رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در پی کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد؛ وضعیتی که تا نیمه ژانویه ۲۰۱۷ تمدید شده و بنا بر گزارش دیده‌بان حقوق بشر، بستر نقض حقوق افراد را فراهم کرده است. در گزارش این نهاد غیر دولتی آمده که وضعیت کنونی موجب نقض گسترده حقوق بازداشت‌شدگان شده است.

گزارش دیده‌بان حقوق بشر به ۱۳ مورد اشاره کرده که در آن با افراد در زندان بدرفتاری شده است. بی‌خوابی دادن به زندانیان، کتک‌زدن آنها یا آزار جنسی و دستور به تجاوز از جمله این بدرفتاری‌ها عنوان شده‌اند.

"اگر بکشمت هم برای کسی مهم نیست"

در یک مورد خانواده‌ی یکی از زندانیان می‌گوید که تهدیدهای یک مأمور پلیس علیه یک زندانی را شنیده است: «در وضعیت فوق‌العاده اگر بکشمت هم برای کسی مهم نیست. می‌گویم کشتمش چون قصد فرار داشت.»

وکیل یکی از زندانیان هم به دیده‌بان حقوق بشر گفته است که مأموران موکلش را به تجاوز با باتوم تهدید کرده و گفته‌اند که یک ماه دیگر هم زنده نخواهد ماند.

بر اساس قوانین ترکیه، در وضعیت فوق‌العاده پلیس می‌تواند هر شهروند را تا ۳۰ روز بدون دستور قضایی در بازداشت نگهدارد. فرد بازداشت‌شده بدون دستور قضایی در حالت عادی باید ظرف ۴ روز آزاد شود. همچنین در وضعیت اضطراری می‌توان از دسترسی متهم به وکیل تا ۵ روز جلوگیری کرد. به گفته نهادهای حقوق بشری، در چنین شرایطی می‌توان زندانیان را تهدید کرد، خانواده‌ها را در بی‌خبری گذاشت و به‌طور کلی وحشت آفرید.

هیچ‌کس جرأت نمی‌کند زبان بگشاید

در وضعیت فوق‌العاده حتی شهروندان بی‌گناه ترکیه هم می‌توانند یک ماه بازداشت شوند، بدون اینکه پلیس ملزم باشد جرمی را ثابت کند. به گفته دیده‌بان حقوق بشر، با توجه به نفرت‌پراکنی اردوغان علیه مخالفان، شرایط برای بازداشت‌شدگان در ترکیه در حال حاضر بسیار خطرناک شده است.

هاگ ویلیامسون، مسئول بخش‌های  اروپا و آسیای مرکزی دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید: «دولت ترکیه با تعلیق قوانینی که از زندانیان در برابر شکنجه حمایت می‌کنند، در عمل به ضابطان قانونی چک سفیدامضا داده است. آنها می‌توانند هر طور بخواهند زندانیان را شکنجه یا با آنها بدرفتاری کنند.»

اندکی پس از کودتای نافرجام در ترکیه عفو بین‌الملل گزارش داد که در ترکیه با زندانیان بدرفتاری می‌شود. عفو بین‌الملل هم از ضرب و شتم زندانیان، شکنجه و تجاوز سخن به میان آورده بود. اندرو گاردنر، یکی از تنظیم‌کنندگان گزارش عفو بین‌الملل، گفته بود که بسیاری از قربانیان از افشای آنچه بر آنها رفته می‌هراسند. افزون بر این، شمار کمی از وکلا جرأت می‌کنند دفاع از این زندانیان را بر عهده بگیرند. گاردنر در ماه ژوئیه به دویچه وله گفته بود: «من الان بیش از ده سال است که علیه نقض حقوق بشر مبارزه می‌کنم. در این مدت چنین ترسی در میان فعالان و نهادهای مدافع حقوق بشر ندیده بودم.»