تب فرو نشست، لااقل موقتا، دلار ۱۷۰۰ تومان و سکه ۷۳۰ هزار تومان. تمهیدات دولت گویا موثر واقع شد؛ بالا بردن نرخ بهره بانکی، تک نرخی کردن ارز و پیش‌فروش سکه تا زمانی که به گفته رئیس کل بانک مرکزی تقاضا برای آن به شدت کاهش یابد، اقدامات دولت برای مهار بازار سرکش طلا و ارز بود و حالا گویا این اقدامات جواب داده است.

هرچند روز پنج‌شنبه ۶ بهمن قیمت سکه تا حوالی ظهر چهار بار تغییر کرد، اما به گزارش خبرآنلاین روز جمعه قیمت‌ها تا حدودی تثبیت شد. این تثبیت اما به عقیده‌ی جمشید اسدی استاد اقتصاد دانشگاه پاریس، پایدار نخواهد ماند. او دو دلیل برای این پیش‌بینی ‌خود بر می‌شمرد: «یکی این‏که هنوز نرخ بهره‏‏‏ی ۲۲درصدی‏ای که بانک اعلام کرده به سپرده‏های مردم می‏دهد، بسیار کم‏تر از نرخ تورم است که بعضی از برآوردها آن را حتی تا ۵۰ درصد در نظر گرفته‏اند. دلیل دوم این‏که من مطمئن نیستم که با ارز تک‏نرخی یا ۱۲نرخی، دولت ارز کافی داشته باشد برای این‏که به تقاضاها پاسخ بدهد. در نتیجه، من فکر می‏کنم این سیاست دولت بعد از اثر تبلیغاتی‏ای که برای چند روز خواهد داشت، دوباره با ورشکستگی مواجه خواهد شد و قیمت‏ها دوباره افزایش پیدا خواهد کرد».

بشنوید: گفت و گو با جمشید اسدی

نرخی که دولت برای دلار اعلام کرده ۱۲۲۶ تومان است و بانک مرکزی طی بخشنامه‌ای اعلام کرده صرافی‌ها تنها مجازند ۳ تا ۵ درصد گران‌تر از این قیمت، دلار را عرضه کنند. در بخشنامه بانک مرکزی تصریح شده که پروانه فعالیت صرافی‌های متخلف باطل خواهد شد.

رئیس کل بانک مرکزی نیز در مصاحبه اختصاصی خود با واحد مرکزی خبر از "تمهیداتی" سخن گفته که دولت فراهم کرده تا ارز از کانال‌های غیررسمی عرضه نشود. وی از جمله به پرداخت ارز به مسافران اشاره کرده و گفته است: «برای مسافر باید اطمینان پیدا کنیم که این ارز حتما خارج می‌شود بنابراین در گیت فرودگاه پول را به مسافران می‌دهیم».

اما پرسش اینجاست که این کنترل‌ها چگونه صورت خواهند گرفت؟ آیا دولت می‌تواند در هر صرافی یک مامور بگذارد؟ پاسخ جمشید اسدی به این پرسش‌ها منفی است: «همان‏طوری که دولت جمهوری اسلامی توانسته ماهواره، مشروب و ویدئوهای ممنوع را کنترل کند، ارز را هم خواهد توانست کنترل کند. کما این‏که به اعتبار گزارش‏های قابل اتکا، برخی از محافل رانت‏خوار در دونرخی بودن ارز سهیم هستند و از آن سود می‏برند و حتی زمز‏مه‏هایی بود که خود دولت هم بخشاً چنین کاری را می‏کند. به هیچ عنوان دولت نخواهد توانست بازار را کنترل کند».

جمشید اسدی می‌گوید مسئله ساده است، تقاضای شدیدی برای ارز وجود دارد و علت آن هم این است که مردم نگران از بین رفتن قدرت خرید خود هستند. در نتیجه تقاضا برای ارز بالاست، حتی برای کسی که مسافرت نمی‏کند. او می‌گوید: «کسی که پول دارد، ریال دارد، می‏‏داند ۱۰ روز بعد ارزش پول‏اش پایین آمده است. وقتی دلار دارد، می‏داند که ارزش آن پایین نیامده است. گیرم پای‏اش را از چارچوب ایران بیرون نگذارد؛ امروز می‏خرد، ۱۰ روز بعد می‏فروشد، می‏داند سودی دارد و قدرت خرید خودش را تا اندازه‏ای حفظ می‏کند. این تقاضا از بین رفتنی نیست».

تحریم‌ها مزید بر علت است

جمشید اسدی تحریم خرید نفت ایران از سوی اروپا و نیز بلوکه کردن دارایی‌های بانک مرکزی ایران را دلیل عمده دیگری بر نوسانات قیمت طلا و ارز می‌داند و معتقد است تنش افروزی‌های سرسختانه جمهوری اسلامی که ایران را به لحاظ سیاسی و اقتصادی در جهان منزوی کرده نیز بر این شرایط بد اقتصادی تاثیرگذار است.

او می‌گوید: «تحریم به یک روایت یعنی داد وستد با کشور کم شود. وقتی داد وستد جهانیان با کشور کم شود یعنی تقاضا برای ریال که پول ملی ماست کم می‌شود. وقتی تقاضای جهان برای پول ملی ما کم شود، بدیهی است که بر ارزش آن تاثیرگذار خواهد بود و این یکی از مهمترین دلایل سقوط ارزش ریال است».

در ابتدای شروع نوسانات قیمت ارز و طلا در ایران، دکتر فریدون خاوند استاد اقتصاد در گفت و گو با دویچه‌وله تصریح کرده بود که تا روابط خارجی ایران بهبود نیابد، قیمت ارز و طلا پایین نخواهد آمد.

وی در آن گفت و گو اظهار داشت: «به صورت مقطعی شاید بتوان دلار یا یورو را مقداری پایین آورد ولی در درازمدت سیر تحول ارز در ایران به سوی افزایش و صعود می‌رود، مگر آن که وضعیت روابط خارجی و بازرگانی ایران با دنیا از حالت تنش‌‌آلود فعلی خارج شود».

میترا شجاعی
تحریریه: بهمن مهرداد