«رآکتور بوشهر پیش از تولید برق خاموش می‌شود»
۱۳۸۹ اسفند ۸, یکشنبه
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید که ایران این خبر را روز چهارشنبه ۲۳ فوریه، به این نهاد اطلاع داده است. اعلام داخلی این خبر نیز روز ۲۶ فوریه (هفتم اسفند ماه) در گفتگوی علی اصغر سلطانیه با خبرگزاری ایسنا انجام گرفته است.
علی اصغر سلطانیه، نماینده دایمی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفته است که سوخت رآکتور برای «برخی آزمایش‌ها و اقدامات فنی» و به درخواست روسیه مدتی از قلب آن خارج می‌شود.
بیشترین گمانه‌زنی‌ها پیرامون این خبر، به ویروس کامپیوتری "استاکس‌نت" یا خرابکاری‌های فنی دیگر باز می‌گردند. یک مقام بلندپایه اتمی در وین گفته است: «تخلیه کامل سوخت قلب رآکتور حاکی از آن است که ابعاد مشکلات در نیروگاه اتمی بوشهر گسترده‌اند.»
دیوید آلبرایت، رییس موسسه بین‌المللی علوم امنیتی، عنوان کرده که مشکل نیروگاه بوشهر این سوال را طرح می‌کند که آیا ایران می‌تواند یک رآکتور هسته‌ای را به‌شکلی امن اداره کند؟
دکتر رضا تقی‌زاده، کارشناس مسائل هسته‌ای ایران، در گفت‌وگو با دویچه‌وله تاکید می‌کند که گستردگی دامنه تخریب ویروس استاکس‌نت در نیروگاه بوشهر، بیشتر از آن چیزی است که قبلا و رسما اعلام شد. وی با نامحتمل خواندن "خرابکاری عمدی روس‌ها"، تعویق شش ماهه کار این رآکتور را نیز عقب‌گردی قابل ملاحظه در برنامه‌های اتمی ایران می‌داند.
دویچه وله: قرار بود نیروگاه بوشهر تا پایان این ماه به مدار تولید متصل شود، اما خبر تخلیه سوخت رآکتور منتشر شد. محافل دیپلماتیک می‌گویند که ایران با همه میله‌های سوختی مشکل دارد. مشکل پیش آمده چیست؟
رضا تقی‌زاده:
مشکل پیش آمده را حتی مجری طرح که روسیه باشد اعلام نکرده، اما به‌نظر می‌رسد که مسئله کاملا جدی است. قرینه‌هایی هستند از جمله اعتراض نماینده روسیه در ناتو که رآکتور بوشهر در صورت خطرات بیشتر استاکس‌نت، می‌توانست مانند چرنوبیل یک فاجعه ایجاد کند. این نشان می‌د‌هد که نگرانی‌های روسیه و میزان لطمه وارده به رآکتور بوشهر بیشتر از آن چیزی است که تاکنون در باره‌اش گفته می‌شد.ا
لبته ایرانی‌ها می‌گویند که خارجی‌ها موضوع را بزرگ کرده‌اند. اما از یاد نبریم که وقتی میله‌های سوختی را به راکتور بوشهر وارد کردند، جشن بزرگی گرفتند و آن را یک پیروزی ملی معرفی کردند. اما الان که میله‌های سوختی را از رآکتور تخلیه می‌کنند، این خبر متتشر نمی‌شود و به مردم هم توضیح داده نمی‌شود که علت چیست.به‌هرحال لطمه‌ای جدی به رآکتور وارد شده و خارج کردن میله‌های سوختی عملا به معنای خاموش کردن رآکتور است و این راه‌اندازی دوباره رآکتور را حداقل شش ماه به تعویق می‌اندازد. این عقب‌گردی قابل ملاحظه در پیشبرد برنامه‌های اتمی ایران است.
برخی محافل از خرابکاری آگاهانه روسیه صحبت می‌کنند. شما این فرضیه را می‌پذیرید؟
روس‌ها دلشان می‌خواهد که این رآکتور هرچه زودتر عملیاتی شود. آنها به تمام شدن این پروژه علاقمند هستند، زیرا این عاملی است برای تحکیم مناسبات تهران و مسکو، و همچنین وسیله‌ای برای تبلیغ و بازاریابی طرح‌های مشابه در کشورهای همسایه.
نباشد فراموش کرد که راكتور بوشهر جزو تحریم‌ها و موارد انتقاد آژانس اتمی نبوده و روس‌ها هم با آمادگی سوخت را به ایران تحویل دادند. من فکر نمی‌کنم که روس‌ها از روی قصد و عمد در نیروگاه بوشهر تخریب کرده باشند. آنها به دلایلی که گفتم آخرین گروهی هستند که بخواهند پیشرفت کار نیروگاه دچار وقفه شود. اتفاقا چون تا دو سال مسئولیت و مدیریت نیروگاه را حتی پس از راه‌اندازی آن بر عهده دارند، تصمیم به تخلیه سوخت رآکتور گرفته‌اند تا بازبینی‌های فنی دقیقی در آن انجام دهند.
یک مقام بلندپایه آژانس اتمی گفته که گمانه‌زنی در باره مشکل نیروگاه بوشهر وظیفه ما نیست. از طرف دیگر ایران هم توضیحی در این باره نداده است. چرا هم روسیه و هم ایران در این زمینه سکوت کرده‌اند؟ مسئولیت توضیح ماجرا با کیست؟
پاسخگوی این وضعیت یقینا ایران است، وگرنه مسئولان فنی روسیه گزارش کار را به ایران تحویل می‌دهند. آژانس اتمی هم مسئول نظارت بر ضوابط ایمنی و محیط زیستی این رآکتور است. آنها هم در صورتی که به محیط فراخوانده شوند، نظارت خود را با اجازه ایران انجام خواهند داد و یقینا هنگام انتقال میله‌های سوختی ناظر بر این کار خواهند بود.
مسلما روس‌ها در هفته‌های گذشته گزارش کامل ماجرا را به ایران داده‌اند، اما ایران تازه این خبر را هفته گذشته منتشر کرد. مهم آن است که رآکتور اتمی بوشهر پیش از رسیدن به مرحله تولید برق خاموش می‌شود و این خاموشی حداقل تا شش ماه دیگر طول می‌کشد.
در باره نیروگاه بوشهر همواره گفته شده بود که این موضوع مستقل از برنامه‌های اتمی ایران و رآکتور تهران یا نطنز است، اما چرا الان گفته می‌شود که نفوذ کرم استاکس‌نت در این نیروگاه می‌تواند برنامه‌های اتمی ایران را دو سال به عقب بیندازد؟
این صحبت بیشتر در مورد غنی‌سازی اورانیوم است. نحوه عمل استاکس‌نت دادن فرمان‌های غیرعادی به کامپیوترهایی است که ناظر بر عملکرد سانتریفوژها هستند. مثلا اگر حرارت بیشتر از حد، بتواند این سانتریفوژها را از مدار خارج کند، آنها می‌توانند با کم نشان دادن میزان حرارت، به افزایش دوران کمک کنند.
بیشترین خسارت این کرم در نطنز بوده است. در نطنز ما شاهد یک روز تا سه روز تعطیلی کامل کلیه سانتریفوژها بودیم که آژانس هم در گزارش خود به آن اشاره کرد و روشن شد که در حال حاضر تنها نیمی از سانتریفوژهای نطنز کار می‌کنند. این تخریب‌ها به مراتب در بوشهر کمتر بوده‌اند.
مهیندخت مصباح
تحریریه: بابک بهمنش