دیده‌بان حقوق بشر و مرکز حامیان حقوق بشر روز دوشنبه ۲۵ تیر (۱۵ ژوئیه) مشترکا از مقام‌های جمهوری اسلامی خواستند در دوره ریاست جمهوری مسعود پزشکیان به "کاربرد نیروی قهریه کشنده و بیش از حد" در مرز ایران و عراق علیه کولبران پایان داده شود. آنها می‌گویند این کولبران عمدتاً کُرد و از "جوامع به حاشیه رانده‌شده" هستند.

این دو سازمان به سخنان یک ماه پیش مسعود پزشکیان در جریان تبلیغات انتخاباتی در سنندج اشاره کرده‌اند که گفته بود: «شرم‌آور است که برای یک لقمه نان جوانان ما کولبری کنند. ما باید مرزی بسازیم که داد‌ و ستد شکل دهد، نه کولبری». به گزارش شبکه حقوق بشر کردستان تنها سه روز پس از انتخاب پزشکیان، پنج کولبر در مرز نوسود کرمانشاه هدف گلوله قرار گرفتند و یکی از آنان کشته شد.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

به گفته ناهید نقشبندی، سرپرست پژوهشگری ایران در دیده‌بان حقوق بشر کولبران اغلب "به خاطر نبود دیگر فرصت‌های اقتصادی به انتقال کالا از مرز به شکل قانونی یا غیرقانونی دست می‌زنند". او از رئيس جمهور آینده ایران خواسته است که "برای بهبود رفتار حکومت با اقلیت‌ها از جمله جوامع کُرد مرزنشین اولویت قائل شود".

بیشتر بخوانید: درگاه جهنم؛ تداوم دو دهه کشتار و خشونت علیه کولبرها

دیده‌بان حقوق بشر و مرکز حامیان حقوق بشر در پژوهشی درباره وضعیت کولبرها در مناطق مرزی ایران می‌گویند که شرایط این گروه "نمایانگر کوتاهی‌های نظام‌مند و گسترده‌تر حکومت در مناطق مرزی توسعه‌نیافته ایران" است. آنها از سر فقر کولبری می‌کنند و با خطرات جدی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ همچون "ناهمواری شدید مسیر" و نیروهای امنیتی ایران که از "قوه قهریه کشنده" علیه آنان استفاده می‌کنند.

تابستان سال گذشته یک عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی خبر از پایان بررسی یک طرح قانونی داد که هم "دامنه مجوز مأموران برای بکارگیری سلاح گرم" را افزایش می‌داد و هم "شرایط لازم برای اجازه یافتن آنها به شلیک را گسترده‌تر" می‌کرد. او گفته بود که در صورت تصویب طرح، این اصلاحات کولبرها را در معرض خطری بیش از پیش قرار خواهد داد.

بیشتر بخوانید: بازداشت شش شهروند کرد و کشتە شدن دو کولبر توسط نیروهای امنیتی

شبنم معینی‌پور، مدیر برنامه مرکز حامیان حقوق بشر خواستار انجام اصلاحات قانونی از سوی مسعود پزشکیان شده که حقوق کولبران را شناسایی و حفظ و تضمین کند تا ناقضان این قانون از مصونیت برخوردار نباشند.

آمار بالای کشته و زخمی در میان کولبران

آژانس خبری کردپا ۲۴۶۳ مورد مرگ و مجروحیت را در میان کولبران مناطق کردنشین ایران از سال ۲۰۱۱ تاکنون گزارش کرده است. بنا بر گزارش کردپا تنها در نیمه اول سال جاری ۳۳ کولبر کشته و ۲۵۴ نفر از جمله ۱۴ کودک مجروح شده‌اند.

معینی‌پور تاکید می‌کند که اصل ۲۸ قانون اساسی ایران دولت را موظف به ایجاد اشتغال در همه مناطق ایران کرده است. او این را غیرقابل قبول می‌داند که "این منطقه تا حدی مورد بی‌توجهی قرار گرفته" که گروهی، به‌ویژه مردان "باید جان خود را برای تأمین خانواده خود به خطر بیاندازند".

بیشتر بخوانید:کولبر نیوز: ۸۵ کولبر در ظرف ۶ ماه کشته و زخمی شدند

سال‌هاست که گزارش‌های بسیاری درباره خطراتی که کولبران را در مرزهای کردستان ایران تهدید می‌کند و همچنین درباره سرکوب نیروهای مرزی علیه آنها منتشر می‌شود. در این سال‌ها وضع به هیچ بهبود پیدا نکرده است.

سازمان‌های حقوق بشری می‌گویند که تلاش‌ها برای دادخواهی اغلب به جایی نمی‌رسد و "بدون مزایای اجتماعی یا بیکاری در ایران، تنها امید کولبرهای مصدوم شناسایی به عنوان جانباز و دریافت مزایای معلولیت است."

ایران عضو پیمان منع مین شود

بسیاری از کولبران دچار جراحات جدی ناشی از مین‌هایی می‌شوند که در جریان جنگ ۱۹۸۰-۱۹۸۸ میان ایران و عراق در نواحی مرزی کار گذاشته شده‌اند. بعضی از کولبران حتی بر این باورند که نیروهای امنیتی ایران در سال‌های اخیر در مسیرهای آنها دست به مین‌گذاری زده‌اند. ایران در میان ۱۶۴ کشوری نیست که پیمان منع مین ۱۹۹۷ را تصویب کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:در سال ١۴٠١ "صدها شهروند کرد کشتە، زندانی و مجروح شدەاند"

دو نهاد حقوق بشری از حکومت ایران خواسته‌اند که "راهبردهای خود را برای جوامع به حاشیه رانده‌شده، از جمله مناطق عمدتاً کردنشینی که کولبرها اهل آنها هستند، مورد بازبینی قرار دهد و به حاکمیت قانون متعهد شود".

آنها به آنچه لازمه بهبود وضع این جوامع است اشاره می‌کنند؛ رشد اقتصادی در مناطق مرزی، پیاده‌سازی حفاظت‌های کارگری، و تضمین شبکه‌های قوی تأمین اجتماعی. آنها هم‌چنین بر سرمایه‌گذاری در تحصیل و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای برای ارائه جانشین‌های مناسب به شغل‌های پرخطر حیاتی تاکید می‌کنند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

دیده‌بان حقوق بشر و مرکز حامیان حقوق بشر می‌گویند مأموران انتظامی تنها در شرایطی باید از سلاح گرم استفاده کنند که مجبور باشند از خود یا دیگران در برابر "تهدید بلافاصل مرگ یا جراحت جدی" دفاع کنند، یا هنگامی‌که برای "اجتناب از وقوع جرمی با جدیت ویژه از جمله تهدید جدی جانی" وارد عمل می‌شوند، یا در صورت "دستگیری فردی که چنین خطری را ایجاد کرده و در برابر مأموران مقاومت می‌کند" و تنها در صورتی که "روش‌های با شدت کمتر ناکافی" باشند.

آنها خواستار این شده‌اند که مأموریت حقیقت‌یاب سازمان ملل و همچنین گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در ایران، رفتار با کولبرهای کُرد در ایران را مورد بررسی و گزارشگری قرار دهند.

معینی‌پور از مسعود پزشکیان خواست عضویت ایران در پیمان منع مین را تسهیل کند و گفت: «ایران می‌تواند با عضویت در این پیمان تعهد خود به حفاظت از شهروندان، به ویژه در مناطق مرزی را که مین‌ها تهدیدی جدی هستند، نشان دهد».