روزنامه آلمانی "فرانکفورتر آلگماینه" در شماره روز ۲۸ مارس (۸ فروردین) خود گزارشی با عنوان "بلیط یکطرفه تهران- بلگراد" چاپ کرده و پرسیده است که «چرا این همه ایرانی به ناگهان راهی صربستان شده‌اند؟»

به نوشته این روزنامه، از آغاز لغو ویزا برای ایرانیان در شهریور ۹۶ چند هزار "توریست ایرانی" به صربستان سفر کرده‌اند که شمار زیادی از آنان دیگر به کشورشان بازنگشته‌اند، بلکه از آنجا به کشورهای اروپای غربی رفته‌اند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

صربستان که یکی از کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپاست در شهریور ۹۶ اعلام کرد که شهروندان ایرانی برای سفر به این کشور نیاز به ویزا ندارند. دولت صربستان هدف از برداشتن روادید برای ایرانیان را توسعه گردشگری و تسهیل سفر سرمایه‌گذاران بالقوه به این کشور عنوان کرده بود.

در اسفند ۹۶ شرکت هواپیمایی "ایران ایر" اولین پرواز مستقیم تهران- بلگراد را برقرار کرد. پس از اولین پرواز، همه پروازهای این شرکت هواپیمایی تا ماه تیر ۹۷ به سرعت رزرو شدند. تقاضای سفر به صربستان چنان بالا بود که به زودی خبری راجع به تصمیم‌گیری یک شرکت هواپیمایی دیگر برای برقراری پرواز مستقیم از تهران به بلگراد منتشر شد.

در روزهای اخیر هم خبرگزاری "تانجوگ" صربستان به نقل از یکی از مدیران "ایران ایر" نوشت که قرار است پرواز مستقیم از دیگر شهرهای ایران به بلگراد هم برقرار شود.

حال گویا صربستان با مشکلی روبرو شده که به نوشته "فرانکفورتر آلگماینه " عبارت از این است که برخی از این "سرمایه‌گذاران بالقوه" که از تهران به بلگراد سفر می‌کنند، پرواز برگشت‌شان را از دست می‌دهند و سپس یا در صربستان درخواست پناهندگی می‌دهند یا از طریق مسیر بالکان خود را به آلمان و فرانسه می‌رسانند.

از نخستین کسانی که متوجه چنین پدیده‌ای شده گوردان پانوویچ، از سازمان "اینفو پارک" بوده که سازمانی برای کمک به پناهجویان و همراهی آنان تا ورودشان به اروپای غربی است.

سازمان "اینفو پارک" پیش از آغاز سفرهای مستقیم از تهران به بلگراد در بیانیه‌ای با استناد به آمار وزارت کشور صربستان نوشته بود که از زمان لغو ویزا برای شهروندان ایرانی، بیش از ۶ هزار ایرانی به عنوان گردشگر به صربستان آمده‌اند که بیشترشان سپس به اروپای غربی سفر کرده‌اند.

بر اساس تحقیقی که "اینفو پارک" در پاییز ۹۶ از ایرانیان در بلگراد کرده بود، اکثر آنها گفته بودند که صربستان را "امن‌ترین و ارزان‌ترین" کشوری می‌دانند که بتوانند از طریق آن خودشان را به اروپای غربی برسانند.

"اینفو پارک" می‌نویسد، بسیاری از ایرانیانی که به عنوان گردشگر به بلگراد می‌آیند از دوره اقامت‌شان در این شهر استفاده می‌کنند تا با قاچاقچی‌ها ارتباط برقرار کنند؛ قاچاقچی‌هایی که می‌توانند آنها را از راه کرواسی، بوسنی، مجارستان یا رومانی به کشوری در اروپای غربی برسانند.

بیشترین ایرانی‌های مهاجر را زن و شوهرهای جوان و مردان جوانی تشکیل می‌دهند که می‌گویند مسیحی، هم‌جنس‌گرا یا فعال سیاسی اپوزیسیون هستند. برخی هم از سهیم شدن در رفاه اروپای غربی به عنوان انگیزه‌شان نام می‌برند.

از هدف تا تحقق آن

"اینفو پارک" اشاره می‌کند به اینکه نظام حقوقی صربستان آمادگی رسیدگی به چنین مواردی را ندارد که کسی به عنوان گردشگر وارد این کشور شود اما بخواهد به عنوان مهاجر در آنجا بماند. اگرچه شهروندان ایرانی می‌توانند در صربستان نیز درخواست پناهندگی بدهند، اما در واقع کسی از آنها مایل نیست برای همیشه در این کشور بماند.

به گفته پانوویچ از سازمان "اینفو پارک"، همه ایرانیانی که در نظرسنجی این سازمان شرکت ‌کرده‌اند گفته‌اند که "هدفشان سفر به کشوری پیشرفته در اتحادیه اروپاست، به‌ویژه آلمان و فرانسه".

به نوشته "فرانکفورتر آلگماینه"، تا کنون ۵۰۰ ایرانی در صربستان درخواست پناهندگی داده‌اند و تا مقامات صرب بخواهند به این درخواست‌ها رسیدگی کنند احتمالا اغلب پناهجویان کشور را ترک کرده و به سمت یک کشور عضو اتحادیه اروپا رفته‌اند.

نمانیا رویوویچ، خبرنگار بخش بالکان دویچه وله، درباره شمار پناهجویان  ایرانی در صربستان و وضعیت پناهجویی آنان می‌گوید که شمار ایرانیانی که در صربستان درخواست پناهندگی کرده‌اند نسبت به شهروندان دیگر کشورها اندک است و شانس پذیرش درخواست پناهندگی آنها در کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم زیاد نیست به گونه‌ای که بیشتر آنان در صربستان در یک وضعیت بلاتکلیف می‌مانند.

خبرنگار بخش بالکان دویچه وله می‌گوید: «به طور قانونی در حال حاضر روزانه حدود ده نفر می‌توانند از مرز رد و وارد مجارستان شوند. ورود به مجارستان هم به معنای سفر بلامانع به کشورهای غرب اروپا نیست و محدودیت‌های بسیاری وجود دارد. یک راه دیگر مراجعه به قاچاقچی‌های انسان است که مسیرهایی مخفی تا رسیدن به کشورهای غرب اتحادیه اروپا را می‌شناسند اما در ماه‌های اخیر کار آنها از رونق افتاده چون کنترل شدیدی صورت می‌گیرد.»

بازتاب در جامعه صربستان

به نوشته "فرانکفورتر آلگماینه" این وضعیت در صربستان موجب نارضایتی شهروندان این کشور شده، زیرا بسیاری از صرب‌ها نگران‌اند که آزادی خودشان برای سفر به کشورهای اتحادیه اروپا به خطر بیفتد.

شهروندان صربستان از آذر ماه ۱۳۸۸ نیاز به روادید برای سفر به کشورهای عضو اتحادیه اروپا ندارند. این تصمیم به مثابه امتیازی برای صرب‌ها بوده که آنها را از انزوای چندین ساله درآورده است.

صرب‌ها یک بار دیگر ترس از دست دادن این مزیت را تجربه کرده‌اند، آن هم زمانی که شمار زیادی از اقلیت قومی روما از برداشتن محدودیت ویزا استفاده کرده و در کشورهایی چون آلمان تقاضای پناهندگی کردند.

به نوشته "فرانکفورتر آلگماینه"، رسیم لیجیک، وزیر گردشگری و تجارت صربستان، در روزهای گذشته تلاش کرده تا مردم کشورش را آرام کند. او گفته است که دولت می‌کوشد "خطر سوءاستفاده از رفت و آمد بدون ویزا از ایران را تا حد امکان پایین بیاورد". او در عین حال تأکید کرده است که نباید آزادی سفر ایرانیان را زیر سؤال برد چون این آزادی "در عرصه‌های گردشگری، اقتصادی و سیاسی به نفع" صربستان است.

به عقیده نویسنده "فرانکفورتر آلگماینه"، آنچه وزیر گردشگری و تجارت صربستان می‌گوید عجیب است، چون به نظر نمی‌رسد علائق مشترک زیادی میان ایران و صربستان وجود داشته باشد. روابط اقتصادی دو کشور چندان گسترده نیست که دسته دسته مدیران شرکت‌ها بخواهند بین دو کشور به طور دائم در رفت و آمد باشند و تولیدات صادراتی مهم صربستان، از جمله گوشت خوک و عرق آلو، بازاری در ایران ندارد.

روشن نیست که وزیر صربستانی چگونه می‌خواهد به گفته خودش مانع از "سوء‌استفاده از آزادی ویزا و استفاده برخی شهروندان ایرانی از بلگراد و صربستان به عنوان ترانزیت برای ادامه سفر به سوی اتحادیه اروپا" بشود.

گفت‌وگو با مقامات ایران

وزیر گردشگری و تجارت صربستان از "کنترل شدیدتر" در فرودگاه تهران سخن گفته، اما آیا روی پیشانی کسی نوشته شده که می‌خواهد برود و برنگردد؟ او همچنین گفته است که با دولت ایران درباره بازگرداندن مهاجران غیرقانونی گفت‌وگو خواهد کرد.

"فرانکفورتر آلگماینه" می‌نویسد که چنین گفت‌وگویی اگر به نتیجه برسد هم تاثیر چندانی ندارد، زیرا پناهجویانی که شانس پذیرش تقاضای پناهجویی‌شان کم است به طور معمول مدارک شناسایی‌شان را از بین می‌برند؛ و تا مقامات بخواهند هویت واقعی آنان را دریابند، کشوری را که به آن وارد شده‌اند به قصد کشوری اروپایی ترک کرده‌اند.

گوردان پانوویچ از سازمان "اینفو پارک" می‌گوید از آنجا که به نظر می‌رسد در ایران عده زیادی هستند که مایلند به غرب بروند، وزارت تجارت صربستان در پی عقد پیمان‌نامه‌ای با ایران برای جلوگیری از مهاجرت‌های غیرقانونی است. پانوویچ ابراز شگفتی می‌کند از اینکه چنین پیمان‌نامه‌ای از همان زمان لغو ویزا برای ایرانیان بین دو کشور امضا نشده است. او همچنین معتقد است که چنین مذاکراتی نه در سطح وزارتخانه‌های تجارت بلکه در "سطحی بالاتر" باید صورت گیرد.

"فرانکفورتر آلگماینه" با نظر به سفر ماه گذشته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به بلگراد و دیدارش با الکساندر ووچیچ، رئیس جمهور صربستان، معتقد است که احتمال دارد چنین گفت‌وگویی به زودی صورت گیرد، زیرا حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، ووچیچ را به دیدار از ایران دعوت کرده است.

"فرانکفورتر آلگماینه" به پیوند سیاسی ایران و صربستان اشاره می‌کند و می‌نویسد که ووچیچ منطقه خاورمیانه را می‌شناسد و در جوانی با رئیس‌اش "وجیسلاو سسلچ" به دعوت صدام حسین به عراق سفر کرده تا در اتحاد "بشریت مترقی" علیه آمریکا شرکت کند.

به هر حال ووچیچ از دعوت حسن روحانی تشکر کرده و همچنین قدردانی کرده که ایران تا کنون  کوزوو را به رسمیت نشناخته است.