسته است.

کلیسای ارمنیان نیز چندین کلیسا در آناتولی را متعلق به خود دانسته که از زمان قتل عام ارامنه در ترکیه در جریان جنگ جهانی اول فعالیت‌های چندانی در آن صورت نمی‌گیرد. 

استقبال آلمان

در همین حال اریکا اشتاین‌باخ رییس کمیسیون حقوق بشر احزاب مسیحی و سوسیال مسیحی آلمان این حرکت دولت ترکیه را گام نخست برای حمایت اقلیت‌های مذهبی در این کشور دانست و از آن استقبال کرد. وی همچنین تأکید کرد که در نهایت تجربه عملی نشان خواهد داد که آیا این قانون از سوی ادارت و سازمان‌های دولتی در ترکیه اجرا خواهد شد یا خیر.

شورای مسلمانان در آلمان نیز از این اقدام دولت ترکیه استقبال کرد. به گفته‌ی علی کیزیل‌کایا، رییس این شورا این امری "بدیهی" به شمار می‌رود که به مسیحیان در ترکیه اجازه حفظ و نگهداری از میراث تاریخی‌شان را داد. حوزه جغرافیایی کنونی ترکیه نقش مهمی را در تاریخ مسیحیت داشته و از این رو کلیسا‌ها، صومعه‌ها و بناهای تاریخی و مذهبی متعددی از آن زمان به جای مانده است.

SN/ FW