یوری گاگارین ۱۲ آوریل سال ۱۹۶۱ سوار بر فضاپیمای وستوک−۱ به فضا رفت و مدار زمین را به طور کامل پیمود. پیش از او هیچ‌ انسانی به فضا سفر نکرده بود. گاگارین زمانی که برای پرواز به فضا انتخاب شد، در حال گذراندن دوره خلبانی جت‌های جنگی بود. هفت سال پس از این سفر تاریخی در ۲۷ مارس ۱۹۶۸ جنگنده میگ−۱۵ که گاگارین و مربی پروازش سوار بر آن بودند، دچار سانحه شد و سقوط کرد. هر دو سرنشین هواپیما کشته شدند.

تا پیش از آنکه گاگارین به فضا برود، تجربه کمی از حضور موجودات زنده در فضا وجود داشت. بلکا و استرلکا، دو سگی که در تصویر دیده می‌شوند، ۴۰ موش، یک خرگوش و دو موش صحرایی نخستین حیواناتی بودند که به فضا فرستاده شدند و به سلامت به زمین بازگشتند. آنها روز ۱۹ اوت ۱۹۶۰ همراه با ماهواره فضایی اسپوتنیک ۵ متعلق به شوروی سابق به فضا پرتاب شدند و در یک کپسول به سلامت بر زمین فرود آمدند.

گاگارین پس از بازگشت از فضا مورد استقبال پرشوری قرار گرفت و با عنوان سفیر برنامه فضایی اتحاد جماهیر شوروی به سراسر جهان سفر کرد. او قرار بود پس از اتمام دوره آموزشی خلبانی جت‌های جنگنده، در برنامه فضانوردی شوروی مشغول به کار شود که در پروازی تمرینی دچار سانحه شده و کشته شد. گمان می‌رود سقوط هواپیمای گاگارین و مربی پروازش احتمالا به دلیل انجام مانورهای خطرناک بوده باشد.

گاگارین به‌رغم شرایط دوران جنگ سرد به دلیل عملکردش از طرف غرب نیز ستایش شد. همزمان اخبار رسیده از آمریکا حکایت از آن داشت که ایالات متحده نیز در تلاش برای اعزام فضانورد به فضاست. در تصویر مقاله‌ای به قلم ورنهر فن براون، طراح آمریکایی آلمانی‌تبار موشک، در مجله آمریکایی Huntsville Times دیده می‌شود. نویسنده در این مقاله هشدار داده، آمریکا باید بسیار تلاش کند تا در زمینه فضانوردی از شوروی عقب نماند.

۲۰ فوریه ۱۹۶۲ ایالات متحده نخستین فضانورد خود را همراه با موشک "مرکوری− اطلس−۶" به فضا فرستاد. جان گلن سه بار در مدار زمین گشت و به سلامت در آب‌های اقیانوس اطلس فرود آمد. گلن از گاگارین باتجربه‌تر بود. او پیش از سفر به فضا چندین سال به عنوان خلبان جت‌های جنگی و آزمایشی در نیروی دریایی ارتش آمریکا مشغول به کار بود و توانسته بود رکورد سرعت در یک پرواز فراقاره‌ای را به نام خود ثبت کند.

دوسال پس از سفر گاگارین به فضا، شوروی نخستین فضانورد زن را به فضا فرستاد. مأموریت والنتینا ترشکوا همراه با فضاپیمای وستوک−۶ سه روز به طول انجامید و او موفق شد ۴۸ مرتبه مدار زمین را بپیماید. در این تصویر او در بین همکارانش گاگارین (راست) و بیکوفسکی (چپ) دیده می‌شود. ترشکوا که حالا دهه نهم زندگی را طی می‌کند در سال ۲۰۱۴ پرچم بازی‌های المپیک زمستانی در شهر سوچی روسیه را حمل کرد.

روز ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ نیل آرمسترانگ و باز آلدرین، دو فضانورد آمریکایی نخستین انسان‌هایی بودند که قدم بر کره ماه گذاشتند. این واقعه تاریخی آمریکا را در رقابت بر سر اکتشاف فضا یک بر هیچ از شوروی جلو انداخت. تا به امروز تنها ناسا (اداره کل ملی هوانوردی و فضای آمریکا) توانسته انسان را به ماه ببرد.

یاد و خاطره گاگارین به‌خصوص در کشورهای اروپای شرقی همچنان زنده است. این تصویر متعلق به ساختمانی در اوکراین است. در دوران سوسیالیسم تمام متحدان شوروی مثل آلمان شرقی، رومانی یا بلغارستان مجاز بودند تا فضانوردان خود را به فضا بفرستند تا به این ترتیب نماد اتحاد و قدرت نظام سوسیالیستی را به رخ بکشند.

با پایان جنگ شرق و غرب دو طرف در زمینه اکتشاف فضا دست همکاری به سوی هم دراز کردند. این همکاری در سال ۱۹۸۶ با راه‌اندازی ایستگاه فضایی "میر" تبلور یافت. شوروی از فضانوردان غربی برای پژوهش در این ایستگاه دعوت کرد. این همکاری امروزه در ایستگاه فضایی بین‌المللی موسوم به ISS به ثمر نشسته که محصول همکاری مشترک ناسا، سازمان فضایی روسیه، سازمان فضایی اروپا، سازمان فضایی کانادا و سازمان فضایی ژاپن است.

همکاری‌های دولت‌ها در زمینه اکتشاف فضا در آینده نیز قطعا افزایش خواهد داشت. احتمالا مأموریت بعدی سفر به کره ماه یا مریخ باشد. شاید در آینده‌ای نزدیک ایستگاه‌های پژوهشی روی کره ماه مثل چیزی که در تصویر می‌بینید، جایگزین ایستگاه فضایی بین‌المللی شود. شما چه فکر می‌کنید؟