در یک سال گذشته سه دیکتاتوری در دنیای عرب سرنگون شده‌اند، دو رژیم برای ادامه حاکمیت، راه سرکوب بی‌امان در پیش گرفته‌اند و بقیه نوبت خود را انتظار می‌کشند.

برلیناله با نمایش چندین فیلم داستانی و مستند، کوتاه و بلند، و همچنین برگزاری رشته‌ای از سخنرانی‌ها و کنفرانس‌ها، از "بهار عربی" تجلیل کرده است.

فیلم "برادر دیوسیرت من" به کارگردانی سالی الحسینی، کارگردان مصری ساکن بریتانیا به طور مستقیم به انقلاب مصر نمی‌پردازد، اما نشان می‌دهد که روحیه انقلابی "میدان تحریر" قاهره تا دل حومه‌های خارجی‌نشین لندن جاری است.

خانواده‌ای مهاجر، پدر و مادر و دو پسر، در حومه‌ای فقیرنشین زندگی می‌کنند. پسرها جذب جامعه مدرن نشده‌اند، اما پاسخ جملات عربی پدر و مادر مصری خود را به انگلیسی می‌دهند. آنها هویت جامعه غربی را نگرفته‌اند اما با تمام آفات آن گرفتار شده‌اند: سرگردانی، بیکاری، اعتیاد و...

فیلم در "پانوراما" به نمایش در آمد و اثری بسیار قوی و تأثیرگذار است. صحنه زیبای پدری که دیگر پسران خود را نمی‌فهمد. سر شام با رادیویی قدیمی (ساخت شوروی!) اخبار "میدان تحریر" را گوش می کند و به پسران خود هشدار می‌دهد: "یادتان باشد: ریشه‌های ما آنجاست!"

تنوع در "بهار عربی"

فیلم‌های "بهار عربی" در برلیناله یادآور این نکته هستند که جنبش‌ها و قیام‌های مردمی در کشورهای عربی، ساخت و سرشت کاملا متفاوتی دارند. فیلم‌ها که به ویژه در دو بخش فوروم و پانوراما به نمایش در می‌آیند، هم توسط سینماگران عرب و هم به وسیله فیلمسازان غربی ساخته شده‌اند.

فیلم "مرگ برای فروش" به کارگردانی فوزی بن سعیدی سرگذشت سه جوان تباه شده را در تطوآن، مراکش، روایت می‌کند. این جوانان اگر با شرایط خود سر کنند، آینده‌ای سیاه در برابر دارند.

فیلم "در سایه یک مرد" ساخته حنان عبدالله، فیلمی فمینیستی است و دیدگاه چهار زن مصری را در تلاش معاش و همزیستی با جامعه پدرسالار تصویر می‌کند. نگرانی‌ها از آینده‌ای که تسلط اسلام‌گرایان آن را به ابهام کشانده است.

فیلم "حضرت مریم عذرا، قبطی‌ها و من" به کارگردانی نمیر عبدالمسیح به رابطه دشوار مسلمانان و مسیحی‌ها در مصر می‌پردازد.

در فیلم "انقلابی ناگزیر" به کارگردانی فیلمساز بریتانیایی شون مک الیستر، یک راهنمای توریست تماشاگر بی‌تفاوت رویدادهای صنعا است، اما سرانجام او هم به مبارزه با رئیس جمهور دیکتاتور و فاسد کشور کشیده می‌شود.

فیلم "کلمات شاهد" زندگی و فعالیت یک خانم روزنامه‌نگار مصری را روایت می‌کند. دشواری فعالیت در شرایطی که برای خبرنگاران زن مخاطراتی دوگانه در بر دارد.

فیلم "آخرین جمعه" به کارگردانی یحیی عبدالله، زندگی روزمره یک راننده تاکسی را در عمان، پایتخت اردن، روایت می‌کند.

در فیلم مستند "انقلاب... خبر" شش گزارشگر و خبرنگار مصری از تجارب خود در جریان خبردهی در جریان رویدادهای انقلابی قاهره می‌گویند.

"بهار عربی" در آینه گفت‌وگو

جشنواره برلین سه برنامه بحث و گفت‌وگو درباره شرایط سیاسی و اجتماعی جنبش‌های عربی برگزار کرده، که در آنها برخی از چهره‌های برجسته فرهنگی شرکت دارند، از جمله: طاهر بن جلون، نویسنده مراکشی‌تبار مقیم فرانسه، نادیا الفانی، سینماگر تونسی، ویولا شفیق، مستندساز مصری، بوعالم صنصال، نویسنده الجزایری که به تازگی برنده جایزه صلح ناشران آلمانی شد و در هیئت داوران جشنواره امسال نیز حضور دارد.

علی امینی
تحریریه: مصطفی ملکان