هدی صابر، فعال ملی مذهبی و روزنامه‌نگار، پس از ۱۰ روز اعتصاب غذا در زندان اوین و بر اثر سکته قلبی درگذشت. اعتصاب غذای وی در اعتراض به وقایعی بود که منجر به درگذشت هاله سحابی، از دیگر فعالان ملی مذهبی، شده بود.

رضا علیجانی، روزنامه‌نگار، فعال ملی مذهبی و سردبیر نشریه توقیف‌شده "ایران فردا" است. وی یکی از دوستان و همرزمان هدی صابر است.

دویچه‏‌وله: آقای علیجانی، آیا از جزییات درگذشت آقای هدی صابر باخبر هستید که به ما اطلاعی بدهید؟

رضا علیجانی: ایشان در حال اعتصاب غذا بوده است. حالش به‏‌هم می‏‌خورد و ظاهراً ۲۴ ساعت درد می‏‌کشد، به مسئولین اطلاع می‏‌دهد و خیلی دیر به بیمارستان اعزام می‏‌شود. در بیمارستان با مشکلات قلبی و مشکلات دیگری مواجه می‏‌شود. متأسفانه درمان نتیجه نمی‏‌دهد و چون دیر به بیمارستان رسانده می‏‌شود، فوت می‏‌کند.

از آن‏چه در حال حاضر در ایران، در رابطه با تحویل جنازه‏‌ی ایشان به خانواده، می‏‌گذرد اطلاعی دارید؟

هنوز جزییات آن را نمی‏‌دانم، چون خانواده بسیار ناراحت هستند. ظاهراً مسئولین نمی‏‌خواسته‏‌اند خبر پخش شود و می‏‌خواسته‌اند بعد از ۲۲ خرداد، ماجرا را به خانواده اطلاع بدهند.

من صبح که به یکی از نزدیکان‏شان زنگ زدم، اصلاً اطلاعی نداشتند. ایشان در مسیر بیمارستان و خیلی آرام بودند. در تلفن بعدی، ایشان در سردخانه بود و بسیار نگران بود و هنوز جسد را ندیده بود. در تلفن سوم، اصلاً جواب نداد و در تلفن چهارم، یکی از همراهان‏شان، در حالی‏‌که به شدت ناراحت بود و گریه می‏‌کرد، پاسخ تلفن را داد. متأسفانه به علت بی‏‌توجهی و اهمال صددرصد مسئولین زندانی یا مقامات امنیتی، هدی صابر فوت می‏‌کند.

در حالی‏‌که همه‏‌ی کسانی که تجربه‏‌ی زندان را دارند؛ چه زندانی، چه زندان‏بان، چه مسئولین امنیتی و چه بازجو و شکنجه‏‌گر، همه‏‌ی این‏ها می‏‌دانند که زندانی در دو جا به‏‌شدت جان‏‌اش در خطر است، یکی زندانی‏‌ای که کابل می‏‌خورد و ممکن است دیالیز شود و باید به شدت از او مراقبت شود و زندانی‏‌ای که اعتصاب غذا می‏‌کند، جان‏‌اش به شدت در خطر است. به گمان من، این اهمال عمدی بوده و خواسته‏‌اند از شر هدی صابر راحت شوند و اخطاری هم به بقیه‏‌ی زندانی‏‌ها داده باشند که پایان اعتصاب غذا این است.

هدی صابر ورزشکار بود. الان گفته می‏‌شود که بیمار بوده و ناراحتی داشته است، اما او هیچ بیماری و ناراحتی‏‌ای که حاد باشد نداشت. هدی ۵۲ سال و نیم سن داشت و هیچ بیماری حادی که او را تهدید کند، نداشت. در زندان آخر، روزی بیش از یک ساعت، یک ساعت و نیم ورزش می‏‌کرد. کسانی که هدی صابر را از نزدیک می‏‌شناختند، می‏‌دانند که او ورزشکار بود، ویژه‏‌نامه‏‌ی تختی را منتشر کرد و راجع به سنت پهلوانی کتاب دارد.

او چند ماه پیش می‏‌خواست اعتصاب غذا کند، مهندس سحابی به خانواده‏‌اش گفت: «به او بگویید که به‏‌هیچ‏‌وجه این‏ کار را نکند، چون من هدی را می‏‌شناسم، تا آخر خطش می‏‌رود و آن‏ها هم جلوی‏‌اش را نمی‏‌گیرند که هدی بمیرد». مهندس سحابی به شدت به خانواده‏‌ی هدی صابر هشدار داد و خواست از طرف او به هدی بگویند که اعتصاب غذا نکند. حال می‏‌بینیم که پیش‏‌بینی مهندس سحابی تحقق پیوست.

آقای هدی صابر را این‏‌بار آخر به چه اتهامی دستگیر و زندانی کردند؟

هدی صابر را در خیابان گرفته بودند. حکم چندین روز قبل را به او نشان داده بودند و او را به اتهام اختفا گرفتند. در حالی‏‌که هدی را جلوی دفتر کارش در خیابان دستگیر کرده بودند. گفته شد که او دارد حکم زندان قبلی‏‌اش را می‏‌کشد، در حالی‏‌که هیچ‏گاه چنین حکمی به رؤیت هدی نرسید و خانواده‏ و وکیل‏‌اش نیز چنین حکمی را ندیدند. بعداً شنیدیم که گفته‏‌اند ما پیش‏گیرانه هدی صابر را گرفته‏‌ایم.

هدی صابر یک پروژه‏‌ی اقتصادی در زاهدان داشت و به شدت در آن‏جا، در یک منطقه‏‌ی فقیرنشین مشغول به‏ کار بود و به این نوع کارهای اجتماعی معتقد بود. نمی‏‌دانم آن‏ها چه تصوری داشتند. بعداً هم که هدی را گرفتند، گفته بود که من حاضرم به هزینه‏‌ی خودم شماها را (یعنی بازجوها) را به منطقه ببرم که ببینید این یک کار خدماتی و ملی بوده و در ارتباط با وزارت‏خانه‏‌های رسمی کشور است.

من فکر می‏‌کنم دید توهم و توطئه‏‌ای که این‏ها داشتند و نگاهی که به هدی داشتند، که فردی بسیار باانرژی و باانگیزه‏‏ است، این توهم و بدبینی دست به‏‌دست هم داد و هدی را به زندان انداختند. به تعبیر خودشان، می‏‌خواستند روی او را کم کنند. به تعبیر خودشان، فکر می‏‌کردند هدی که ظاهراً فعالیت علنی‏‌ای ندارد، احتمالاً دارد کارهای مخفی پنهانی انجام می‏‌دهد. او را از زمین بیرون کشیدند که ریشه‏‌های‏‌اش خشک شود و قطع شود.

هدی صابر را بار آخر، بدون این‏که هیچ حکم رسمی و قانونی‏‌ای به خودش، وکیل و یا خانواده‏اش بدهند، گرفتند.

نقش آقای صابر را در جریان ملی- مذهبی، به لحاظ نظری و عملی، چگونه می‏‌بینید؟

هدی صابر فردی تقریباً همه‌جانبه بود. او کارشناس اقتصاد بود، در حوزه‏‌ی ورزشی کار کرده بود، در رشته‏‌ی تاریخ تحقیق کرده بود و کلاس‏‌های تاریخ داشت، با جنبش دانشجویی نیز ارتباط خیلی نزدیکی داشت. اکثر بچه‏‌های نسل ۱۸ تیر، هدی صابر را می‏‌شناسند. او در کنگره‏‌ها و اجلاس‏‌های تحکیم، معمولاً یکی از اعضای ثابت و یکی از سخنران‏‌های ثابت‏‌اش بود. او در مجله‏‌ی "ایران فردا" مسئول سرویس اقتصادی ما بود. ویژه‏‌نامه‏‌ای به مناسبت پنجاهمین سال برنامه و بودجه داشتیم که سردبیری آن بر عهده‏‌ی هدی بود. به بنیان‏گذاران مجاهدین خلق، از جمله حنیف‏‌نژاد و… علاقه‏‌ی ویژه‏‌ای داشت. ضمن این‏که مشی سیاسی کنونی مجاهدین خلق را قبول نداشت و با آن‏ها مرز داشت، اما در عین حال، به بنیان‏‌گذاران مجاهدین علاقه‏‌ی ویژه‏‌ای داشت. کتابی به نام "سه هم‏‌پیمان عشق" را در همین سال‏‌های اخیر کار کرده بود که منتشر شد. ویژه‏‌نامه‏‌ای برای تختی منتشر کرد و هم‏چنین در باره‏‌ی دکتر مصدق تحقیقی کرده بود که به صورت کتاب و شکل‏‌های دیگر رسانه‏‌ای منتشر کند.

هدی واقعاً یک‏‌نفره، یک لشکر بود. یعنی خیلی بیشتر از توان‏‌اش، خیلی بیشتر از آن‏چه از یک نفر توقع می‏‌رود، فعالیت می‏‌کرد. این را همه‏‌ی کسانی که از نزدیک با صابر سر و کار داشتند، تأیید می‏‌کنند. او انسان ویژه‏‌ای بود، اگر برای دیگران سخت‏گیر بود، برای خودش، به صورت مضاعفی سخت‏گیر بود. خیلی منظم بود، نظم زندگی شخصی‏‌اش زبان‏زد بود. سر قرار آمدن‏‌های‏ش، سر ساعت آمدن‏‌هاش و دقت‏‌اش در کارها، زبان‏زد همه‏‌ی دوستان بود. واقعاً من نمی‏‌دانم این فاجعه را چگونه می‏‌توان هضم کرد.

این خرداد، برای ما خرداد شومی شده است. سه کشته و سه مرگ؛ عزت‏‌الله سحابی، هاله سحابی و حالا هدی صابر. من را یاد ۱۶ آذر می‏‌اندازد که سه شهید دانشگاه، پای کودتای ۲۸ مرداد، کودتای استبدادی و استعماری قربانی شدند و حالا این سه قربانی ما هم سه قربانی مردم ایران پای کودتای سال ۸۸ هستند. آقای مهندس سحابی که در پایان عمر زجرکش شد، هاله سحابی که با رنج و درد و زیر ضرب مأمورین وحشی کشته شد و حالا هدی صابر که در زندان، به نوعی اعدام نامرئی شد.

همان‌گونه که گفتید، به نظر می‏‌آید این روزها و در این خرداد ماه، ضربه‏‌های جبران ناپذیری به جریان ملی- مذهبی وارد آمده است. چشم‏‌انداز این جریان و جنبش را چطور می‏‌بینید؟

جامعه‏‌ی ایران، یک جامعه‏‌ی متکثر است. افراد مذهبی، غیرمذهبی، مذهبی سنتی، مذهبی مدرن در آن هستند. ملی- مذهبی‏‌ها هم بخشی از این جامعه‏‌ی متکثر هستند. در این‏جا دیگر هدی صابر یا هاله یا عزت‏‌الله سحابی، تنها متعلق به جریان ملی مذهبی نیستند. این‏ها متعلق به ملت ایران‏ هستند. این‏ها هدیه‏‌ی ملت ایران، قربانی‏‌های این جامعه در مقابله با کودتای ۸۸ هستند. ما هم، همان‏طور که دوستان‏مان در بیانیه‏‌شان گفته‏‌اند: "ما همه سحابی هستیم، ما همه هاله هستیم"، امیدواریم مشی و منش و روحیه و دقت و نظم هدی صابر را همه ادامه بدهند.

جدا از تشکل ما، این تفکر جوانه‏‌هایی هم در جامعه خواهد داد، در کنار دیگر طیف‏‌ها و جریان‏‌ها. امیدواریم این، (شاید نشود گفت مرگ، به قول یکی از دوستان که گفت یک حماسه است) حماسه، روحیه و انگیزه‏‌ی جنبش دمکراسی‏‌خواهی و جنبش سبز را در ایران آبیاری کند و روحیه‏‌ی هم‏گرایی ملی را در میان منتقدین و تحول‏‌خواهان افزایش بدهد و انرژی بیشتری آزاد کند، برای غلبه بر مشکلات و موانع بزرگی که در سر راه وجود دارد.

واقعاً هضم این فاجعه برای من خیلی سخت است. من احساس می‏‌کنم، در ایران ما دیگر حکومت ولایت نداریم، به نوعی حکومت وقاحت داریم؛ وقاحتی که به سرانجام و اوج خودش رسیده است.

کیواندخت قهاری

تحریریه: شیرین جزایری