حسن روحانی در گفتوگوی تلفنی با پوتین بر سر قره‌باغ مذاکره کرد. او گفت ایران ضمن پشتیبانی از آتش‌بس در قره‌باغ به مشورت‌های خود با روسیه ادامه می‌دهد. شب گذشته منطقه مسکونی گنجه هدف حملات موشکی ارمنستان قرار گرفت.
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز شنبه ۱۹ مهر (۱۰ اکتبر) تولد ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه را تبریک گفت و حدود یک ساعت با همتای روسی خود بر سر مناقشه قره‌باغ مذاکره کرد.
روحانی تصریح کرد که ایران جنگ را راه حل مسئله قره‌باغ نمی‌داند و حل و فصل مناقشه صرفا از طریق گفتوگو و بر اساس موازین حقوق بین‌الملل امکان‌پذیر است. او تأکید کرد که باید به تمامیت ارضی کشورها باید احترام گذاشت.
رئیس جمهوری ایران از تبدیل شدن مناقشه قره‌باغ به جنگی منطقه‌ای "با مداخله کشورهای ثالث" و همچنین "حضور تروریست‌ها" ابراز نگرانی کرد. او در این ارتباط گفت: «حضور تروریست‌ها می‌تواند هم برای ایران و روسیه و هم کل منطقه خطرناک باشد».
روحانی در مذاکره با پوتین تأکید کرد، ایران آماده هرگونه کمک و همکاری برای حل و فصل مناقشه آذربایجان و ارمنستان از طریق گفتوگو و مذاکره بر مبنای موازین حقوقی و بین‌المللی و با احترام به تمامیت ارضی کشورها است.
پوتین نیز در این ارتباط تصریح کرد که مواضع ایران در بحران قره‌باغ از اهمیت بالایی برای روسیه برخودار است. او افزود، از ادامه رایزنی با تهران برای حل و فصل این مناقشه استقبال می‌کند.
فعال شدن سیاست ایران در مناقشه قره‌باغ
کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی در مسکو پس از گفتوگوی تلفنی روحانی و پوتین اعلام کرد، رایزنی‌ها و مذاکرات مسئولان ارشد ایران و روسیه در خصوص بحران قره باغ ادامه پیدا خواهد کرد.
جلالی در حساب توئیتری سفارت ایران در روسیه به زبان روسی نوشت: «حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران امروز در تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه تولد وی را تبریک گفت. دوستی روسای جمهور دو کشور مبتنی بر روابط حسنه و توسعه همکاری‌‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی در تمامی زمینه ها به ویژه سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی است».
سفیر جمهوری اسلامی در روسیه افزود، ایران با استقبال از میانجیگری روسیه آماده کمک به توقف همیشگی درگیری‌ها و تداوم گفت‌وگوهای جدی بین آذربایجان و ارمنستان است.
اختلاف‌نظر بر سر حضور تروریست‌ها
روحانی در گفتوگو با همتای روسی درباره ماهیت تروریست‌ها دقیقا اظهارنظر نکرد، چونکه ارمنستان مدعی است، "تروریست‌های جهادی" که از طریق ترکیه وارد جنگ قره‌باغ شده‌اند در کنار آذربایجان می‌جنگند. آذربایجان در مقابل مدعی است، "نیروهای حامی و تروریست" ارمنی از سوریه، لبنان و یونان به قره‌باغ سرازیر شده‌اند. جمهوری آذربایجان به دلیل اعزام برخی نیروهای یونانی و ارمنی به قره‌باغ سفیر خود را از آتن فراخواند.
سازمان امنیت روسیه و فرانسه پیشتر از حضور "تروریست‌ها" در قره‌باغ خبر داده بودند. فرانسه در این ارتباط اعلام کرد که ۳۰۰ "تروریست سوری" از طریق ترکیه به قره‌باغ اعزام شدند. جمهوری آذربایجان از فرانسه خواست یا مدرکی ارائه دهد و یا از آذربایجان عذرخواهی کند.
خبرگزاری آلمان به نقل از دمیتری ترنین، کارشناس امور منطقه نوشته است که پیرامون حضور "گروه‌های تروریستی" تاکنون اسناد و مدارکی منتشر نشده است.
حملات موشکی به شهر گنجه
جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر آتش‌بس در منطقه قره‌باغ کوهستانی، تبادل اسرای جنگی و جمع‌آوری اجساد کشته‌شدگان در مسکو توافق کردند. زمان این آتش‌بس از ساعت ۱۲ روز شنبه ۱۹ مهر (دهم اکتبر) به وقت محلی تعیین شده بود.
اما این آتش‌بس عملا اجرا نشد و تبادل آتش میان طرف‌های درگیر همچنان ادامه یافت. جمهوری آذربایجان و ارمنستان یکدیگر را متقابلا به نقض آتش‌بس متهم کرده‌اند.
منابع خبری آذربایجان شب گذشته از حملات موشکی نیروهای ارمنستان به یک منطقه مسکونی در گنجه، دومین شهر بزرگ آذربایجان خبر داده‌اند. در این حملات پنج نفر غیرنظامی کشته و ۱۷ نفر زخمی شدند.
قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی
در حالی‌که جامعه جهانی نگران تشدید درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ است، هر دو کشور در پی یارگیری‌های بین‌المللی هستند. به گفته ناظران این مناقشه تنها راه‌حلی سیاسی دارد.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Yesayants
منطقه ناگورنو قره‌باغ
بر اساس حقوق بین‌الملل منطقه قره‌باغ متعلق به جمهوری آذربایجان است. اما ارمنی‌ها بر این باورند که در دوران استالین این منطقه ارمنی‌نشین به"ناحق" به آذربایجان داده شده است. پس از نخستین جنگ در سال ۱۹۹۰ و به‌رغم آتش‌بس در سال ۱۹۹۴، درگیری‌های پراکنده میان ارتش آذربایجان و نیروهای نظامی و شبه‌نظامی ارمنی در نواحی مرزی به دفعات رخ داده است.
مذاکرات بی‌نتیجه
الهام علی‌اف (راست) رئیس جمهور آذربایجان و نیکولا پاشینیان (چپ) رئیس جمهور ارمنستان در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۲۰
عکس: DW/G. Gontscharenko
درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان
سربازان آذربایجان در منطقه مرزی قره‌باغ با خمپاره مواضع ارتش ارمنستان را هدف قرارداده‌اند. تا کنون ده‌ها نفر کشته و مجروح شده‌اند.
ارمنستان با اعلام وضعیت جنگی دست به سربازگیری زده و نیروهای ذخیره خود را فعال کرده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از روسای جمهوری دو کشور متخاصم خواسته که هر چه زودتر به درگیرهای نظامی پایان دهند. راه‌حل سازمان ملل برپایی مذاکرات صلح و اعزام ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه است. اتحادیه اروپا نیز خواهان برقرار آتش‌بس فوری شده است.
عکس: Karen Minasyan/AFP/Getty Images
افزایش احساسات ملی‌گرایی
تجمع مردم در باکو؛ بسیاری در آذربایجان خواهان الحاق قره‌باغ به این کشور هستند و حضور نیروهای ارمنی در این منطقه را "اشغال" بخشی از سرزمین خود می‌دانند.
عکس: picture-alliance/dpa/Str
توپخانه آذربایجان
به گفته ناظران بین‌المللی با توجه وضعیت موجود در منطقه و منافع متفاوت و بعضاً متناقض کشورهای درگیر، در این مناقشه طرفی به پیروزی نظامی دست نخواهد یافت و تنها باید در پی راه‌حلی سیاسی بود.
عکس: Defence Ministry of Azerbaijan/Reuters
جنگی ریشه‌دار
آمریکا و اتحادیه اروپا کشورهای ثالث را از مداخله مستقیم در این نزاع برحذر داشته‌اند. اما ترکیه در سال‌های گذشته دست به تجهیز ارتش آذربایجان زده است و نیروهای ارتش روسیه نیز در ارمنستان پایگاه دارند. روسیه حدود ۳۵۰۰ سرباز در منطقه گیومری و ایروان مستقر کرده است. نیروهای روسیه در ارمنستان مجهز به واحدهای تانک، پدافند موشکی و ده‌ها هواپیمای جنگی هستند.
عکس: Karen Minasyan/AFP
انهدام تانک آذربایجان
وزارت دفاع ارمنستان با انتشار شماری عکس و ویدئو مدعی شد که برخی از تانک‌ها و خودروهای زرهی آذربایجان را منهدم کرده است.
عکس: Armenian Defense Ministry/Reuters
خسارت مالی و جانی
اولینا هوهانیشیان، ۷۰ ساله، در دهکده‌ای در منطقه قره‌باغ زندگی می‌کند. به گفته او جنگ برای ساکنان این منطقه جز ویرانی چیزی در پی ندارد. جمعیت منطقه قره‌باغ حدود ۱۴۵ هزار نفر است که اکثراً ارمنی هستند.
عکس: Karen Minasyan/AFP/Getty Images
فرار از مناطق جنگی
نزاع بر سر منطقه قره‌باغ ۳۰ سال است که ادامه دارد. آتش‌بس میان دو کشور در سال ۱۹۹۴ این امید را بوجود آورد که راه‌حلی سیاسی یافته شود، اما درگیری‌های پراکنده در سال‌های گذشته نشان داد که هیچ‌یک از طرفین در پی حل بحران نیستند.
عکس: Hayk Baghdasaryan/Reuters
سربازگیری
هر دو کشور پس از آغاز نبردها دست به سربازگیری زده‌اند. ارمنستان که دارای ارتش کوچک‌تری در مقایسه با آذربایجان است، از مردان خواسته است که داوطلبانه به ارتش این کشور بپیوندند.
عکس: Melik Baghdasaryan/Tass/dpa/picture alliance
نبرد در مناطق مرزی
آذربایجان بارها گفته است که صلح دائمی در گرو بازگرداندن منطقه قره‌باغ به آذربایجان و پایان "اشغال" این منطقه توسط ارمنستان است. جنگ میان دو کشور در سال ۱۹۹۰ حدود ۳۰ هزار کشته بر جا گذاشت. در آن زمان نیز روسیه از ارمنستان طرفداری کرد. مذاکرات سرانجام در سال ۱۹۹۴ با توافقی بر سر آتش‌بس به پایان رسید، اما تنش‌ها همچنان بر جا ماند.
مردان جوان در ایروان، آماده پیوستن به ارتش ارمنستان
مقامات ارمنستان گفته‌اند که در صورت ادامه نبردها از روسیه کمک خواهند گرفت. سفیر ارمنستان در مسکو تاکید کرد که پایگاه روسیه در منطقه گیومری یکی از فاکتورهای تامین امنیت در قفقاز به شمار می‌‌آید. ماموریت سربازان روسی در ارمنستان تا سال ۲۰۴۴ در نظر گرفته شده است
عکس: Melik Baghdasaryan/Reuters
مقایسه میان دو کشور
ارمنستان: جمعیت؛ ۲ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر/ مساحت ۲۹۷۴۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۱۲ میلیارد دلار/ ارتش ۴۷ هزار نفر/ بودجه ارتش ۶۳۴ میلیون دلار
آذربایجان: جمعیت ۱۰ میلیون و ۲۳ هزار نفر/ ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۵/ ۳۷ میلیارد دلار/ ارتش ۲۱۶ هزار نفر/ بودجه ارتش ۲/ ۲ میلیارد دلار
داده‌ها از مرکز آمار آلمان
عکس: Ibrahim Hashimov/Sputnik/dpa/picture-alliance
طرفداری رئیس جمهور ترکیه از آذربایجان
رجب طیب اردوغان درباره درگیری‌های اخیر گفت: «ترکیه به ایستادن در کنار برادران آذربایجانی با تمام امکانات خود ادامه می‌دهد. فقط با عقب‌نشینی فوری ارمنستان از مناطق اشغال شده آذربایجان است که منطقه روی صلح و ثبات را خواهد دید.»
عکس: Aziz Karimov/Reuters
استقبال از سربازان آذربایجان
تبادل آتش میان نیروهای دو کشور در روز یکشنبه ۲۷ سپتامبر آغاز شد. هر دو طرف دیگری را مسئول شروع جنگ می‌دانند. روسیه و ایران به عنوان همسایگان این کشورها پیشنهاد میانجیگری داده‌اند.
