سفر روز سه‌شنبه (۱۱ اکتبر/ ۱۹ مهر) پوتین به چین و ملاقات وی با هو جینتائواگرچه در نگاه اول با هدف گسترش روابط دوجانبه و مذاکرات دوستانه صورت می‌گیرد، اما رقابت روسیه و چین برای ایفای نقشی پررنگ و تاثیرگذار در روابط بین‌الملل هر روز آشکار‌تر می‌شود.

بر طبق گزارش انستیتوی پژوهش صلح سوئد (SIPRI)، تبدیل شدن چین به یکی از قدرت‌های بر‌تر اقتصادی در جهان و تلاش این کشور در جهت گسترش صنایع تسلیحاتی خود، روابط چین و روسیه را وارد مرحله‌ی تازه‌ای کرده است.

علاوه بر این، حرکت چین در جهت کاهش نیاز خود به روسیه در زمینه‌ی تامین انرژی را نیز باید از جمله دیگر موارد مناقشه‌برانگیز در روابط مسکو و پکن به حساب آورد.

تلاش چین برای تامین و گسترش تجهیزات نظامی

به گفته‌ی انیستیتوی پژوهش صلح سوئد، بحث همکاری‌های تسلیحاتی میان چین و روسیه آنچنان که در ظاهر دیده می‌شود، سهل و آسان نیست. از یک سو روسیه علاقمند است تا در زمینه‌ی تجهیزات نظامی بیشترین فروش را نصیب خود کند؛ بی‌آنکه تکنولوژی لازم را در اختیار چین قرار دهد. از سوی دیگر چین نیز به دنبال دسترسی به فن‌آوری لازم در زمینه‌ی ساخت تسلیحات نظامی است تا از طریق تولید انبوه، در این زمینه نیز نیاز خود به روسیه را تا حد امکان مرتفع سازد.

این در حالی است که دو کشور در تلاش‌اند صنایع نظامی خود را مدرنیزه کنند. ولادیمیر پوتین، در نشست دولت در روز جمعه (۷ اکتبر/۱۵ مهر)، ضمن شرح جزئیات برنامه‌ی تسلیحاتی خود گفت که ۱۷۰۰ کارخانه‌ی اسلحه‌سازی موجود روسیه باید ترمیم شوند و گسترش ‌یابند. او یادآور شد که بهبود وضعیت تسلیحاتی نیروی دفاعی این کشور و پیاده‌کردن برنامه‌ی مدرن‌سازی نظامی آن، بدون «تلاش‌هایی عظیم» ممکن نیست.

پروفسور هوهانگ هه، استاد انیستیتوی روابط بین الملل در دانشگاه شانگهای معتقد است، چنانچه روسیه در انتقال دانش لازم به چین در زمینه‌ی ساخت تجهیزات نظامی کوتاهی کند، چین قطعا به دنبال گزینه‌های دیگری خواهد رفت و این عدم همکاری در روابط دو کشور تاثیر منفی خواهد داشت. به گفته‌ی این استاد دانشگاه، به اوکراین می‌توان به عنوان جایگزین مناسبی برای روسیه نگریست.

کاهش وابستگی چین به روسیه در بخش انرژی

سیاست چین در زمینه تامین تسلیحات نظامی، ظاهرا در بخش تامین انرژی نیز دنبال می‌شود. بر طبق گزارش منتشر شده از سوی انستیتوی پژوهش صلح سوئد، در طی پنج سال گذشته نیاز چین به روسیه در زمینه‌ی تامین انرژی به طور چشم‌گیری کاهش یافته است. چین به عنوان بیشترین مصرف کننده‌ی انرژی در جهان در طول سال‌های گذشته در تلاش بوده است سهم روسیه را در تامین این نیاز حیاتی‌اش تا حد قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد و رو به سوی واسطه‌های دیگری داشته باشد.

امروزه کشورهایی همچون عربستان سعودی، ایران، آنگولا و عمان سهم پررنگ‌تری در تامین انرژی چین به ویژه در بخش تامین نفت دارند. از سوی دیگر کشورهای حوزه‌ی آسیای مرکزی نیز بخش عمده‌ای از تامین گاز چین را برعهده گرفته‌اند.

با وجود رقابت‌ها و سیاست‌های یاد شده میان چین و روسیه، زورآزمایی این دو کشور در برابر ایالات متحده‌ی آمریکا، مسکو و پکن را هر از چند گاهی از مقابل هم به کنار یکدیگر می‌نشاند. نمونه‌ی این جهت‌گیری مشترک سیاسی، اخیرا در وتوی قطعنامه شورای امنیت علیه سوریه توسط چین و روسیه قابل مشاهده بود؛ تصمیمی که ناخرسندی آمریکا را به دنبال داشت.

به گفته کار‌شناسان انیستیتوی صلح سوئد به این نوع مراودات میان چین وروسیه تنها می‌توان «همکاری‌های عمل گرایانه، بدون تفاهم و اعتماد دوجانبه» لقب داد.

KB/BM