در روزهای اخیر رسانه‌های ایران و جهان درباره سفر حسن روحانی به نیویورک در رابطه با شرکت در هفتاد و چهارمین مجمع عمومی سازمان ملل گمانه‌زنی‌های بسیاری کرده‌اند. نگاه‌ها بیش از آنکه به نطق اخیر حسن روحانی دوخته شده باشد که از طرح "ابتکار صلح هرمز" گفته، به مصاحبه‌های متعدد محمدجواد ظریف با رسانه‌های مختلف آمریکاست. به ویژه نکاتی که او در گفت‌وگو با کریستیان امان‌پور مجری باسابقه سی ان ان طرح کرده است.  

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

خانم امان‌پور در توییتر خود به نقل از ظریف نوشت: « روحانی حاضر است با ترامپ دیدار كند مشروط به آنكه ترامپ شرایطی را فراهم كند تا تمام تحریم‌ها در مقابل بازرسی فراگیر (تاسیاست هسته‌ای ایران) لغو شود». محمدجواد ظریف در توضیح این توییت نوشت که پیشنهاد او پذیرش پروتکل الحاقی از سوی مجلس ایران «در برابر لغو تحریم‌های مجلس آمریکا» بوده است.

او به سایت الف نیز توضیح داد که «ایران پیشنهاد (اجرای سریع‌تر) دو تعهد متقابل ۲۰۲۳ را در برجام داده است». ظریف در گفت‌وگو با امان‌پور هم‌چنین گفته است که «در صورت اجرای فوری تعهد توسط ایالات متحده دیداری در چارچوب ۵+۱ صورت خواهد گرفت».

"در آستانه یک توافق بسیار بد"؟

سخنان عراقچی با روزنامه ایندیپندنت نیز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت که گفت: «اگر ترامپ به توافق هسته‌ای بازگردد، ما در چارچوب نشست ۱+۵ با آمریکا دیدار خواهیم کرد».  در این میان یک اظهار نظر دیگری هم جلب توجه کرد؛ توییت حسام‌الدین آشنا، مشاور روحانی: «رئیس‌جمهور در آستانه انجام مأموریتی دشوار ازجانب ملت ایران است».

دشواری ماموریت روحانی از کجا آب می‌خورد؟ این ماموریت چیست و چقدر امکان موفقیت آن وجود دارد؟ آیا برخی سیگنال‌های مثبت در ا ظهارات ظریف و روحانی در سایه اظهارات و مواضع هسته سخت قدرت بی‌اثر نمی‌شوند؟ ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه اندکی پس از سخنان ظریف گفته است: «راهبرد مقاومت است و مذاکره در هیچ سطحی صورت نخواهد گرفت.» و مهدی محمدی که در میان طیف اصولگرا به عنوان کارشناس هسته‌ای شناخته می‌شود و از بحث و فحص‌های پشت پرده هسته سخت قدرت بی‌خبرنیست، در توئیتری نوشته است: «در آستانه یک توافق بسیار بد قرار داریم؛ مگر اینکه آقای روحانی از تجربه برجام چیزی آموخته باشد».

به این ترتیب، ماموریت مورد اشاره مشاور روحانی به معادله‌ای چند مجهولی شبیه است که از نظر کارشناسان یک سرش بیت رهبری و سپاه پاسداران و هسته اصلی قدرت در ایران قرار دارد که تا اینجای کار مخالف سرسخت مذاکره با آمریکا و به خصوص دولت ترامپ هستند. سر دیگر معادله هم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا و نهادهای سیاست‌گذار در این کشور است که آنها نیز لزوما همه یک حرف نمی‌زنند.

ترامپ عقب‌نشینی می‌کند؟

ولی رفتار تاکنونی ترامپ تا چه اندازه جای امیدواری برای جمهوری اسلامی می‌گذارد؟ او نشان داده  که آمریکا به دنبال گزینه نظامی علیه ایران نیست و در آینده هم شاید دیگر به دنبال درگیر شدن در خاورمیانه نباشد. اما هم‌زمان با آن بر شدت فشار بر ایران افزوده است. تحریم‌ بانک مرکزی از آخرین‌های فشار حداکثری آمریکا بود. اما این که تشدید تحریم‌ها چقدر در کوتاه مدت جواب دهد و هسته اصلی قدرت در جمهوری اسلامی را به انعطاف درآورد، باز جای سوال است. آیا انگیزه ترامپ برای ایستادن در مقابل دوربین خبرنگاران با حسن روحانی آنقدر قوی است که حاضر شود به پیام وزیر خارجه ایران پاسخ مثبت بدهد و قدمی به عقب بردارد؟

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

اگر ترامپ واقعا عقب‌نشینی کند و حداقل بخشی از تحریم‌ها را بردارد، آیا آیت‌الله خامنه‌ای چراغ سبز را به روحانی می‌دهد که مثلا سر پیچ یکی از راهروهای  سازمان ملل با ترامپ چند جمله بیشتر از "گفت‌وگوی" تلفنی‌اش با اوباما رد و بدل کند؟ آیا جناحی که قدرت را در ایران در دست دارد، اصلا مایل است ابتکار آغاز گفت‌وگو با آمریکا را به دولت روحانی بدهد؟

در کنار اینها سوال‌های دیگری هم مطرح است. اگر کشورهای غربی یک پارچه به این نظر برسند که ایران مسئول حمله به تاسیسات آرامکو است، آنگاه رئیس جمهوری ایران و وزیر خارجه‌اش چقدر می‌توانند با شعار  «صلح هرمز»  در سازمان ملل مانور دهند؟ تا اینجا در کنار آمریکا و عربستان و برخی تحلیلگران در آلمان، بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا رسما اعلام کرده که به درجه بالایی این احتمال هست که ایران مسئول این حمله باشد. 

فرصتی که از دست خواهد رفت؟

امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه نیز اگرچه انگشت اتهام را مستقیما به سوی ایران نشانه نرفته ولی گفته است که حمله ۱۴ سپتامبر به تأسیسات نفتی عربستان به بی‌ثباتی بیشتر در منطقه دامن زده و نه تنها کمکی به ملاقات سران ایران و آمریکا نکرده، بلکه «قضیه بدتر هم شده است». با این حال او که ابتکار عمل برای «حل» بحران میان ایران و آمریکا را در دست گرفته، ابراز امیدواری کرده که «ممکن است چیزی اتفاق بیفتد». او مذاکرات فشرده‌ای را به طور جداگانه با ترامپ و روحانی دنبال می‌کند.

حسن روحانی درباره فعالیت‌هایش در نیویورک گفته است که قصد دارد «جلسه‌ای در سطح وزیران خارجه میان ایران و کشورهای ۱+۴ برای بررسی "مسایل هسته‌ای و کاهش تعهدات برجامی" برگزار کند. او هم‌چنین قصد دارد چندین سخنرانی و مصاحبه با رسانه‌های مهم آمریکا انجام دهد.  دیدار با دبیرکل سازمان ملل و سران کشورهای فرانسه، بریتانیا، ژاپن، سوئیس، اسپانیا، عراق، سوئد و پاکستان نیز از جمله برنامه‌های اوست.

آیا در این دیدارها و مصاحبه‌ها جهان شاهد ابتکار عمل و انعطاف ایران و آمریکا در در کاهش تنش و در راستای دستیابی به حداقلی از توافقات خود خواهد بود؟ یا فرصتی خواهد بود که مثل فرصت‌های قبلی بر باد خواهد رفت؟