روز جهانی زن فرصتی است برای نگاهی به آمار و ارقام مشارکت زنان در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... هرسال در آستانه این روز اتحادیه بین‌المجالس جهانی IPU آمار زنان نماینده مجلس در میان ۱۹۳ کشور دنیا را منتشر می‌کند.

بر اساس این آمار امسال کشور آفریقایی روآندا از کشورهای اسکاندیناوی پیشی گرفته و با ۶۱/۳ درصد نمایندگان زن بر صدر این جدول نشسته است. بدین ترتیب این کشور آفریقایی سوئد را که سال‌ها مقام اول این جدول را داشت کنار زده است.

بولیوی با ۵۳/۱ درصد نماینده زن در مجلس‌اش در مقام دوم قرار گرفته است. کوبا با ۴۸/۹ درصد در رتبه سوم،  ایسلند با ۴۷/۶ درصد در رتبه چهارم و نیکاراگوئه با ۴۵/۷ درصد در مقام پنجم قرار دارند. سوئد با ۴۳/۶ درصد زنان پارلمان امسال به رتبه ششم سقوط کرده است.

آمار جهانی حضور زنان در پارلمان ۲۳/۴ درصد است یعنی تقریبا از هر چهار نماینده پارلمان در دنیا یکی از آنها زن است. 

چرا روآندا؟

اما چرا به یکباره روآندا از غرب آفریقا توانسته مقام اول در مشارکت پارلمانی زنان را به دست آورد؟ مارتین چان‌گونگ مدیر اتحادیه بین‌ا‌لمجالس دنیا به دویچه‌وله می‌گوید که پس از نسل‌کشی و قتل‌عام سال ۱۹۹۴ در روآندا این کشور تغییرات اساسی در قوانین و ساختار حکومتی خود به وجود آورد. در این تغییرات اهمیت دادن به مشارکت سیاسی زنان بسیار پررنگ بود به طوری که سهمیه ۳۰ درصدی برای حضور زنان در پارلمان در نظر گرفته شد.

این رقم حالا اما به بالای ۶۰ درصد رسیده چرا که به عقیده چان‌گونگ "ذهنیت" مردم این کشور تغییر کرده است. رئيس اتحادیه بین‌المجالس گفته: «حالا دیر زمانی است که داشتن پست‌های مهم سیاسی برای زنان در رواندا دیگر چیز عجیبی نیست.»

علاوه بر روآندا دو کشور افریقایی دیگر، سنگال و آفریقای جنوبی نیز در میان ۱۰ کشور برتر این جدول هستند. همینطور چهار کشور از آمریکای لاتین: بولیوی، کوبا، نیکاراگوئه و مکزیک.

در توضیح چرایی مشارکت سیاسی بالای زنان در آمریکای لاتین، چان‌گونگ به سهمیه‌بندی برای زنان اشاره می‌کند. اخیرا بیشتر کشورهای آمریکای لاتین نه تنها برای پارلمان بلکه برای عضویت در احزاب نیز سهمیه مشخص برای زنان در نظر گرفته‌اند.

سهم پایین اروپا و آمریکا در مشارکت سیاسی زنان

تنها سه کشور اروپایی جزو ۱۰ کشور برتر تعداد زنان در مجالس هستند: ایسلند، سوئد و فنلاند. آلمان در این میان در رتبه ۲۳ قرار دارد و آمریکا نیز در مقام ۱۰۴ چرا که از میان ۴۳۵ نماینده مجلس این کشور تنها ۸۳ نفر زن هستند. دلیلش هم این است که سهمیه‌ برای ورود زنان در این کشور وجود ندارد.

آمریکا حتی از عربستان سعودی هم رتبه پایین‌تری دارد، این کشور در رتبه ۹۷ قرار دارد. به گفته رئیس اتحادیه بین‌المجالس درعربستان سعودی بر خلاف کلیشه رایج، مشارکت سیاسی زنان در سطح خوبی وجود دارد.

ایران بدترین رتبه در میان همسایگانش

در میان کشورهای مسلمان وضعیت متفاوتی وجود دارد؛ از قطر و عمان گرفته که در قعر جدول تعداد نمایندگان زن پارلمان قرار دارند تا امارات متحده عربی که در جایگاه ۹۴ قرار دارد و ریاست پارلمانش نیز بر عهده یک زن است و افغانستان که در رتبه ۵۴ جدول نشسته است.

ایران با وجود اینکه در این دوره از مجلس بیشترین تعداد نمایندگان زن را دارد اما در مقام ۱۷۷ قرار گرفته است. این کشور در میان همسایگانش در پایین‌ترین رده قرار دارد؛ افغانستان با رتبه ۵۴ بهترین موقعیت را در میان همسایگان ایران دارد. پس از آن عراق در رتبه ۶۷ و ترکیه در جایگاه ۱۳۲ قرار گرفته‌اند.

علاوه بر داشتن سهمیه برای زنان در برخی کشورها، سیستم انتخابات نیز در مشارکت زنان نقش بازی می‌کند. در کشورهایی که رأی‌گیری در آنها بر اساس اکثریت نسبی است، امکان ورود زنان به سیاست بیشتر از کشورهایی است که نتایج بر اساس اکثریت مطلق تعیین می‌شوند.

رئیس اتحادیه بین‌المجالس همچنین از تاثیر "مکانیسم تقلید" در ورود زنان به عرصه سیاسی صحبت کرده و می‌گوید وقتی در کشوری زنان برای اولین بار به یک مقام سیاسی دست پیدا می‌کنند، این انگیزه‌‌ای برای زنان دیگر می‌شود که جرأت و شهامت ورود به این عرصه را پیدا کنند.

مارتین چان‌گونگ سهمیه‌بندی جنسیتی به نفع زنان را نیز به مثابه "کارت ورود" ارزیابی  می‌کند، بدین معنا که وقتی زنان یک بار با استفاده از این سهمیه وارد عرصه سیاست بشوند، دیگر برای دفعات بعدی به آن نیاز نخواهند داشت.