بنای دیوار برلین در تاریخ ۱۳ اوت ۱۹۶۱ آغاز شد. هر سال در روز ۱۳ اوت در برلین، پایتخت آلمان، مراسم یادبودی در بزرگداشت کسانی برگزار می‌شود که هنگام تلاش برای عبور از آن بر اثر تیراندازی مرزبانان برلین شرقی جان باختند. موافق ارزیابی کارشناسان، ۱۳۳ شهروند آلمان شرقی‌ در دوره‌ی برپایی این دیوار تا زمان فروپاشی آن (۱۹۶۱تا ۱۹۸۹)، هنگام فرار به آلمان غربی به دست سربازان مرزی "آلمان دموکراتیک" کشته شده‌اند.

با ساختن این دیوار ۱۵۵ کیلومتری، هرگونه رفت و آمد آزاد بین دو بخش آلمان شرقی و غربی ممنوع شد و ۱۶ میلیون آلمانی که در بخش شرقی این دیوار زندگی می‌کردند، از سفر آزاد به "دنیای خارج" محروم شدند. از این دیوار همواره به عنوان نماد جنگ سرد بین جهان غرب و کشورهای سوسیالیستی یاد می‌شد. اریش هونکر، رئیس کشور"آلمان دموکراتیک"، زمانی در یک سخنرانی آن را "حافظ صلح" نامید: «با برپایی این دیوارحفاظی ضد فاشیستی، وضعیت اروپا تثبیت و صلح نجات داده شد."

دستور تیراندازی

این بار مراسم بزرگداشت قربانیان دیوار برلین، تا اندازه‌ای تحت الشعاع بحث درباره‌ی چند و چون صدور دستور تیراندازی به فراریان آلمان شرقی از سوی مسئولین دولت آلمان دموکراتیک(DDR) قرار گرفته‌است. اعلام یافتن مدرک به اصطلاح جدیدی در این‌باره، به این بحث‌ها دامن زده است. موافق این فرمان - که مدرک آن در واقع در سال ۱۹۹۷ منتشر شده است - سربازان آلمان شرقی اجازه داشتند، برای جلوگیری از گریز شهروندان آلمان دموکراتیک، حتی به زنان و کودکان مظنون به فرار نیز شلیک کنند.

در متن فرمان خطاب به سربازان مرزی آمده است: "در به کارگیری از اسلحه تردید نکنید. این امر حتی هنگامی که تخطی از عبور از مرز در همراهی با زنان و کودکان صورت می‌گیرد، صادق است. خائنان از اینان (زنان و کودکان) بارها، به سود خود استفاده کرده‌اند."

مدرک جدید؟

سازمان امنیت "جمهوری دموکراتیک آلمان" اشتازی (STASI) نام داشته است. مسئولان اداره‌ی بررسی و حفظ مدارک اشتازی، اعلام کردند که اسناد پیداشده، تازگی ندارند. هوبرتوس کنابه (Hubertus Knabe) رئيس "مؤسسه‌ی حفظ یادبودهای قربانیان اشتازی"، در این رابطه می‌گوید که ده سال پیش «این مدرک با همین مضمون در یک مجموعه منتشر شده است.» او اهمیت تاریخ انتشار این مدرک را در پی‌گیری جرائمی که در آلمان دموکراتیک صورت گرفته، می‌بیند و می‌گوید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: « ده سال پیش، بیشتر جرايم انجا‌م‌شده در زمان DDR، هنوز شامل مرور زمان نشده بودند. در حالی‌که اکنون، تنها قتل و قتل عمد قابل پی‌گیری است." یکی از سخنگویان "اداره‌ی بررسی و حفظ مدارک سازمان امنیت DDR" اظهار داشت که افکار عمومی و شمار زیادی از کارشناسان و روزنامه‌نگاران از وجود این فرمان بی‌اطلاع بودند. او با این حال افزود: «اما این امر از خشونت مدرکی که حالا یافت شده، نمی‌کاهد.»

مسئول کشوری امور مربوط به اشتازی، ماریانه بیرتلر (Marianne Birthler) در گفتگویی با "برلینر تسایتونگ" گفت که اداره‌ی زیر مسئولیتش، این مسئله را بررسی خواهد کرد که آیا مدرک پیداشده، اهمیت حقوقی هم دارد تا بر مبنای آن دادستانی کل به تحقیقات جدیدی دست بزند یا نه.

شلیک به خانواده‌ی مرزبانان

مفسر سیاسی روزنامه‌ی فرانکفورتر روندشاوـ آن لاین، توماس کروتر (Thomas Kröter) در باره‌ی محدوده‌ی اجرایی این فرمان می‌نویسد: «نه، این دستوری جامع به سربازان مرزی رژیم DDR نبوده که در ماگدبورگ پیدا شده. این فرمان ویژه‌ای است بر ضد سربازانی خاص: در واقع می‌بایست به پاسداران مرزی و خویشان آن‌ها، وقتی دیگر قادر به تحمل عذاب اجرای شغل خود نبودند، شلیک شود.»

توماس کروتر سپس در ادامه‌ی نوشته‌ی خود می‌پرسد: «آیا این امر که یافتن سند ماگدبورگ به این دلیل که سال‌ها پیش منتشر شده، واقعه‌ی چندان مهمی نیست، چیزی را تغییر می‌دهد؟» او برای یافتن پاسخ، ضمن اشاره به این نکته که «گاهی احساسات قابل فهم، درک روشن را مخدوش می‌سازد»، تو صیه می‌کند: «نگرش خونسردانه و متکی بر اطلاعات و راهکاری، شاید بهترین شکل روشنگری است. می‌ارزد که در روز ۱۳ اوت ۲۰۰۷، در سالروز ۴۶ـ مین سال برپایی دیوار برلین به این مسئله فکر کنیم.»

ب. ا.